«دنیای‌اقتصاد» روند انتخاب چهره عمومی سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت را بررسی کرد
مناقشه اوپکیها بر سر صندلی دبیرکل
عراق مانع انتخاب گزینه عربستان شد
خبر‌گزاری تاس روسیه به نقل از یک منبع حاضر در گفت‌‌وگوها نوشته است که کشورهای عضو اوپک تصمیم گرفته‌‌اند تا برای انتخاب دبیرکل بعدی در‌ماه ژانویه یک نشست فوق‌‌العاده برپا کنند. گفتنی است که این منبع به تاریخ دقیقی برای بر‌گزاری نشست فوق‌‌العاده اشاره نکرده و گفته که این جلسه جدا از نشست اوپک و غیراوپک خواهد بود و دبیرکل در آنجا تعیین می‌شود. بر اساس اساسنامه سازمان اوپک، دبیرکل برای یک دوره ۳ ساله انتخاب می‌شود و تنها یک‌بار می‌تواند در این سمت از سوی اعضا ابقا شود و پس از دوره دوم باید جای خود را به شخص دیگری بدهد. گفته می‌شود در نشست هفته گذشته اوپک، اعضا تا یک قدمی انتخاب دبیرکل جدید پیش رفتند و با توجه به آنکه هیثم الغیث، نماینده سابق کویت در اوپک و نخستین رئیس کمیته فنی مشترک اوپک‌پلاس تنها نامزد جایگزینی محمد بارکیندو بود، این گزینه مورد حمایت سعودی با صندلی دبیرکلی سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت فاصله‌‌ای نداشت که عراق مانع این امر شد. در چنین شرایطی عراق وارد گود شد و درخواست کرد تا فرصت بیشتری درنظر گرفته شود تا نامزدهای دیگر هم وارد رقابت شوند. چنین درخواستی از سوی عراق می‌تواند نشانگر اراده این کشور برای معرفی یک نامزد باشد، هرچند تاکنون چیزی دراین‌باره مشخص نیست.
اساسنامه اوپک می‌گوید که انتخاب دبیرکل به حمایت یکپارچه اعضا و اجماع نیاز دارد. با این حال منابع اوپک گفتند که اعضا با تغییر این رویه در دوره جاری موافقت کرده‌‌اند و قرار است دبیرکل اوپک تنها با رای اکثریت انتخاب شود. دبیرکل اوپک به‌عنوان شخصیت عمومی اوپک در مجامع بین‌‌المللی شناخته می‌شود و بر‌گزاری دیدارها و اجلاس این تشکیلات برعهده او خواهد بود. دبیرکل همچنین ناظر بر امور دبیرخانه این سازمان در وین اتریش است. افزون بر این، دبیرکل اوپک نقش دیپلماتیک کلیدی در این تشکیلات و بالاخص در رابطه با اوپک‌پلاس دارد و از همین‌رو انتظار بر آن است که نمایندگی منافع کلیت سازمان و تک‌تک اعضای آن را انجام دهد.
انتقاد از اوجی برای پذیرش پیشنهاد سعودی
این نشست اوپک‌پلاس در داخل ایران باعث جنجال‌‌های زیادی شده که نقطه آغاز آن از یادداشت رضا زندی در روزنامه اعتماد رقم خورد و در آن اقدام وزیر نفت در جلسه اوپک را بی‌تدبیری، بی‌اثر کردن رای ایران برای انتخاب دبیرکل آتی اوپک و بدعتی ناگوار خواند. این خبرنگار در یادداشتش اظهار کرد که اقدام عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی عربستان برای رایگیری درباره تنها کاندیدای دبیرکلی اوپک غیرقانونی بوده و در همان روز فرصت معرفی کاندیداها آغاز شده بود و فرصت کافی به کشورها برای معرفی گزینه خود داده نشده بود. این روزنامهنگار حوزه انرژی در ادامه گفت؛ پس از آنکه سعودی‌‌ها مخالفت عراق با انتخاب هیثم الغیث در آن جلسه و اعلام اینکه برای دبیرکلی اوپک کاندیدا معرفی خواهند کرد را مشاهده کردند؛ این موضوع را پیش کشیدند که هر کاندیدایی رای بیاورد، اقلیت آن را بپذیرد و اجماع در این فقره عملا منتفی شود.
