بررسی یک پیشنهاد سرمایه‌گذاری دیپلماتیک به هندی‌ها
هند در ایران مخازن استراتژیک نفت می‌سازد؟
چگنی به هندی‌ها پیشنهاد داده در جاسک مخازن استراتژیک نفتی بسازند و در چابهار هم با همکاری ایرانی‌ها دست به ساخت مجتمع‌های پتروشیمی بزنند. «دنیای‌اقتصاد» برای بررسی پیشنهادهای سفیر ایران با محسن داوری، کارشناس حوزه نفت و گاز گفتوگویی داشت. داوری معتقد است که پیشنهادهای سفیر ایران برای بخش خصوصی هند که مشتریان نفت ایران هستند، صرفه اقتصادی و جذابیت چندانی نخواهد داشت. او با اشاره به محدودیت‌های جغرافیایی و زیرساختی، در اجرایی بودن این پیشنهادها تردیدهای جدی دارد. داوری همچنین مساله دیپلماسی و آینده ایران پس از انتخابات را برای چنین سرمایه‌گذاری‌هایی مهم می‌داند، هر چند در کلیت امر از عدم تمایل دولت و بخش خصوصی هند به سرمایه‌گذاری‌هایی از این دست در ایران معتقد است.
هند در جاسک ذخایر استراتژیک نفت بسازد
روزنامه اکونومیک تایمز هند در گزارش خود از میزگردی با موضوع روابط ایران و هند در آینده که به میزبانی اندیشکده بنیاد تیلوتاما (Tillotama Foundation) با حضور دیپلمات‌های ارشد ایران برگزار شد، از پیشنهادهای سفیر ایران در هند رونمایی کرده است. علی چگنی در این میزگرد پیشنهاد کرده است که بخش انرژی چین و هند اقدام به سرمایه‌گذاری در بندر جاسک کنند. چگنی در پیشنهاد خود به هندی‌ها عنوان کرده است که این کشور مخازن استراتژیک نفت خود را در این بندر احداث کند و حتی به ساخت خط لوله‌ای از این بندر استراتژیک دست بزند، خط لوله‌ای که این بار پاکستان را هم دور بزند. گفتنی است این پیشنهاد به اختلافات عمیق، تاریخی و ریشه‌داری که میان پاکستان و هند موجود است، اشاره دارد. اختلافاتی که به رغم آنها قرار بود از دهه ۱۹۹۰ ایران گاز خود را از طریق خط لوله صلح به پاکستان و سپس هند صادر کند، اما در نهایت اختلافات میان این دو کشور منجر به منتفی شدن این پروژه شد. هر چند ایران در آن پروژه خط لوله خود را تا نزدیک مرز پاکستان کشید، اما پاکستان اختلافاتش با هند بالا گرفته بود و پروژه عملا امکان دستیابی به گاز ایران را برای هند نداشت، پاکستان هم به بهانه تحریم‌ها از زیر بار تعهداتش شانه خالی کرد و دست ایران را در پوست گردو گذاشت. هند به جای خط لوله صلح از ترکمنستان خط لوله‌ای برای واردات گاز کشید و مانند پاکستان بخش عمده گاز خود را از کشورهایی مانند قطر و روسیه تامین می‌کند.
او به هندی‌ها گفته است ذخایر استراتژیک نفت خام می‌تواند نیازهای اضطراری هند را در صورت بروز اختلال در زنجیره تامین برطرف کند. چگنی همچنین با توجه به مذاکرات در جریان ایران و قدرت‌های بین‌المللی به فرصت‌هایی که توافق احتمالی برای هند در بخش انرژی ایران فراهم می‌کند، اشاره کرده است. سفیر ایران در هند همچنین در این میزگرد به هندی‌ها پیشنهادهایی درباره سرمایه‌گذاری در بندر چابهار ارائه کرده و گفته است: هند می‌تواند برنامه‌هایی برای راه‌اندازی کارخانه‌های پتروشیمی یا تولید کود را به طور مستقل یا با مشارکت بخش دولتی و خصوصی ایران در منطقه آزاد تجاری چابهار پیش ببرد.
بخش خصوصی هند در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند؟
بحث سرمایه‌گذاری‌های خارجی جدید در ایران با پیشرفت‌هایی که در مذاکرات هسته‌ای ایران در برابر ۴+۱ و ایالات متحده به دست آمده، بار دیگر داغ شده است. یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که پتانسیل تبدیل شدن به مقصدی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی را دارد، بی‌تردید بخش انرژی ایران است. سخنان سفیر ایران در هند نیز به همین دلیل می‌تواند از اهمیت برخوردار باشد و خصوصا آنکه بسیاری از رسانه‌های پرمخاطب هندی نیز به پوشش آن پرداختند. از روزنامه اکونومیک تایمز که یکی از پرمخاطب‌ترین روزنامه‌های اقتصادی جهان است تا سایر رسانه‌های معروف هندی سخنان چگنی را بازتاب دادند. از همین رو «دنیای‌اقتصاد» به منظور بررسی اظهارات سفیر ایران در هند سراغ محسن داوری، کارشناس بخش نفت و گاز رفت و گفتوگویی در این زمینه با او داشت. داوری در واکنش به سخنان سفیر ایران درباره ساخت ذخایر استراتژیک نفتی و خط لوله در بندر جاسک، عملی شدن چنین پیشنهادی را بسیار بعید دانست و در ابتدا با اشاره به مبحث خط لوله عنوان کرد: «اگر پایانه نفتی یا ذخایر استراتژیکی هم در این منطقه ساخته شود با توجه به اختلافات میان پاکستان و هند، عملا امکان خط لوله مستقیم از طریق خشکی وجود ندارد. اگر هم بحث خط لوله دریایی مطرح شود بسیار بعید است با توجه به دشواری‌ها و هزینه‌های چنین طرحی، از طریق اقیانوس هند خط لوله‌ای کشیده شود. ضمن آنکه چنین سرمایه‌گذاری از نظر اقتصادی هم توجیه چندانی برای آنان نخواهد داشت.»
