دعوای مکزیک و عربستان از سر گرفته شد؛ چه کسانی ذی‌نفع کاهش تولید می‌شوند؟
برنده پنهان توافق نفتی
با وجود صدور بیانیه پایانی از سوی اوپک‌پلاس مبنی بر رسیدن به کاهش تولید ۱۰ میلیون بشکه در روز، هنوز این توافق نهایی نشده است. چراکه مکزیک که یکی از اعضای خارج از اوپک این گروه است حاضر به کاهش روزانه ۴۰۰ هزار بشکه‌ای نشده و فقط یک‌چهارم این حجم مد نظرش است. از طرفی جمعه خبر رسید دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در اقدامی نامتعارف قبول کرده که به‌جای مکزیک ۲۵۰ هزار بشکه در روز کاهش تولید اضافی را در دستور کار قرار دهد تا توافق اوپک‌پلاس به نتیجه برسد، اما به نظر می‌رسد حتی این پادرمیانی ترامپ نیز نتوانسته این توافق تاریخی را نهایی کند. گزارش‌های بعدی از تماس تلفنی و توافق دوطرفه آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، رئیس‌جمهور مکزیک و ترامپ در شامگاه پنج‌شنبه خبر می‌دهد، درحالی‌که در بیانیه پایانی اوپک‌پلاس خبری از این موضوع نیست و حتی توافق مشروط به رضایت مکزیک از توافق جمعی است که هنوز اتفاق نیفتاده است. پس از نشست مجازی اوپک‌پلاس، عربستان و روسیه از انتظار خود مبنی بر کاهش ۵ میلیون بشکه از تولید روزانه دیگر تولیدکننده‌های جهان در نشست جی ۲۰ که بعد از ظهر جمعه برای برقراری ثبات بازار با حضور وزرای نفت کشورهای عضو این گروه برگزار شد، خبر دادند. اما این نشست که به‌صورت ویدئو کنفرانس و به میزبانی عربستان برگزار شد نتیجه ملموسی در پی نداشت. گروه ۲۰ نه توانست توافق اوپک‌پلاس را نهایی کند و نه خود به کاهش مقدار مشخصی از تولید متعهد شد. عربستان که پنجم هر ماه میلادی قیمت رسمی نفتش را برای ماه‌های بعد اعلام می‌کند تاکنون دو مرتبه این امر را به تعویق انداخته است که خود نشانگر نامطمئن بودن این کشور از نتیجه نشست اوپک‌پلاس است. در آخرین خبر، شرکت نفت دولتی سعودی آرامکو گفته یکشنبه زمان اعلام قیمت رسمی نفت است. با وجود تاکید برخی شرکت‌کننده‌ها مانند وزیر انرژی ایالات‌متحده، دن برویلت پیش از آغاز این نشست بر لزوم همکاری همه کشورها در ایجاد توازن عرضه و تقاضای نفت، در بیانیه پایانی این گروه به‌صورت کلی از اقدامات در این زمینه حمایت شده. بعضی کشورها مانند نروژ و کانادا هم کاهش مقدار نامشخص تولید را مشروط به اجرای توافق اوپک‌پلاس دانسته‌اند. در این بین، آمریکا که خود آغازگر این حرکت جهانی به سمت توافق کاهش تولید بود و سعی داشت با میانجی‌گری بین عربستان و روسیه آنها را به توافق کاهش تولید و افزایش قیمت نفت سوق دهد، با بهانه‌های مختلف از این امر طفره رفت. آمریکا بازار آزاد و عدم کنترل تولید نفت توسط دولت را دلیل عدم مداخله دانسته است. با وجود این، ترامپ پیش از این با خوش‌بینی از همکاری در کاهش تولید با ریاض و مسکو سخن گفته بود. علاوه بر این، این کشور با تهدید عربستان مبنی بر اعمال تعرفه بر نفت وارداتی از این کشور در صورت نرسیدن به توافق در اوپک‌پلاس با روسیه، به شدت سعودی‌ها را تحت فشار قرار داد. به‌طوری‌که اگرچه عربستان و حتی روسیه کاهش تولیدشان را فقط در صورتی ممکن می‌دانستند که آمریکا نیز در این توافق نقش بازی کند، در نهایت بدون حضور آمریکا حاضر به امضای توافقی شدند که ۵/ ۲ میلیون بشکه از تولید روزانه این کشور می‌کاهد. به این ترتیب، آمریکا بدون اقدام عملی برای کاهش تولید و واگذاری این امر به بازار آزاد، به هدف خود برای تقویت بازار رسیده و تولید نفتش را در سطح بسیار بالاتری نسبت به رقبایش قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد آمریکا در این توافق بیشترین سود و کمترین هزینه را داشته باشد؛ اگرچه در این میان، دیگر اعضای جی ۲۰ هم به نوعی درحال بهره بردن از حاصل کار اوپک‌پلاس در تقویت بازار نفت هستند.
