چرا کاهش ۱۰ میلیون بشکه‌ای تولیدات اوپک‌پلاس، بهای طلای سیاه را تغییر نداد؟
دست رد نفت به توافق تاریخی
بنا به منابع معتبر، این کاهش اضافه بر توافق به‌دلیل افزایش تولید اعضای اوپک در یک ماه گذشته از سوی عربستان، امارات و کویت اعمال خواهد شد. علاوه بر این، گفته می‌شود کشورهای آمریکا، کانادا و برزیل به تدریج تولید خود را به میزان ۷/ ۳ میلیون بشکه در روز کم خواهند کرد که البته این کاهش به‌صورت خودکار و نه داوطلبانه خواهد بود. در همین راستا، گزارش‌هایی از کاهش تولید دیگر اعضای جی۲۰ به مقدار ۳/ ۱ میلیون بشکه به همین صورت حکایت دارد. در این میان، وزیر نفت کویت، خالد الفاضل یکشنبه کاهش جهانی تولید نفت را حدود ۲۰ میلیون بشکه در روز برشمرده که با تردید برخی کارشناسان روبه‌رو شده است. دیگر مقامات نفتی در اوپک‌پلاس و خارج از آن نیز از این توافق استقبال کرده‌اند و آن را موجب توازن عرضه و تقاضا در بازار نفت دانسته‌اند. با این حال، بازار نفت، موسسه‌های پیش‌بینی و تحلیلگران آنقدر گرم به استقبال توافق اوپک‌پلاس نرفته‌اند. شاخص‌های جهانی نفت که با باز شدن بازار دوشنبه با افزایش قیمت روبه‌رو شدند، بلافاصله دستاورد خود را از دست دادند و حتی در مقاطعی به زیر سطوح جلسه گذشته(پنج‌شنبه هفته پیش) نیز کشیده شد. اما در زمان نگارش این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران)، بهای نفت برنت با ۸ سنت افزایش معادل ۲۵/ ۰ درصد به ۵۶/ ۳۱ دلار بر بشکه رسید. علاوه بر این، نفت‌خام آمریکا نیز با ۲۹ سنت رشد معادل ۲۷/ ۱ درصد وارد کانال ۲۳ دلار بر بشکه شد.
در این بین، چند بانک بین‌المللی مانند گلدمن ساکس و سیتی‌گروپ توافق را ناکافی دانسته‌اند و معتقدند فاقد قدرت لازم برای تاثیرگذاری جدی بر بازار است. واکنش سرد بازار و احتمال ادامه کمبود تقاضا در جهان به‌دلیل پاندمی کرونا، تحلیلگران نفت را در مورد تاثیرگذاری این توافق بدبین کرده است. در همین راستا، کلاید راسل در گزارشی در خبرگزاری رویترز گفته این توافق در کوتاه‌مدت می‌تواند فقط مرهمی بر زخم نفت باشد و نه بیشتر، اما در بلندمدت، فازهای بعدی این توافق در زمان بهبود شرایط جهانی نسبت به شیوع کرونا از شانس بالاتری برای موفقیت برخوردار است.
در گزارشی دیگر، رویترز نظر برخی از ناظران بازار را جویا شده که همگی بر این باور بودند که با توجه به کاهش تقاضای روزانه نفت در ماه آوریل به میزان حدود ۳۰ درصد معادل ۳۰ میلیون بشکه، توافق اوپک‌پلاس نخواهد توانست در بازار نفت موج ایجاد کند. به باور این کارشناسان، این توافق حتی اگر کف قیمتی برای نفت به‌وجود آورد، منجر به افزایش معنادار طلای سیاه نخواهد شد. علاوه بر این، تحلیلگران معتقدند نگرانی‌هایی نیز درمورد پایبندی کشورهای اوپک‌پلاس به سهمیه تخصیص یافته‌شان وجود دارد. این امر ممکن است تاثیرگذاری این توافق را بیش از پیش کاهش دهد.