وی ادامه می‌دهد وزیر نفت بی‌توجه به عواقب چنین اقدامی، پیشنهاد شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان را پذیرفته است. این روزنامهنگار معتقد است که تصمیم وزیر نفت باعث از‌دست‌رفتن قدرت چانه‌زنی ایران شده و اگر کاندیدایی رای اکثریت را گرفت نیازی به رای دیگران ندارد. او همچنین می‌گوید با توجه به رابطه خوب هیثم با ایران و عدم‌دخالت ایران در تصمیمات فنی اوپک، فرصت آن وجود داشت که در ماجرای دبیرکلی با پافشاری بر روی اساسنامه ایستاد و از طرف کویتی و دیگران امتیاز گرفت. وی همچنین می‌گوید ترک وارد کردن به نظام تصمیم‌‌سازی اجماع، اثرش را در تصمیمات مختلف آتی اوپک نشان خواهد داد.
وزارت نفت: تصمیم ایران درست بود
وزارت نفت در پاسخ به این یادداشت گفته که یادداشت روزنامه اعتماد صرفا به برخی ابعاد اساسنامه‌‌ای و حقوقی مربوط به انتخاب دبیرکل اوپک پرداخته و به ابعاد سیاسی و هزینه-فایده مواضع سیاسی کشور کمتر توجه کرده است. وزارت نفت اعلام کرده که طبق اساسنامه قرار بر اجماع بوده اما کویت تنها کشوری بود که برای این سمت کاندیدا معرفی کرده بود و غیرطبیعی نبود که کاندیدای کویت در چارچوب اجماع موضوع ماده۱۱ اساسنامه اوپک و به پیشنهاد کویت، عربستان، کنگو، گینه‌استوایی، لیبی، امارات، الجزایر، ونزوئلا و آنگولا به‌عنوان دبیرکل جدید انتخاب شود. وزارت نفت همچنین می‌گوید عراق اعلام کرد برای این سمت کاندیدا دارد و تصمیم‌گیری به‌ماه آینده موکول شد و قرار شد این‌بار هم به همان روشی که در سال ۲۰۱۵ بارکیندو انتخاب شد و نماینده اندونزی کنار رفت، دبیرکل جدید انتخاب شود. در آن زمان بارکیندو با برتری نسبی برنده شد و کشورهای حامی کاندیدای اندونزی نیز از وی حمایت کردند و بازهم او با اجماع انتخاب شد و این دوره هم قرار است به همان شکل باشد.
ضمن آنکه وزارت نفت می‌گوید تمام وزرای شرکت‌کننده در کنفرانس، از جمله وزیر عراق که رایگیری را به‌تعویق انداخته بود، با روش پیشنهادی موافق بودند و وزیر نفت با هوشیاری کامل و بدون هزینه‌‌کرد سیاسی در قبال اوپک و اعضای آن صرفا با ارائه پیشنهادی حقوقی و با این شرط که روش جدید تنها محدود و مختص به همین موضوع و فقط برای یک‌بار خواهد بود بدون اینکه رویه جدیدی بنا نهد، به اجماع پیوست.
بسیاری معتقدند که فارغ از گزینه عراق برای نامزدی اوپک، احتمالا هیثم الغیث کویتی که حمایت عربستان و متحدانش در اوپک را با خود دارد دبیرکل بعدی خواهد بود.
در چنین شرایطی و با توجه به رابطه خوب هیثم با ایران، به‌نظر می‌رسد تصمیم وزارت نفت برای پذیرش نظر سایر اعضا، تا حد زیادی گریزناپذیر بوده است. ایران همچنین می‌تواند این امر را به‌عنوان نقطه همکاری آغازین جدیدی با اعضای اوپک در نظر بگیرد و از حمایت هیثم برای پیشبرد منافع نفتی استفاده کند، ضمن آنکه باید پذیرفت که ایران در سال‌های اخیر و بالاخص با اوج‌گیری تحریم‌ها عملا قدرت گذشته در ساختار اوپک را ندارد و در بحث‌‌هایی مانند سهمیه کشورها و تصمیمات تولیدی اوپک و اوپک‌پلاس نیز مداخله نمی‌کند. با این وجود، به‌نظر می‌رسد تصمیم دیپلماتیک ایران برای حمایت از پیشنهاد سعودی‌‌ها منطقی، واقع‌بینانه و در راستای افزایش همکاری و تعامل در این سازمان بوده است. این واقعیت که ایران تا زمانی که سطح تولید و صادرات خود را در نتیجه رفع تحریم‌ها افزایش ندهد، نمی‌تواند در تصمیم‌‌سازی‌‌های این نهاد نقشی محوری داشته باشد یک واقعیت ناخوشایند و البته تعیین‌کننده است. به‌نظر می‌رسد عربستان و امارات در کنار متحدانشان در دوران جدید اوپک، قدرت بیشتری نسبت به گذشته داشته باشند و ایران نیز با در نظر گرفتن چنین واقعیتی و لزوم تعامل با دیگر اعضا، باید دیپلماسی انرژی خود را در این دوران حساس ریل‌گذاری کند.
