متحدان غربی همچنان به تامین انرژی از مسکو نیاز دارند

اثر تحریم سوئیفت بر نفت روسیه

دنياي اقتصاد : پیامدهای تهاجم نظامی همه‌جانبه روسیه به اوکراین، روز به روز در حال گسترده‌‌تر شدن است و حالا به قطع دسترسی برخی بانک‌های منتخب روسیه به سیستم بین‌المللی پرداخت سوئیفت رسیده است. البته آمریکا و متحدانش که این تحریم محدود را اعلام کردند، به دنبال قطع دسترسی روس‌‌ها به سیستم سوئیفت نیستند؛ چراکه از یک سو تجارت انرژی و کامودیتی‌‌ها با روسیه را ناممکن می‌کند و از سوی دیگر، روسیه و چین را به سوی توسعه و تقویت هرچه بیشتر سیستم آلترناتیو سوئیفت سوق می‌دهد. شرکای اروپایی و آمریکا با علم به اینکه نمی‌توان روسیه را از بازار انرژی و کامودیتی‌‌ها حذف کرد، به دنبال دشوار کردن همکاری با روس‌‌ها و تحمیل هزینه‌های سنگین اقتصادی به روس‌‌ها هستند؛ اما قصد ندارند تحریم‌ها را به بخش نفت و گاز بکشانند، زیرا خود باید هزینه واردات نفت و گازی را که از روسیه انجام می‌دهند، پرداخت کنند. گفتنی است بهای نفت با وجود عبور از سطح ۱۰۰ دلار بر بشکه در هفته گذشته، بار دیگر در کانال ۹۰ دلاری هفته را به پایان رساند.

سوئیفت ؛‌‌گزینه هسته‌‌ای تحریم‌ها

طبق گزارش روزنامه نیویورک تایمز، آمریکا و متحدان غربی موافقت کرده‌‌اند که دسترسی بانک‌های منتخب روسی به سیستم بین‌المللی پرداخت سوئیفت (Swift) را مسدود کنند. با این حال، هنوز مشخص نیست کدام بانک‌ها به‌طور مشخص دسترسی خود به سوئیفت را از دست خواهند داد. آنها همچنین گفته‌‌اند برای جلوگیری از استفاده بانک مرکزی روسیه از ذخایر بین‌المللی خود برای تضعیف تحریم‌ها، محدودیت‌‌های جدیدی را بر بانک مرکزی روسیه اعمال خواهند کرد. اقداماتی که کمیسیون اروپایی، بریتانیا، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا و ایالات متحده آمریکا با آن موافقت کرده‌‌‌‌اند نشان‌دهنده تلاش دوچندان برای تحمیل هزینه‌های اقتصادی شدید بر روسیه به دلیل تصمیم پوتین برای حمله به اوکراین است. این محدودیت‌‌ها نشان‌دهنده این است که اروپایی‌‌ها نیز تا حدی از ادغام اقتصاد روسیه در اروپا ناامید شده‌‌اند و آنها نیز مانند آمریکا به دنبال سیاست مهار هستند.

در طرف مقابل اما این کشورها از اعمال ممنوعیت بر معاملات انرژی با روسیه خودداری کردند. نتیجه این است که آلمان، ایتالیا و سایر کشورهای اروپایی به خرید و پرداخت هزینه گاز طبیعی از طریق خطوط لوله از روسیه و از طریق خاک اوکراین که حالا به منطقه جنگی تبدیل شده، ادامه خواهند داد. این در حالی است که برخی در اروپا، همصدا با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین خواستار قطع ارتباط تمامی نهادها و افراد روسی با سوئیفت شدند تا اقتصاد روسیه را به زانو درآورند. گفتنی است حدود

۴۰ درصد از بودجه دولت روسیه از فروش انرژی تامین می‌شود.با وجود آنکه بسیاری از اقدامات دیگری که غربی‌‌ها علیه روسیه و بانک مرکزی این کشور اعلام کردند، بی‌سابقه هستند؛ اما این تحریم‌ها و فشارها با قطع کامل  دسترسی روسیه به سوئیفت که بسیاری از مقامات آن را نوعی گزینه هسته‌‌ای در تحریم‌ها می‌‌دانند، فاصله زیادی دارد. همچنین بسیاری از کارشناسان می‌گویند قطع دسترسی کامل روسیه به سوئیفت تنها ممکن است روسیه را به سمت گسترش جایگزینی برای سیستم سوئیفت سوق دهد که از سال‌ها پیش که تلاش خود را برای ضد تحریمی کردن اقتصاد خود آغاز کرد، به دنبال آن بوده است. البته سیستم معادل سوئیفت روسی در درجه اول یک سیستم داخلی است و این کشور برای تبدیل آن به رقیبی برای سوئیفت به همکاری چین نیاز دارد. روزنامه گاردین می‌گوید ممنوعیت استفاده روسیه از سوئیفت می‌تواند استفاده از CIPS چین را تسریع کند. همچنین این ترس وجود دارد که می‌تواند به وضعیت دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره جهانی آسیب برساند و استفاده از جایگزین‌‌هایی مانند رمزارزها را تسریع کند. با این حال برخی از کارشناسان معتقدند مسدود کردن دسترسی موسسات روسی به سیستم سوئیفت، تحت عنوان ابزاری برای مجازات روسیه، زیاده‌روی است و تحریم‌های شدید بانک‌های روسیه نیز بیش از حد هستند؛ اما در طرف مقابل عده‌‌ای می‌گویند محروم کردن نهادهای روسی از سوئیفت ضربه‌‌ای به بخش مالی این کشور وارد می‌کند و باید این تحریم گسترش پیدا کند و به تمام نهادهای مالی روس تعمیم داده شود.

