چرا با وجود عدم قطعیت‌های سیاسی بازار طلای سیاه در آرامش به‌سر میبرد؟
راز بی‌توجهی نفت به تنش‌های ژئوپلیتیک
آژانس بین‌المللی انرژی(IEA) در آخرین گزارش ماهانه خود از بازار نفت که روز جمعه منتشر شد، این موضوع را مورد توجه قرار داده و از احتمال ادامه بی‌تفاوتی بازار به ریسک‌های ژئوپلیتیک در سال ۲۰۲۰ خبر داده است. آن‌طور که این سازمان تاکید می‌کند، نابرابری بین آرامش بازار نفت و ریسک‌های ژئوپلیتیک وجود دارد که روزبه‌روز بیشتر درحال خودنمایی است. IEA آرامش کنونی بازار را ماحصل افزایش موجودی انبارهای نفتی و رشد تولید کشورهای خارج از منطقه می‌داند و می‌نویسد: «ممکن است که در سال ۲۰۲۰ آرامش کنونی بازار نفت ادامه یابد؛ چراکه براساس برآورد ما رشد تولید قابل‌توجه ۳/ ۲ میلیون بشکه در روز از سوی کشورهای غیراوپک رخ خواهد داد.» براساس این گزارش، مانند چند سال اخیر آمریکا رهبر اصلی رشد تولیدی است که از سوی کشورهای غیرعضو رخ خواهد داد؛ با این حال افزایش قابل‌توجهی در تولید کشورهای برزیل، نروژ و کشور کوچک گویان ایجاد خواهد شد. بنابراین به‌نظر می‌رسد رشد عرضه از خارج از محدوده خاورمیانه یعنی منطقه‌ای که مرکز ریسک‌های ژئوپلیتیک محسوب می‌شود، موجب کاهش واکنش بازار به ریسک‌های ژئوپلیتیک شده است.
اوج‌گیری عرضه در اکتبر
براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، عرضه جهانی نفت در اکتبر سال‌جاری ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز افزایش یافته که تحت‌تاثیر بازگشت تولید عربستان به سطوح عادی و رشد تولیدات آمریکا، نروژ و کانادا بوده است. در مجموع عرضه جهانی ۱۰۱ میلیون بشکه در روز بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲/ ۱ میلیون بشکه کمتر است. این افت عرضه تحت‌تاثیر توافق نفتی اوپک و متحدانش و افت تولید ۵/ ۲ میلیون بشکه‌ای اوپک نسبت به اکتبر سال گذشته رخ داده است. IEA تولید نفت این سازمان را در اکتبر سال‌جاری ۹/ ۲۹ میلیون بشکه در روز اعلام کرده است. در ادامه آژانس از افزایش رشد عرضه غیراوپک در سال ۲۰۲۰ خبر داده است، آن‌طور که در این گزارش آمده است، رشد عرضه غیراوپک در سال آینده ۳/ ۲ میلیون بشکه در روز خواهد بود که نسبت به رشد عرضه امسال حدود ۵۰۰ هزار بشکه بیشتر است.
تقاضا رو به بهبود است؟
اما آرامش کنونی بازار نفت به تقاضای محدود بازار نیز مربوط است. آژانس رشد تقاضا در سال‌جاری را یک میلیون بشکه در روز و در سال ۲۰۲۰ حدود ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز پیش‌بینی کرده است. این رشد تقاضا با برآورد صندوق بین‌المللی پول از رشد اقتصاد جهانی در این سال (۴/ ۳ درصد) انطباق دارد. آژانس تاکید می‌کند که با وجود مذاکرات چین و آمریکا و احتمال توافق تجاری، همچنان تردیدهای بزرگی نسبت به بهبودی اقتصاد جهانی وجود دارد.آن‌طور که در این گزارش آمده است، روند بهبود در رشد تقاضای نفت در نیمه دوم سال‌جاری ایجاد شده است. در سه ماه سوم سال رشد تقاضا به ۱/ ۱ میلیون بشکه در روز رسیده که نسبت به رقم ۴۳۵ هزار بشکه‌ای در فصل دوم نشان از رشد دوبرابری دارد. انتظار می‌رود این رقم در سه ماه چهارم ۲۰۱۹ به ۹/ ۱ میلیون بشکه در روز افزایش یابد؛ یکی از دلایل این رشد شدید در تقاضای نفت، ضعف تقاضا در فصل چهارم ۲۰۱۸ بوده است. علاوه بر این، قیمت‌های پایین نفت نسبت به فصل چهارم ۲۰۱۸ در کنار افزایش فعالیت بخش پتروشیمی آمریکا از رشد تقاضای نفت حمایت می‌کنند. براساس گزارش آژانس، در سال‌جاری شاهد تفاوت بزرگی در رشد تقاضای نفت در دو بازار بزرگ نفت بودیم. درحالی‌که تقاضای نفت در بازار آمریکا در سه فصل ابتدایی تغییر چندانی نداشته، تقاضای چین در این بازه زمانی به‌طور متوسط روزانه ۶۰۰ هزار بشکه افزایش یافته است. در سال ۲۰۲۰ انتظار می‌رود رشد تقاضای نفت آمریکا به ۱۹۰ هزار بشکه در روز و برای چین به ۳۷۵ هزار بشکه در روز برسد.