کدخدامنشی ترامپ
در نشست اوپک‌پلاس مقرر شد هر عضو این گروه کاهش ۲۳ درصد از تولید خود را در دستور کار قرار دهد تا در مجموع ۱۰ میلیون بشکه معادل حدود ۱۰ درصد از عرضه جهانی کاهش یابد. تمام اعضا به غیر از مکزیک با این اقدام موافقت کردند. گفته می‌شود عربستان از مکزیک خواسته بود ۴۰۰ هزار بشکه تولید خود را طبق توافق کاهش دهد که با مقاومت مکزیک روبه‌رو شد و به همین دلیل مذاکرات به درازا کشیده شد. با به بن‌بست خوردن مذاکرات برای اقناع مکزیک که تصمیم داشت فقط ۱۰۰ هزار بشکه در روز کاهش دهد، دونالد ترامپ با رئیس‌جمهور این کشور تماس برقرار می‌کند تا با پادرمیانی این عضو اوپک‌پلاس را به همکاری با دیگر اعضا راضی کند، اما موفق به این کار نمی‌شود. بعد از این ترامپ پیشنهاد می‌دهد مقداری از سهم کاهش مکزیک را آمریکا به عهده بگیرد تا توافق نهایی شود. اوبرادور، رئیس‌جمهور مکزیک روز بعد در یک کنفرانس خبری در این رابطه گفت: «ترامپ بسیار سخاوتمندانه به من گفت که آنها ۲۵۰ هزار بشکه اضافه بر آنچه می‌خواستند کاهش دهند به ما کمک خواهند کرد. به این خاطر از او سپاسگزارم.» ترامپ نیز این گفته اوبرادور را تایید کرده و گفته است: «پیش از این کاهش تولید در آمریکا انجام شده.» ترامپ همچنین گفته توافق دوجانبه با مکزیک مشروط به موافقت دیگر اعضای اوپک‌پلاس است و نمی‌داند آنها راضی هستند یا خیر. او گفته «ایالات‌متحده به مکزیک کمک خواهد کرد و آنها زمانی در آینده جبران خواهند کرد.» البته ترامپ اعلام نکرده مکزیک چگونه و از چه طریقی جبران خواهد کرد. علاوه بر این، هنوز مشخص نیست در صورت موافقت اوپک‌پلاس، دولت آمریکا این میزان کاهش را به تولیدکننده‌های داخلی تحمیل خواهد کرد یا قول ترامپ از راهی دیگر عملی خواهد شد. ژسوس رامیرز، سخنگوی رئیس‌جمهور مکزیک گفته همان پنج‌شنبه به اعضای اوپک‌پلاس نتیجه مذاکره با ترامپ اعلام شده. با وجود این در بیانیه پایانی نشست، نهایی شدن توافق کاهش تولید مشروط به رضایت مکزیک عنوان شده که نشانه‌ای از عدم رضایت اوپک‌پلاس از این موضوع بود.
