جغرافیای ویروس چینی گسترش یافت؛ قیمت طلای سیاه ۴ درصد ریخت
هراس نفت از جبهه جدید کرونا
شاخص‌های جهانی نفت روز گذشته حدود ۴ درصد افت کردند که نشان از خروج بخشی از سرمایه‌گذاران از بازار طلای سیاه و پناه بردن به بازارهای امن است. در هفته گذشته با گسترش خوش‌بینی نسبت به مهار کرونا در چین، اعلام اعطای مشوق‌های مالی در کشورهای آسیای شرقی و همین‌طور نگرانی از اختلال عرضه در لیبی و ونزوئلا، نفت توانست علاوه بر تثبیت قیمت، حدود یک دلار نیز افزایش یابد. اما نگرانی در گسترش وسعت جغرافیای شیوع ویروس کرونا، تمام دستاورد یک‌هفته‌ای نفت را از بین برد و این کامودیتی به سطوح پایین‌تر سقوط کرد. در معاملات روز دوشنبه و تا لحظه نگارش این گزارش (ساعت ۱۸ به وقت تهران) نفت شاخص برنت با ۲ دلار و ۶۱ سنت کاهش معادل ۵/ ۴ درصد در قیمت ۸۹/ ۵۵ دلار بر بشکه معامله شد. نفت شاخص آمریکا نیز بیش از ۵/ ۲ دلار معادل ۷/ ۴ درصد افت کرد تا به زیر ۵۱ دلار بر بشکه برسد. به این ترتیب برنت از ابتدای سال‌جاری میلادی حدود ۱۰ دلار کاهش یافته و از زمان انتشار خبر وقوع کرونا یعنی بیش از یک ماه قبل نزدیک به ۱۴درصد تنزل یافته است. تا پیش از این، عمده نگرانی بر شیوع کرونا در چین یعنی جایی که این ویروس متولد شد، متمرکز بود. چراکه تقاضای نفت چین به‌عنوان دومین مصرف‌کننده نفت جهان که بیشترین رشد تقاضا در سال‌های اخیر را به خود اختصاص داده، به دلیل اعمال محدودیت در سفرهای زمینی و هوایی و همچنین کاهش رشد اقتصادی در معرض خطر قرار گرفته است. برخی برآوردها از کاهش بیش از ۴ میلیون بشکه‌ای تقاضای نفت این کشور که معادل ۴درصد از تقاضای جهانی نفت است، خبر می‌دهند.
اما درحال‌‌حاضر و بعد از بیش از یک ماه از شیوع گسترده این ویروس در چین، نگرانی‌ها رنگ دیگری به خود گرفته است. شیوع سریع ویروس کرونا به دیگر کشورها مانند کره‌جنوبی و سنگاپور در نزدیکی این کشور و همچنین در سرزمین‌های دوردست چون ایران و ایتالیا زنگ هشدار جدی را برای اقتصاد جهانی به صدا درآورده است. شیوع ویروسی در کشورهایی نظیر ایران و ایتالیا به‌طور مستقیم بازار نفت و وضعیت تقاضا را هدف قرار نمی‌دهد، اما گویای این نکته است که این تهدید وجود دارد که کرونا از یک «اپیدمی» در چین به «پاندمی» تبدیل شود. اپیدمی(Epidemic) به شیوع منطقه‌ای یک بیماری و پاندمی(Pandemic) به شیوع یک بیماری در منطقه جغرافیایی وسیع یا حتی کل جهان اطلاق می‌شود. در صورت رخ دادن چنین پدیده‌ای، رشد جهانی اقتصاد کاهش شدید و فعالیت‌های صنعتی محدود خواهد شد. این موضوع نیز به معنای افت شدیدتر تقاضای جهانی برای نفت و فرآورده‌های نفتی است. علاوه بر این لغو پروازها که در روزهای اخیر در خاورمیانه افزایش یافته و ممکن است بعد از این در اروپا نیز شدت گیرد و از بعدی دیگر بر تقاضا به‌خصوص برای سوخت جت تاثیر می‌گذارد.
