بهای طلای سیاه کاهشی شد؛ آمریکا ضدبازار می‌شود؟
سرگیجه ترامپ در بزنگاه نفتی
به‌نظر می‌رسد عربستان و روسیه به‌عنوان دو کشوری که به‌دلیل اختلافات اساسی موجب تعویق در نشست اوپک‌پلاس شدند و زمینه افت قیمت نفت در شروع هفته در بازارهای جهانی را فراهم کردند، مذاکرات فشرده‌‌ای را برای رسیدن به یک توافق نفتی از سر گرفته‌اند. با این حال مواضع کاملا متناقضی از سوی ضلع سوم توافق احتمالی نفتی یعنی آمریکا به چشم می‌خورد و این سرنوشت ایجاد یک توافق برای کاهش تولید را مبهم کرده است. در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته، جمعه، اوپک‌پلاس از تشکیل نشست اضطراری این گروه در دوشنبه هفته جاری (دیروز) خبر داده بود. با این حال خیلی زود مشخص شد که کشورها برخلاف آنچه ترامپ در توییتر مدعی شده بود، اختلافات زیادی بر سر یک توافق نفتی دارند. ترامپ اعلام کرده بود که روسیه و عربستان آماده همکاری برای کاهش تولید ۱۰ تا ۱۵ میلیون بشکه‌ای تولید هستند. مذاکرات نماینده شرکت‌های نفتی با دو طرف روس و اوپک و اعلام آمادگی او برای همکاری با دیگر کشورهای تولیدکننده نفت برای کاهش تولید در روزهای پیش از آن این گمانه را تقویت کرده بود که آمریکا در کنار روسیه و عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان، سه ضلع اصلی یک توافق نفتی را تشکیل خواهند داد. از این رو قیمت نفت طی دو روز پایانی هفته گذشته حدود ۴۰ درصد رشد کرد. اما تنها گذشت یک روز کافی بود که مشخص شود رسیدن به چنین توافقی بسیار دشوار است. از یک سو عربستان و روسیه یکدیگر را مقصر شرایط کنونی بازار نفت قلمداد کردند و از سوی دیگر برخلاف سیگنال‌هایی که پیش از این از آمریکا صادر می‌شد، ترامپ نشان داد که تمایلی ندارد جزئی از توافق کاهش تولید باشد. نتیجه این شد که نشست اوپک‌پلاس به تعویق افتاد و همان‌طور که «دنیای‌اقتصاد» در گزارش روز شنبه خود با عنوان «قمار بزرگ روی آشتی نفتی» پیش‌بینی کرده بود، نفت معاملات هفتگی را با کاهش قیمت در بازارهای جهانی آغاز به کار کرد.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» قیمت نفت روز گذشته در اولین ساعات بازگشایی بازار تا حدود ۱۲ درصد کاهش یافته بود. با این حال در ادامه معاملات افت قیمت‌ها کمی تعدیل شد. تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۶ به وقت تهران) بهای نفت برنت حدود یک دلار معادل ۳ درصد کاهش یافت و به زیر ۳۳ دلار بر بشکه رسید. نفت‌خام شاخص بازار نیویورک نیز ۸۰ سنت معادل حدود ۳ درصد افت کرد و WTI به ۵/ ۲۷ دلار بر بشکه رسید. کاهش آمار قربانیان بر اثر بیماری کووید-۱۹ و همچنین تعداد مبتلایان جدید به این بیماری در برخی کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا و فرانسه خوش‌بینی‌هایی به کنترل شیوع ویروس کرونا به وجود آورده است که موجب افزایش بازارهای سهام در روز گذشته شد. با این حال نگرانی از اختلاف بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت برای رسیدن به یک تصمیم واحد در کاهش تولید مانع از افزایش قیمت‌ها در بازار نفت همسو با دیگر بازارهای جهانی شد.