این کارشناس نفتی با اشاره به اینکه شرکت‌ها و پالایشگاه‌های هندی که از ایران نفت خریداری می‌کنند، تقریبا همگی خصوصی هستند؛ به حساسیت آنها به قیمت‌ها اشاره کرد. داوری می‌گوید این شرکت‌ها از هر کشوری تخفیف بیشتری دریافت کنند، با آنها کار می‌کنند و خرید‌هایشان را انجام می‌دهند. وی در ادامه افزود: «این شرکت‌های خصوصی هیچ‌وقت دست به چنین سرمایه‌گذاری پرریسک و پرهزینه‌ای در ایران نمی‌زنند که ذخایر استراتژیک در جاسک بسازند و نفت را دوباره از ذخایر خود سوار نفتکش کنند و به هند انتقال دهند.»
داوری در ادامه با اشاره به نمونه عربستان در همکاری با پالایشگاه‌های هندی می‌گوید: «عربستان سعودی سال‌هاست، بخشی از سهام تعدادی از پالایشگاه‌های هندی را خریداری کرده و با آنها شریک شده و همین امر باعث شده تا بخشی از نفت خود را در بلندمدت و به صورت تضمین شده به آنان بفروشد. ایران از چنین فرصت‌هایی هم استفاده نکرده است.»
این کارشناس نفتی با اشاره به اینکه برای بخش پایین‌دست صنعت نفت بین‌المللی و هند به دلیل فضای سرمایه‌گذاری حاکم، ایران چندان جذاب نیست، چنین پیشنهادی را در کلیت خود قابل اجرا ندانست و گفت: «پیشنهادی که برای هند و چین داده شده، هیچ‌کدام صرفه اقتصادی و منفعت چشمگیری برای این کشورها ندارد که مخازن استراتژیک در ایران بسازند. بحث دیگری هم که وجود دارد مساله انتخابات ریاست‌جمهوری ایران است که همه کشورها فعلا صبر می‌کنند و منتظر نتایج آن هستند و می‌خواهند رویکرد دولت جدید را بدانند. با توجه به جمیع این مسائل، چنین پیشنهادی چندان توجه آنها را به خود جلب نخواهد کرد.»
نبود زیرساخت و تمایل هندی‌ها
داوری درباره امکان سرمایه‌گذاری هندی‌ها در بخش‌هایی مانند پتروشیمی در بندر چابهار نیز گفت: «با توجه به اینکه بخش خصوصی هند در چنین پروژه‌هایی باید سرمایه‌گذاری کند و بخش خصوصی هم به تحولات راهبردی، مباحث سیاسی و تحریم‌ها بسیار حساس است، به همین دلیل زمینه چندان مناسبی برای سرمایه‌گذاری در صنایعی مانند پتروشیمی نمی‌بیند. آنها بیشتر ترجیح می‌دهند از ظرفیت ایران به عنوان پلی برای دسترسی به افغانستان و آسیای میانه استفاده کنند که بتوانند صادرات‌شان را انجام دهند.»
این کارشناس حوزه انرژی معتقد است با توجه به اینکه برای ساخت پالایشگاه و پتروشیمی در چابهار نیاز به سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری وجود دارد، شرکت‌های خصوصی دست به چنین کاری نخواهند زد و دولت هند نیز با توجه به سیاست‌هایش همواره ترجیح می‌دهد به صورت متمرکز در داخل کشور خود سرمایه‌گذاری کرده و اشتغال ایجاد کند.
داوری در پایان با اشاره به محدودیت‌های واقعی که در این زمینه وجود دارد و لزوم در نظر گرفتن جنبه‌های مختلف هر پیشنهاد سرمایه‌گذاری عنوان کرد: «ما در چابهار نه خط لوله گازی داریم و نه نفتی موجود است که بتوان خوراک پالایشگاه و پتروشیمی را از طریق آنها تامین کرد. حتی زیرساخت‌های لازم هم در مناطق پیشنهاد شده توسط ایران وجود ندارد. برنامه‌هایی در این زمینه وجود دارد، اما فعلا زیرساختی موجود نیست و باید زیرساخت‌های کاملی مانند فرودگاه‌های مناسب، جاده‌های ترانزیتی و راه‌آهن وجود داشته باشد. مثلا در جاسک هنوز بندری به آن معنا وجود ندارد. شاید به چنین پیشنهادهای سرمایه‌گذاری ۲۵ سال دیگر که ظرفیت‌های خوبی ایجاد شده باشد بتوان فکر کرد، ولی در حال حاضر چیزی وجود ندارد که بخواهیم بر سر آن چانه بزنیم.»