کرونا جهانی می‌شود؟
ویروس کووید-۱۹ با سفر به خارج از مرزهای چین نگرانی از کاهش تقاضای این کشور را به نگرانی از سقوط تقاضای جهانی نفت تبدیل کرده است. تا زمانی که کرونا در چین و منطقه شرق آسیا درحال شیوع بود، امیدهایی برای کنترل آن در آینده نزدیک وجود داشت، اما با جهش ناگهانی تعداد مبتلایان در کره‌جنوبی، سنگاپور، ایران و ایتالیا، حالا دیگر خطر کل جهان را به طرز جدی‌تری تهدید می‌کند. ادوارد مویا، تحلیلگر ارشد بازار در OANDA به خبرگزاری رویترز گفته است که قیمت نفت آسیب‌پذیر باقی خواهد ماند؛ چراکه تاجران طلای سیاه تاکنون جهانی شدن کرونا را در قیمت لحاظ نمی‌کردند. به گفته او «درحالی‌که برخی آمارها درخصوص سرعت شیوع این ویروس در بخش‌هایی از چین درحال بهبود است، بازارها تا زمانی که وضعیت ویروس کرونا در ایران، ایتالیا، کره‌جنوبی و ژاپن بهبود نیابد، در خطر سقوط قرار خواهند داشت.»
بر این اساس، وزارت بهداشت ایران تا روز گذشته ابتلای ۶۱ نفر به این بیماری و فوت ۱۲ بیمار را تایید کرده است. به‌دنبال این موضوع، کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان، کویت، عربستان و ترکیه محدودیت پرواز و سفر به مقصد ایران و از آن را وضع کرده‌اند. در ایتالیا که به مرکز شیوع این بیماری در اروپا تبدیل شده است نیز سومین مرگ بر اثر این ویروس و ابتلای ۱۵۰ نفر گزارش شده است. اما در کره‌جنوبی که در رتبه دوم ابتلای این بیماری پس از چین قرار دارد، بیش از ۸۰۰ مورد ابتلا و ۸ فوتی تایید شده است.
تاماس وارگا، تحلیلگر موسسه کارگزاری پی‌وی‌ام نیز در این باره گفت: «اتفاقات آخر هفته گذشته به طرز عریانی یادآور این نکته بود که ویروس کرونا درحال‌‌حاضر غیرقابل مهار است.» همچنین استفن اینز، استراتژیست بازار در AxiCorp در مورد جدیت این تهدید برای اقتصاد دنیا گفته است که نباید اختلال اقتصادی که شیوع گسترده این ویروس می‌تواند به وجود بیاورد را دست‌کم گرفت؛ چراکه کرونا می‌تواند فعالیت اقتصادی در دنیا را در گستره‌ای که تا به حال رخ نداده، تحت‌تاثیر قرار دهد. در این میان، سرمایه‌گذاران با شتاب هرچه تمام‌تر از کامودیتی‌ها خارج می‌شوند؛ زیرا با شیوع جهانی کرونا، تقاضا برای مواد خام کاهش خواهد یافت و چشم‌انداز کالاها تیره‌تر از گذشته شده است. این سرمایه‌های سرگردان جایی بهتر از طلا پیدا نکرده‌اند و ارزش آن را دیروز به رکورد جدید هفت ساله رساندند. به گزارش بلومبرگ، شاخص سهام در آسیا و اروپا نیز به‌دلیل بروز نااطمینانی در بازار کاهش پیدا کردند. بر این اساس بازار سهام از ژاپن و هنگ‌کنگ تا آلمان و انگلیس روز پرزیانی را به خود دیدند.
پیش‌بینی ناامیدکننده IMF
عامل دیگری که تاثیر منفی بر بازار دیروز داشت، گزارش جدید صندوق بین‌المللی پول (IMF) از وضعیت رشد اقتصادی چین و جهان بود. براساس گزارش بلومبرگ، مدیر عامل این صندوق، کریستالینا جورجیوا شنبه گفت شیوع کرونا منجر به کاهش پیش‌بینی رشد اقتصادی چین در سال‌جاری از ۶درصد به ۶/ ۵ درصد شد. علاوه بر این، این سازمان برآورد خود از رشد جهانی اقتصاد را نیز به میزان ۱/ ۰ درصد کاهش داده و درحال بررسی سناریوهای «وخیم‌تر» است. همچنین وزیر اقتصاد فرانسه، برونو لومر نیز که در ریاض برای شرکت در اجلاس ۲۰ اقتصاد برتر دنیا حضور داشت در مورد نگرانی از شیوع کرونا و تاثیر بر اقتصاد این کشور به تلویزیون بلومبرگ گفت: «نمی‌دانیم قدم بعدی چه خواهد بود و همین‌طور نمی‌دانیم آیا این بیماری از اپیدمی به پاندمی تبدیل خواهد شد یا خیر. اما باید آماده باشیم و این دقیقا تصمیمی است که امروز با اعضای گروه ۲۰ اتخاذ کردیم.»