دلایل مقاومت مکزیک
مذاکره با مکزیک ادامه دارد اما تا زمان نگارش این گزارش(۲۳ فروردین، ساعت ۱۶ به وقت تهران) هنوز خبری مبنی بر توافق مکزیک با اوپک‌پلاس منتشر نشده است. به گفته اوبرادور و کارشناسان نفت، دلیل اصلی پافشاری مکزیک بر عدم کاهش تولید بیش از ۱۰۰ هزار بشکه در روز سیاست این کشور برای خودکفایی در انرژی از طریق تولید نفت توسط پمکس (شرکت نفت دولتی مکزیک) است. گفته می‌شود این کشور طی ۱۵ سال گذشته روند کاهشی در تولید نفت تجربه کرده، اما با روی کار آمدن اوبرادور در سال ۲۰۱۸، برنامه توسعه صنعت نفت این کشور در دستور کار قرار گرفته تا با طرح‌هایی در آینده تولید افزایش یابد و این امر میسر شود. علاوه بر این، تحلیلگران اتکای مکزیک به سیستم پوشش ریسک نفت این کشور را که به‌دلیل جنگ قیمتی حتی به کف ۲۰ ساله نیز رسیده، دلیل دیگر ایستادگی مکزیک در برابر بزرگان نفت قلمداد می‌کنند. نفت مکزیک برای قیمت زیر ۴۹ دلار در هر بشکه پوشش داده شده است و به همین دلیل، از نظر کارشناسان اوبرادور کمتر به بهای نفت اهمیت می‌دهد تا میزان تولید. با وجود این، اسکار لوپز ولارده که استاد حقوق یک دانشگاه در مکزیک است معتقد است «دولت این کشور اثبات کرده، در صورتی که رئیس‌جمهور اوبرادور نخواهد، با هرچیزی که استاندارد بازار باشد، در نظام بین‌المللی مورد قبول باشد و با عقل سلیم بخواند، مخالفت می‌کند.» او همچنین بر این باور است که «ترامپ لطفی کرده که مکزیک نیازمند آن نیست چراکه پمکس به‌دلیل مشکلات مالی حتی نمی‌تواند به اهداف تولید خود نیز برسد و برای کاهش خسارت باید از افزایش تولید اجتناب کند.»
برنده توافق نفتی کیست؟
دن برویلت، وزیر انرژی آمریکا پیش از نشست جی ۲۰ از همه کشورها خواست برای کاهش مازاد عرضه کمک کنند اما در این نشست نه آمریکا و نه دیگر کشورها متعهد به اقدامی عملی به این منظور نشدند. همچنین تولیدکننده‌هایی مانند نروژ و کانادا کاهش تولید را منوط به اجرایی شدن توافق اوپک‌پلاس و به زمانی نامعلوم در آینده محول کردند. علاوه بر این مشخص نیست در صورت کاهش در آینده، چه حجمی از تولید مد نظر این کشورها خواهد بود. به نظر می‌رسد این کشورها که در راس آنان آمریکا قرار دارد بدون متحمل شدن هزینه‌ای، از منافع احتمالی توافق اوپک‌پلاس بهره خواهند برد. استرالیا نیز اعلام کرده قصد دارد با خرید نفت از آمریکا ذخایر استراتژیک خود را مطمئن‌تر کند؛ اقدامی که در قالب گروه ۲۰ به وضوح به پایداری تولید نفت آمریکا کمک می‌کند اگرچه استرالیا گفته این تصمیم برای کمک به ثبات بازار نفت گرفته شده است. آمریکا که بزرگ‌ترین تولیدکننده جهان است در روزهای گذشته به عربستان و روسیه از طرق مختلف فشار آورده تا به یک توافق کاهش تولید دست یابند. سقوط قیمت نفت به محدوده فعلی موجب بسته شدن بسیاری از چاه‌های برداشت نفت در این کشور و بیکاری هزاران کارگر این صنعت شده است. ترامپ که در گذشته کاهش قیمت نفت را به مثابه کاهش مالیات بر انرژی می‌دانست و به مردمش در توییتر وعده بنزین ارزان می‌داد برای نجات تولیدکننده‌های آمریکایی، دیگر کشورها را به کاهش تولید واداشت اما با عقب‌نشینی استراتژیک از موضع خود، سطح تولید خود را بسیار بالاتر از رقبای نفتی‌اش که از ماه میلادی آینده با کاهش ۵/ ۲ میلیون بشکه‌ای به ۵/ ۸ میلیون بشکه خواهد رسید، نگه خواهد داشت. وزیر انرژی این کشور در کنفرانس جی ۲۰ اعلام کرده تولید این کشور به‌صورت خودکار در سال‌جاری به میزان یک، دو و شاید سه میلیون بشکه در روز کاهش یابد اما این کاهش فقط زمانی اتفاق می‌افتد که فشار بازار به تولیدکننده‌ها غیر‌قابل تحمل شود. در غیر این صورت آمریکا کاهش تولید چندانی نخواهد داشت.