سخت‌‌تر شدن صادرات نفت برای روس‌‌ها؟

با وجود این‌، کماکان تاثیر دقیق مسدود شدن دسترسی برخی بانک‌های روسی بر جریان صادرات نفت و گاز روسیه نامشخص است. ریک جاسویک، رئیس بخش تجزیه و تحلیل نفت جهانی در اس‌‌اند‌‌پی گلوبال پلتس آنالیتیکس (S&P Global Platts Analytics) در این‌باره گفت: «اگر چه جزئیات این تحریم‌‌ها هنوز منتشر نشده است، اما به نظر می‌‌رسد هدف آن محدود است و بنابراین، نباید مستقیما بر صادرات کامودیتی‌‌های روسی تاثیر بگذارد.» به گزارش اس‌اند پی گلوبال پلتس، این امر احتمالا بسیاری از خریداران نفت روسیه را مردد خواهد کرد. جاسویک خاطرنشان کرد این امر باعث کاهش بیشتر قیمت نفت خام روسیه می‌شود تا زمانی که در نهایت خارج از بازارهای سنتی خود در اروپا تسویه شود. وی همچنین تاکید کرد که گرید نفتی اورال روسیه در روزهای گذشته با تخفیف‌‌های بی‌سابقه‌‌ای نسبت به گریدهای دریای شمال مواجه شده بود. تاثیر دیگر این است که خریداران معمولی نفت روسیه، عمدتا در اروپا به دنبال جایگزین‌‌های غیر روسی خواهند بود. باب مک‌نالی، رئیس راپیدان انرژی گروپ (Rapidan Energy Group) نیز معتقد است قطع دسترسی روس‌‌ها به سوئیفت تخفیف‌‌های گسترده‌‌ای را که صادرکنندگان نفت روسیه با عقب‌نشینی بانک‌ها و بازرگانان نفتی با آن مواجه می‌شوند عمیق‌‌تر خواهد کرد. مک‌نالی همچنین گفت: «آمریکا و اروپا امیدوارند جریان نفت و گاز روسیه را حفظ کنند، اما درآمد مسکو را کاهش دهند.»

نوسانات بازار با ادامه جنگ در اوکراین

قیمت نفت خام در پایان معاملات روز جمعه پس از شکسته شدن سطح روانی و رسیدن به قیمت‌‌هایی که از سال ۲۰۱۴ تاکنون دیده نشده بودند، بار دیگر به زیر ۱۰۰ دلار در هر بشکه کاهش یافت. شاخص نفتی برنت که معیار اصلی قیمت‌‌گذاری دو‌سوم گریدهای نفتی جهان است، در روز جمعه با ۱۶/ ۱ درصد کاهش ۹۳/ ۹۷ دلار در هر بشکه معامله شد. شاخص نفتی آمریکایی وست تگزاس اینترمدییت نیز با کاهش ۳۱/ ۱ درصدی به قیمت ۵۹/ ۹۱ دلار در هر بشکه بسته شد. قیمت نفت پس از اعلام تدابیر تنبیهی مختلف از سوی ایالات متحده و متحدان اروپایی علیه روسیه، تضعیف شد؛ چراکه تحریم‌های آمریکا و متحدانش به دلیل حمله نظامی به اوکراین، قرار نیست صنعت انرژی مسکو را تضعیف کنند. این اقدامات تنها شامل محدود کردن توانایی روس‌‌ها برای انجام تجارت با دلار، یورو، پوند و ین است، در حالی که ۲۷ عضو اتحادیه اروپا نیز اقدام به مسدودکردن دارایی‌‌های روسیه و قطع دسترسی بانک‌های روسی به بازار مالی کردند. حتی در روز شنبه هم تحریم‌های سوئیفتی علیه روسیه اعلام شدند و تنها به بانک‌های مشخصی محدود بود. نکته قابل توجه این است که آمریکا و اتحادیه اروپا علیه صنعت انرژی و کامودیتی این کشور که بخشی کلیدی از اقتصاد جهانی هستند،  محدودیت اعمال نکرده‌‌اند. این امر نگرانی‌‌های بازار را نفت را کاهش داد، زیرا روسیه علاوه بر نفت و گاز طبیعی، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نیکل، آلومینیوم، پالادیوم، کبالت، مس، گندم و جو در جهان است. بااین حال، نعیم اسلم، تحلیلگر ارشد بازار گفت خطر اعمال محدودیت‌‌های بیشتر بر روی عرضه انرژی از روسیه، احتمالا باعث نوسان قیمت نفت خام در چند هفته آینده خواهد شد. همچنین اعلام آزادسازی ذخایر استراتژیک نفت آمریکا توسط بایدن نیز فشاری نزولی بر بازار وارد کرد. اپیک اوزکاردسکایا، تحلیلگر ارشد Swissquote می‌گوید اکنون زمان ایده‌‌آل برای استفاده از ذخایر استراتژیک فرا رسیده است. وی همچنین می‌‌گوید اگر توافق هسته‌‌ای با ایران حاصل شود، می‌تواند عرضه بیشتری برای بازارهای جهانی فراهم کند و به کاهش بحران انرژی و کاهش قیمت انرژی کمک کند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا تخمین می‌‌زند که درصورت لغو تحریم‌ها، تولید ایران می‌تواند به ظرفیت کامل، یعنی  ۸/ ۳ میلیون بشکه در روز بازگردد.