چشم‌انداز تاریک اقتصادی چین، باعث شده بزرگ‌ترین تاجر مستقل نفت گروه ویتول برآورد کند که همین حالا تقاضای نفت این کشور حدود ۴ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. براساس پیش‌بینی این گروه، در فصل اول ۲۰۲۰، کرونا می‌تواند در مجموع ۲۰۰ میلیون بشکه از تقاضای چین کم کند. البته ویتول مانند بسیاری دیگر، نیمه دوم سال را بسیار بهتر از شش ماه اول پیش‌بینی کرده است. راسل هاردی، مدیرعامل این شرکت به بلومبرگ گفته است بسیاری از افراد درباره شیوع کرونا و تاثیر آن بر تقاضا نگران خواهند بود. اما انتظار بازار فعلا بر این است که قرار نیست به‌طور چشمگیری بدتر از چیزی که تا الان دیده‌ایم، بشود. اگرچه دلیل دیگر کاهش تقاضا گرمای هوا در زمستان سال‌جاری نسبت به سال‌های گذشته بود. براساس این گزارش، ژانویه امسال گرم‌ترین ماه ابتدایی سال در اروپا بوده است. در این ماه دمای هوا ۱/ ۳ درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین هوا در این ماه طی سال‌های اخیر بود. این موضوع باعث کاهش تقاضا به‌خصوص برای سوخت‌های گرمایشی در بازار شد. ویتول معتقد است تقاضا در سال‌جاری به‌طور متوسط ۷۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد یافت.
بانک گلدمن ساکس نیز در این مورد گفته است بهای کامودیتی‌ها از جمله نفت می‌تواند پیش از آنکه مشوق‌های مالی چین منجر به سودآوری ۱۰درصدی این بخش در ۱۲ ماه شود، به‌شدت سقوط کنند. آن‌طور که رویترز گزارش می‌دهد، این بانک در یادداشتی نوشته است: «وعده مشوق‌های مالی باعث شده بازارهای کالایی مانند بازار سهام عمل کنند؛ موضوعی که خطر اصلاح شدید بازار را افزایش می‌دهد.» در این میان بانک America Global Research پیش‌بینی خود را برای قیمت نفت بر خلاف دیگر بانک‌ها و موسسات تغییر نداده و بر این باور است که میانگین شاخص برنت روی ۶۲ دلار بر بشکه در سال‌جاری خواهد ایستاد. این بانک البته به کاهش عرضه داوطلبانه و گاه ناخواسته اوپک نیز اشاره کرده و بر مقاومت بازار در برابر شوک‌های ژئوپلیتیک تاکید کرده است.
نفت از دوربین بازار آتی
نگرانی از شیوع ویروس کرونا در خارج از چین درحالی است که معامله‌گران بازار آتی حتی پیش از آن نیز چندان به بازار نفت خوش‌بین نبودند و خود را برای چالش‌های بیشتر در این بازار آماده کرده‌اند. به گزارش بلومبرگ، حتی پس از آنکه قیمت طلای سیاه در بازارهای جهانی هفته گذشته برای دومین هفته متوالی افزایش یافت، معامله‌گران در بازار آتی نفت‌خام آمریکا موقعیت‌های فروش خود را حفظ کردند. بر این اساس، تعداد قراردادهای فروش(short-selling) در هفته گذشته ۱۱ درصد افزایش یافته و به بالاترین حد در چهار ماه اخیر رسیده است. از این رو تعداد قراردادهای فروش درحال‌‌حاضر سه برابر تعداد آنها در آغاز سال ۲۰۲۰ است. خالص قراردادهای انتظار برای رشد قیمت (net-long position) یا اختلاف بین تعداد قراردادهای خرید و فروش نیز ۲۲ درصد کاهش یافته و به کمترین سطح از اکتبر رسیده است. مارک وگونر، رئیس موسسه اکسل فیوچرز گفت: همه همچنان تلاش می‌کنند بفهمند چه اتفاقی درباره ویروس کرونا درحال وقوع است. در شرایط عادی، آنها باید در موقعیت‌های خرید قرار می‌گرفتند؛ اما ترس از گسترش ویروس مانع از آن شده است.