با این حال نقطه اشتراک این کشورها نگرانی از افت شدید قیمت‌ها است. گفته می‌شود شاید یک توافق نفتی نتواند قیمت‌ها را به سطوح بالاتری بکشاند، اما بدون یک توافق نفتی به احتمال زیاد به سطوح پایین‌تری کاهش خواهد یافت. این موضوع، سعودی‌ها و روس‌ها را به پای میز مذاکره کشانده است. در حال حاضر گفته می‌شود که نشست اوپک‌پلاس روز پنج‌شنبه هفته جاری برگزار خواهد شد و سایت خبری سی‌ان‌بی‌سی به نقل از کریل دمیتریف، مدیر اجرایی صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه خبر داده که عربستان و روسیه به یک توافق نفتی بسیار نزدیک شده‌اند. اما همچنان سیگنال‌های متناقضی از آمریکا به گوش می‌رسد. آن‌طور که پلاتس حال و هوای این روزهای کاخ سفید را تشریح می‌کند، رئیس‌جمهور آمریکا آخر هفته گذشته را با زیر پا گذاشتن توافق‌نامه احتمالی تولید اوپک پلاس، دفاع از اصول بازار آزاد برای حل سقوط قیمت‌ها، خرسندی برای مصرف‌کنندگان آمریکایی به‌دلیل استفاده از مزایای بنزین زیر یک دلار در هر گالن و تهدید به تعرفه‌گذاری در واردات نفت گذراند. در واقع ترامپ در حالی که دلیل عدم همکاری در یک توافق نفتی با روسیه و عربستان را بر اساس پایبندی به اصل «بازار آزاد» معرفی می‌کند که با اظهاراتی چون تهدید روسیه و عربستان به تعرفه‌گذاری بر واردات نفت و همچنین تشویق این کشورها به کاهش تولید بار دیگر نشان داده است که چندان به اصول بازار آزاد پایبند نیست. او طی بیش از یک سال گذشته با به راه انداختن جنگ تجاری در مقابل چین اصول بازار آزاد را زیر پا گذاشته بود، پیش از آن نیز با اقداماتی چون تحریم صنعت نفت کشورهای دیگر برای آزاد کردن بازار انرژی برای شرکت‌های نفتی آمریکایی بارها این اصول را زیر پا گذاشته است. از این رو است که سناتور کوین کرامر، نماینده جمهوری‌خواه در داکوتای شمالی، به پلاتس می‌گوید: «من فکر می‌کنم که ایده یک بازار کاملا آزاد خیلی وقت است که از بین رفته.» از این رو اطرافیان ترامپ برخی از اعمال تعرفه بر واردات حمایت می‌کنند و برخی نیز بر این باورند که به‌دلیل افت تولیدی که ناخواسته دامن صنعت نفت شیل را خواهد گرفت، بهتر است آمریکا جزئی از توافق کاهش تولید باشد.
با این حال به‌نظر می‌رسد ترامپ در حال حاضر علاقه‌مند است که ژست یک مدافع بازار آزاد را حفظ کند و به هیچ یک از این راهکارها دست نزند. در حال حاضر سیگنالی که از آمریکا به تولیدکنندگان سنتی بازار صادر می‌شود این است تولیدات خود را کاهش دهید و از افت بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کنید؛ در غیر این صورت با اعمال تعرفه بر واردات نفت شرکت‌های آمریکایی را نجات خواهیم داد. حتی برخی گمانه‌ها درخصوص عدم حمایت نظامی از عربستان در خاورمیانه و همچنین اعمال تحریم‌های بیشتر علیه صنعت نفت روسیه نیز مطرح است. با این حال آن‌طور که وال‌استریت ژورنال به نقل از منابع اگاه گزارش داده است، عربستان و روسیه هر دو هر توافق کاهش تولید را مشروط به همکاری شرکت‌های نفتی در آمریکا می‌دانند. بلومبرگ نیز اعلام کرده که دیپلمات‌ها به کمک نفتی‌ها برای حل این معضل آمده‌اند و در تلاشند در قالب برگزاری یک نشست در جی۲۰، آمریکا را به پای میز مذاکره برای نجات بازار نفت بکشانند.
کلید همکاری با شیل در جی۲۰
قیمت نفت از ابتدای سال بیش از نیمی از ارزش خود را از دست داده است، سقوط نفت به حدی چشمگیر است که ثبات کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی و بقای شرکت‌های تولیدکننده نفت شیل در آمریکا را تهدید می‌کند. برای شرکت‌های نفتی آمریکا که پیش از شیوع کرونا و به‌هم ریختن اقتصاد جهانی نیز پیش‌بینی می‌شد به‌دلیل مشکلات مالی نتوانند به سرعت گذشته به رشد تولیدات خود ادامه دهند، قیمت‌های کنونی یک فاجعه است. کارشناسان می‌گویند اگر تولیدکنندگان نفت به روشی هماهنگ برای کاهش تولید دست نیابند، به زودی با پر شدن مخازن ذخیره‌سازی نفت بازار تولیدکنندگان را به سادگی وادار به کاهش عرضه خواهد کرد.
با این حال به‌نظر نمی‌رسد که ترامپ تمایلی به همکاری با اوپک داشته باشد؛ به خصوص اینکه ممکن است از سوی برخی به زیر پا گذاشتن قوانین محکوم شود. برخی کارشناسان بر این باورند که اصولا از آنجا که غالب نفت آمریکا از زمین‌هایی با مالکیت خصوصی استخراج می‌شود دولت توانایی برای کنترل تولید و همکاری با اوپک‌پلاس ندارد. این در حالی است که شرکت‌های خصوصی نیز به‌دلیل قانونی موسوم به آنتی تراست، مجاز به همکاری با اوپک برای کنترل بازار نیستند و در صورت همکاری با اوپک مورد پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت. اما اینها به این معنا نیست که از لحاظ قانونی آمریکا مجاز به کاهش تولید همراه با دیگر کشورهای تولیدکننده نفت نیست. در واقع دولتهای ایالتی می‌توانند با محدود کردن سقف تولید جواز همکاری با اوپک را صادر کنند.