واکنش مقامات سیاسی-نفتی
پس از به نتیجه رسیدن توافق اوپک‌پلاس با اغماض از سهمیه کامل مکزیک، دونالد ترامپ در توییتی این توافق را «عالی» دانست و گفت: «این توافق صدها هزار شغل در حوزه انرژی را در آمریکا نجات خواهد داد.» او همچنین از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و از ملک‌سلمان تشکر کرد و به آنها تبریک گفت. وزیر انرژی عربستان نیز در مصاحبه با بلومبرگ گفت به خاطر این توافق بسیار خوشحال است. بن‌سلمان گفته «ما نشان دادیم اوپک‌پلاس زنده است. باورتان می‌شود ما ششم مارس کجا بودیم و حالا کجا.» او به نشست ماه گذشته اوپک‌پلاس برای کاهش ۵/ ۱ میلیون بشکه علاوه بر ۷/ ۱ میلیونی که قبل از آن در جریان بود، اشاره می‌کند که با شکست روبه‌رو شد و منجر به شروع جنگ قیمتی نفت بین این کشور و روسیه شد. این مقام‌عالی رتبه سعودی همچنین در مورد حجم کاهش تولید عنوان کرد با در نظر گرفتن سطوح فعلی تولید کشورها که بسیار بالاتر از سطح پایه مورد محاسبه توافق نفتی است، مقدار واقعی و موثر کاهش تولید نزدیک به ۵/ ۱۲ میلیون بشکه خواهد بود. وزیر انرژی عربستان اظهار کرد دیگر تولیدکننده‌های خارج از اوپک‌پلاس نیز یا به‌صورت داوطلبانه یا به‌صورت خودکار تولید خود را کاهش می‌دهند. منابع بلومبرگ گزارش داده‌اند آمریکا، کانادا و برزیل ۷/ ۳ میلیون بشکه از تولید روزانه خود خواهند کاست و بقیه اعضای جی۲۰ نیز حدود ۳/ ۱ میلیون بشکه کاهش تولید خواهند داشت. این به معنای کاهش حدود ۵ میلیون بشکه‌ای کشورهای غیرعضو اوپک‌پلاس است که احتمالا فقط با تحت فشار قرار گرفتن شرکت‌های تولیدکننده نفت و به ناچار انجام خواهد شد و نه به‌صورت داوطلبانه.
وزیر منابع طبیعی کانادا نیز اگرچه حرفی از کاهش تولید به میان نیاورده اما از این توافق استقبال کرده و گفته این کشور به حصول ثبات قیمتی و اقتصادی پایبند خواهد بود. علاوه بر این، ثامر غضبان، وزیر نفت عراق «کاهش بزرگ» تولید نفت را موجب کمک به ثبات بازار نفت دانسته و گفته کاهش تولید باعث کاهش موجودی انبارهای نفت می‌شود و به این ترتیب قیمت بهبود می‌یابد. با این وجود، تاکاشی تسوکیوکا، رئیس موسسه نفت ژاپن که یکی از اعضای جی ۲۰ است در این باره گفته است این حجم مورد توافق اوپک‌پلاس کمتر از میزان مورد انتظار بازار است و ابراز امیدواری کرده اعضای این گروه به همکاری ادامه داده تا ثبات به بازار برگردد.