کاهش فعالیت پالایشگاه‌ها
در بخش دیگری، آژانس بین‌المللی انرژی به فعالیت پالایشگاه‌ها پرداخته است. تقاضای پالایشگاهی برای اولین بار از سال ۲۰۰۹ در سال‌جاری کاهش یافته؛ هرچند که این کاهش تنها ۹۰ هزار بشکه در روز بوده است. پیش‌بینی می‌شود که پس از وقفه ایجاد شده در سال‌جاری میلادی، سال آینده شاهد رشد قابل‌توجه در میزان فعالیت پالایشگاه‌های جهان باشیم. رشد تقاضای روزانه نفت توسط پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها در سه ماه سوم سال ۳۰۰ هزار بشکه کاهش یافته است. IEA با اشاره به اینکه احتمالا در سه ماه پایانی سال با وجود بهبود نسبت به فصل سوم، افت فعالیت پالایشگاه‌ها ادامه یابد، می‌گوید این ارقام چرایی ضعف در قیمت‌های بازار نفت در سال ۲۰۱۹ را توضیح می‌دهد. آژانس این کاهش فعالیت را به چرخه طبیعی پالایشگاه‌ها مربوط می‌داند که بعد از یک دوره تولید شدید فعالیت خود را کاهش می‌دهند تا انبارهای محصولات تولیدی خود را تخلیه کنند. جهش قابل‌توجه در فعالیت پالایشگاه‌ها در سال آینده تحت‌تاثیر اجرای قوانین جدید حمل‌ونقل دریایی از ابتدای سال ۲۰۲۰ رخ خواهد داد.اما بهبود در تقاضا برای نفت تاثیر خود را در موجودی انبارهای نفتی نشان داده است. براساس گزارش IEA، موجودی انبارهای نفتی کشورهای OECD (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی) بعد از ۵ ماه رشد مداوم در ماه سپتامبر ۹/ ۳۸ میلیون بشکه کاهش یافته و به کمتر از ۳ میلیارد بشکه رسیده است. با این حال این ذخایر همچنان ۵/ ۲۱ میلیون بشکه بیشتر از متوسط پنج ساله خود بودهاند. آژانس همچنین مدعی شده که در ماه اکتبر ایران یک نفتکش به تعداد نفتکش‌هایی که برای ذخیره‌سازی نفت روی آب استفاده می‌کند، افزوده و تعداد آنها به ۲۷ فروند رسیده است. با این حال موجودی نفت انبار شده روی آب در سطح جهان در این ماه ۶ میلیون بشکه در روز کاهش یافته و به حدود ۶۴ میلیون بشکه رسیده است.
دو برآورد متفاوت از تقاضا برای نفت اوپک
رشد عرضه در کنار ضعف تقاضا به افزایش موجودی انبارهای نفتی و رسیدن آن به بیشتر از متوسط ۵ ساله منجر شده، این خود به آرامش در بازار نفت کمک کرده است. اما با وجود این آرامش آژانس بر این باور است که روزهای پر استرسی برای اوپک و متحدانش در راه است. براساس گزارش این سازمان، رشد موجودی انبارهای نفتی در پی رشد عرضه نفت کشورهای غیرعضو اوپک، کشورهای عضو اوپک پلاس را در نشست آتی این سازمان با نگرانی مواجه خواهد کرد، چراکه این کشورها با رقابت روز افزونی در بازار نفت مواجه خواهند بود. آژانس بین‌المللی انرژی اعلام می‌کند که تقاضا برای نفت اوپک در سال آینده میلادی ۹/ ۲۸ میلیون بشکه در روز خواهد بود که حدود یک میلیون بشکه در روز کمتر از تولید کنونی این سازمان است. با این حال این سازمان تاکید می‌کند باید توجه داشت «در شرایطی که اقتصاد جهانی بسیار شکننده به‌نظر می‌رسد یک عرضه مداوم و مناسب در بازار نفت می‌تواند به اقتصاد بسیار کمک کند.»