در این میان مذاکره در قالب جی۲۰ می‌تواند محل مناسب‌تری برای همکاری آمریکا با سازمانی باشد که بارها از سوی مقامات این کشور کارتل نامیده شده است. به گزارش بلومبرگ، دیپلمات‌ها در تلاشند که نشستی را بین وزرای نفت و انرژی جی۲۰ در روز جمعه یعنی یک روز بعد از نشست اوپک پلاس برگزار کنند. جیسون بردوف، مدیر مرکز سیاست جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا بر این باور است که ممکن است حتی یک نقش منفعلانه برای صنعت نفت شیل آمریکا که پیش‌بینی می‌شود در قیمت‌های فعلی با احتمال با افت یک میلیون بشکه‌ای تولید مواجه خواهد شد، برای جلب رضایت عربستان و روسیه کافی باشد.
اوپک‌پلاس به اتحاد نزدیک می‌شود؟
با توجه به اینکه کاهش تقاضا در ماه جاری میلادی تا ۳۵ میلیون بشکه در روز برآورد می‌شود، عملا کاهش ۱۰ تا ۱۵ میلیون بشکه‌ای تولید نمی‌تواند چندان به رشد قیمت نفت منجر شود. اما آنچه از اوپک و تعداد بسیاری از کشورهای تولیدکننده خارج از اوپک را با وجود همه اختلافات پای میز مذاکره می‌کشاند، نگرانی از افت هر چه بیشتر قیمت‌ها است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که با این حجم مازاد عرضه به سرعت ذخایر نفتی پر میشوند، آن‌گاه حتی ممکن است برای نفت کمتر از ۱۰ دلار نیز خریداری وجود نداشته باشد.
از این رو است که به گفته یکی از مسوولان روسی، عربستان و روسیه به یک توافق کاهش تولید بسیار نزدیک شده‌اند. پوتین پیش از این از کاهش تولید ۱۰ میلیون بشکه‌ای حمایت کرده بود، اما نقطه اختلاف نظر دو کشور به‌نظر مبدا کاهش تولید است. پوتین اعلام کرده که این کاهش تولید باید نسبت به متوسط تولید در سه ماه ابتدایی ۲۰۲۰ باشد؛ در حالی که ظاهرا عربستان سطح کنونی تولید را مد نظر قرار دارد. سطح تولید کنونی این کشور در حال حاضر حدود ۱۲ میلیون بشکه برآورد می‌شود؛ در حالی که متوسط سه ماه اول آن حدود ۸/ ۹ میلیون بشکه در روز بوده است. با این حال نگرانی از بدتر شدن شرایط بازار نفت بالاخره تمام بازیگران بزرگ این صنعت را به پای میز مذاکره خواهد کشاند. در حال حاضر برخی از کشورها که در توافق کاهش تولید حضور نداشته‌اند برای همکاری با اوپک پلاس اعلام همکاری کردهاند. از این موارد میتوان به نروژ و کانادا اشاره کرد. علاوه بر این بسیاری از کشورهای عضو اوپک به حمایت از این توافق نفتی برخاسته و حتی خواهان همکاری آمریکا با اوپک شده‌اند.
سهیل المزروعی، وزیر انرژی امارات متحده عربی دیروز از پیشنهاد عربستان سعودی برای نشست اوپک پلاس حمایت کرد و گفت: اقدام مشترک همه کشورهای تولیدکننده نفت و نه‌تنها کشورهای اوپک پلاس الزامی است. ثامر غضبان، وزیر نفت عراق نیز اعلام کرده است که هر گونه توافق جدید باید از سوی تولیدکنندگان بزرگ خارج از اوپک پلاس مانند آمریکا، کانادا و نروژ حمایت شود. او گفته که پس از تماس تلفنی با برخی از همتایانش در اوپک پلاس، نسبت به دستیابی به توافق جدید میان تولیدکنندگان خوش‌بین شده است. وزیر نفت کویت از درخواست عربستان سعودی برای مذاکرات مجدد درباره کاهش عرضه نفت در اواخر هفته جاری حمایت و اظهار امیدواری کرده است این مذاکرات نتیجه مثبتی برای تثبیت بازار نفت داشته باشد. محمد ارغاب، وزیر انرژی الجزایر خواستار حس مسوولیت‌پذیری تولیدکنندگان نفت جهان برای انعقاد توافقی در زمینه محدودیت عرضه به منظور تثبیت بازار شد. او که پیش از این نیز خواستار برگزاری نشست اضطراری اوپک شده بود، لازمه اثرگذاری هرگونه محدودیت عرضه تولید را جهانی، گسترده و فوری بودن دانست.