پیش‌بینی موسسات و تحلیلگران
بانک گلدمن ساکس گفته انتظار دارد به‌رغم توافق کاهش تولید، قیمت نفت در هفته‌های آینده سیر نزولی داشته باشد و در محدوده ۲۰ دلار بر بشکه معامله شود. این بانک می‌گوید بعید است این توافق یا هر توافق دیگری بتواند کاهش شدید تقاضا را که از نظر این منبع اطلاعاتی حدود ۱۹ میلیون بشکه در روز در ماه‌های آوریل و مه خواهد بود، جبران کند. محاسبات گلدمن ساکس حاکی از کاهش ۳/ ۴ میلیون بشکه‌ای اوپک‌پلاس نسبت به متوسط سطح تولید سه‌ماهه نخست ۲۰۲۰ در شرایطی است که تولیدکنندگان بزرگ این گروه به‌طور کامل به توافق پایبند باشند و بقیه اعضا پایبندی ۵۰ درصدی داشته باشند. این بانک پیش‌بینی کرده قیمت نفت شاخص برنت در کوتاه‌مدت حدود ۲۰ دلار بر بشکه باشد، با این حال از نفت‌خام آمریکا بازدهی بالاتری خواهد داشت. همچنین گلدمن ساکس انتظار دارد بهای برنت در سال آینده میلادی ۵۰/ ۵۲ دلار بر بشکه برسد؛ چراکه با رفع خطر کرونا، تقاضای نفت به‌شدت افزایش خواهد یافت.
سیتی‌گروپ نیز هم‌نظر با گلدمن ساکس گفته کاهش تولید اوپک‌پلاس فقط تاثیر کمی بر قیمت نفت خواهد داشت. در عین حال، یک بانک دیگر وال‌استریت، مورگان استنلی معتقد است با وجود اینکه توافق اوپک‌پلاس نمی‌تواند از افزایش شدید موجودی نفت در ماه‌های آینده جلوگیری کند، اما در نیمه دوم سال باعث کاهش موجودی انبارها خواهد شد. این بانک همچنین پیش‌بینی خود از قیمت نفت را برای فصل سوم سال‌جاری میلادی افزایش داده است.
بر این اساس، قیمت برنت در این دوره از پیش‌بینی قبلی یعنی ۲۵ دلار بر بشکه به ۳۰ دلار خواهد رسید. همچنین نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا از ۵۰/ ۲۲ دلار به ۵۰/ ۲۷ دلار در هر بشکه خواهد رسید. علاوه بر این، به نظر این منبع بهای این شاخص‌ها در فصل آخر سال‌جاری با افزایش ۵ دلاری روبه‌رو خواهد شد.
اما جدا از موسسات، کارشناسان نیز در این باره نظر داده‌اند. کلاید راسل، تحلیلگر ارشد نفت معتقد است این توافق دو بخش دارد. در مرحله اول که اتفاقا کاهش تولید بزرگ‌تری نسبت به بازه زمانی دوم توافق هدف قرار داده شده، اقدام اوپک‌پلاس مانند «چسب زخمی» بر زخم نفت مرهم خواهد زد؛ اما نمی‌تواند برای افزایش قیمت نفت کافی باشد. به عقیده راسل، اگرچه شکی نیست که این توافق پراهمیت است، اما وقتی در پاسخ به بحران اقتصادی بی‌سابقه جهانی متاثر از شیوع سریع و وسیع کرونا باشد، ارزش چندانی ندارد. او به گفته وزیر نفت کویت مبنی بر کاهش تولید جمعی ۲۰ میلیون بشکه در روز اوپک‌پلاس به همراه دیگر تولیدکننده‌ها اشاره می‌کند و به آن به دیده تردید می‌نگرد. راسل می‌گوید فقط در صورتی این امر امکان‌پذیر است که تولیدکنندگان خارج از این گروه مانند آمریکا، کانادا، برزیل و نروژ به‌صورت داوطلبانه یا به ناچار و با سقوط قیمت نفت که از ابتدای سال‌جاری شروع شده، تولید خود را کاهش دهند. با وجود این، او بر این باور است که چنین فرضی خوش‌بینانه است چراکه در صورتی که خود توافق توانایی ایجاد ثبات در بازار را داشته باشد، انگیزه این کشورها که عمدتا بر مبنای بازار آزاد اداره می‌شوند، برای کاهش تولید کمتر خواهد شد.