اما برآورد آژانس اختلاف فاحشی با آنچه که اوپک در گزارش ماهانه خود از میزان تقاضا برای نفت تولیدی اعضای این سازمان در سال ۲۰۲۰ اعلام کرده، دارد. اوپک که گزارش ماهانه خود را یک روز پیش از آژانس بین‌المللی انرژی منتشر کرده بود، هرچند بر کاهش تقاضا برای نفت این سازمان در سال ۲۰۲۰ تاکید کرده اما بر این باور است که این مقدار تنها ۷۰ هزار بشکه از تولید کنونی این سازمان کمتر است. اوپک بر این باور است که تقاضا برای نفت این سازمان در سال ۲۰۲۰ به حدود ۵۸/ ۲۹ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که حدود ۷۰۰ هزار بشکه بیشتر از میزان برآورد شده از سوی آژانس است. از طرف دیگر اوپک مجموع تولید اعضای خود را در ماه اکتبر ۶۵/ ۲۹ میلیون بشکه در روز اعلام می‌کند که از رقم برآورد شده از سوی آژانس ۲۵۰ هزار بشکه کمتر است. بنابراین براساس داده‌های اوپک میزان تقاضا برای نفت این سازمان در سال ۲۰۲۰ تنها ۷۰هزار بشکه کمتر از سطح تولید کنونی آن است.اوپک میزان تقاضا برای نفت در سال‌جاری را مانند آژانس یک میلیون بشکه در روز و در سال ۲۰۲۰ را ۱۰۰ هزار بشکه کمتر و ۱/ ۱ میلیون بشکه در روز اعلام کرده است. اوپک رشد تولید کشورهای غیرعضو اوپک را در سال ۲۰۱۹ حدود ۸۳/ ۱ میلیون بشکه در روز و در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۷/ ۲ میلیون بشکه در روز دانسته است.
بازار خوش‌بین به مذاکرات تجاری
با وجود گزارش‌های نگران‌کننده‌ای که در روزهای پایانی هفته گذشته منتشر شد، بازار نفت خوش‌بین به مذاکرات تجاری رشد قیمت را به ثبت رساند و در سطوح نزدیک به اوج دوماهه معامله شد. قیمت نفت برنت روز جمعه بیش از یک دلار معادل ۶/ ۱ درصد افزایش یافت و به ۳/ ۶۳ دلار بر بشکه رسید. نفت‌خام آمریکا نیز ۹۵ سنت معادل بیش از ۶/ ۱ درصد افزایش یافت و حدود ۷/ ۵۷ دلار بر بشکه معامله شد. بازدهی هفتگی WTI با رشد ۸/ ۰درصد و برنت با رشد ۳/ ۱ درصد همراه شد. آن‌طور که بلومبرگ گزارش می‌دهد، لری کودلو، مشاور اقتصادی کاخ سفید اواخر روز پنج‌شنبه از رسیدن مذاکرات بین دو کشور چین و آمریکا به مراحل نهایی خبر داده بود. علاوه بر این آن‌طور که مانیش راج، مدیرمالی شرکت ولاندرا انرژی به مارکت واچ گفته، قیمت‌های نفت تحت‌تاثیر اظهارات روز جمعه ویلبر راس، وزیر بازرگانی آمریکا قرار گرفته است. راس اعلام کرده بود که مذاکره‌کنندگان اکنون به جزئیات نهایی رسیده‌اند. هرگونه توافق تجاری با چین نگرانی‌ها پیرامون تقاضا برای نفت را برطرف کرده و برای بازارهای نفت بسیار خوش‌بینانه خواهد بود. این اخبار باعث شد که آمار مربوط به رشد موجودی انبارهای نفتی که روز چهارشنبه توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا منتشر شده بود، تحت‌تاثیر قرار بگیرد. موجودی انبارهای تجاری نفت آمریکا ۲/ ۲ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۸ نوامبر افزایش یافته و به ۴۴۹ میلیون بشکه رسیده است. این چهارمین هفته متوالی است که حجم این ذخایر افزایش می‌یابد.در این میان اما برآوردها از تصمیم اوپک در نشست آتی این سازمان در ۵ و ۶ دسامبر برای تعمیق و تمدید توافق نفتی افزایش یافته است. درحالی‌که برخی زمزمه‌ها مبنی بر مخالفت اوپک با تغییر در توافق نفتی منتشر شده، پوتین رئیس‌جمهور روسیه از همراهی کشورش با اوپک حمایت کرده است. به‌نظر می‌رسد، در هفته‌های آینده اخبار مربوط به مذاکرات تجاری و توافق نفتی اوپک و متحدانش مهم‌ترین عامل اثرگذار بر بازار نفت خواهند بود.