اما در مورد فاز دوم و سوم این توافق که از فصل سوم امسال شروع خواهد شد و در ابتدا ۶/ ۷ و سپس ۶/ ۵ میلیون بشکه را هدف‌گذاری کرده، راسل معتقد است شانس بالاتری برای تاثیرگذاری بر بازار به‌وسیله این توافق وجود خواهد داشت، زیرا تا آن زمان احتمالا شیوع کرونا رفع یا کنترل شده باشد. تاکنون بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در سراسر به این ویروس مبتلا شده‌اند و نزدیک به ۱۱۵ هزار نفر جان باخته‌اند.
تحلیلگران دیگر نیز نظر منفی در مورد آینده بازار نفت دارند و می‌گویند اگرچه این توافق حدود چهار برابر بزرگ‌تر از توافق کاهش تولید اوپک در سال ۲۰۰۸ است و ممکن است کف قیمتی برای نفت ایجاد کند؛ اما این کاهش در مقابل سقوط تقاضا به میزان ۳۰ میلیون بشکه در آوریل که گلدمن ساکس گزارش کرده، بسیار کم است. این درحالی است که بسیاری از دولت‌ها درحال تمدید مقررات منع آمد و شد برای جلوگیری از شیوع بیماری هستند. ویرندرا چاوهان، تحلیلگر موسسه انرژی اسپکتس به رویترز گفته حتی در صورت ایجاد کف قیمتی، این توافق نمی‌تواند قیمت‌ها را افزایش دهد؛ چراکه ما شاهد افزایش موجودی نفت در مقیاس بزرگی هستیم. وی افزود: «نبود تعهدهای محکم از سوی آمریکا یا دیگر اعضای جی ۲۰ نقص دیگر این توافق است.»
نجات شغل‌های آمریکایی؟
درحالی‌که دونالد ترامپ کاهش تولید اوپک‌پلاس را «یک توافق بزرگ» نامیده و از نجات صدها هزار شغل در صنعت نفت آمریکا خبر داده است، تحلیلگران می‌گویند از آنجا که صرف کاهش نزدیک به ۱۰ میلیون بشکه از تولید اوپک‌پلاس سقوط قیمت نفت ناشی از کاهش تقاضا را جبران نخواهد کرد، تاثیرگذاری این توافق بر عهده تولیدکنندگان خارج از این گروه مانند آمریکا خواهد بود. بنابراین موفقیت توافق در گرو کاهش تولید شرکت‌های نفت آمریکایی به‌دلیل پایین بودن قیمت است. این اتفاق می‌تواند حتی باعث از دست رفتن شغل‌های بیشتری در این صنعت که نفت را با هزینه بسیار بالاتری نسبت به دیگر مناطق جهان مانند خاورمیانه تولید می‌کند، بشود.
براساس یک نظرسنجی که در گزارش بلومبرگ منتشر شده است، ۴۰ درصد تولیدکنندگان شیل در آمریکا گفته‌اند نفت ۳۰ دلاری ورشکسته‌شان خواهد کرد.
این درحالی است که شرکت‌های نفت آمریکا به‌دلیل بحران جهانی بیش از ۲۷ میلیارد دلار از بودجه حفاری خود کاسته‌اند که خود یکی از دلایل بالا رفتن آمار بیکاری در ایالات‌متحده است. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، فقط در سه هفته بیش از ۱۶ میلیون نفر آمریکایی شغل خود را از دست داده‌اند. این به معنای نابودی حدود ۱۰ درصد فرصت‌های شغلی در این کشور است. دن ابرهارت، مدیرعامل شرکت خدمات حفاری Canary Drilling Services در این مورد گفته است به‌نظر می‌رسد استراتژی ترامپ بر این نکته متکی باشد که بازار آزاد تولید را کاهش خواهد داد و این در بطن خود به‌طور ضمنی این حقیقت را آشکار می‌کند که برخی شرکت‌ها به زیر خواهند رفت.
