آدرس اخلال‌گران در بازار جهانی نفت

موضوع دیگری که زنگنه در نشست با همتای روس خود بر آن تاکید کرده، اختلال در بازار توسط برخی عوامل بوده است. وزیر نفت با بیان اینکه شرایط بازارهای جهانی نفت محور دیگر نشست با نواک بوده، گفته است: «به‌صراحت اعلام کردم، بازار نفت تحت تاثیر اراده سیاسی است و رسانه‌های تحت نفوذ آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها در بازار اخلال ایجاد می‌کنند.» به نظر می‌رسد وزیر نفت به اقدامات ترامپ اشاره دارد که به گواه غالب کارشناسان بر هم زننده بازار نفت در بیش از یک سال اخیر بوده است. ترامپ از ماه‌های اول ۲۰۱۸ دخالت در بازار نفت را با دخالت در امور اوپک آغاز کرد. سپس با تحریم نفتی ایران و ونزوئلا به‌عنوان دو کشور بزرگ تولیدکننده نفت موجب بر هم خوردن تعادل سمت عرضه و تقاضای بازار شد. او با همراه کردن عربستان و امارات در تحریم نفتی ایران، به اختلافات بین کشورهای حاشیه خلیج فارس دامن زد. از این رو تنش‌های اخیر در منطقه و ناامنی تردد نفتکش‌ها از تنگه هرمز ریشه در اقدامات و تصمیم‌گیری‌های رئیس‌جمهور آمریکا دارد. تمام این کارشکنی‌ها با همکاری برخی رسانه‌ها و دامن زدن به اتهامات علیه ایران شدنی بوده است. اما اختلال در سمت عرضه تنها اقدام برهم زننده بازار از سوی ترامپ نبوده است. او با راه انداختن جنگ تجاری با چین، سمت تقاضای بازار نفت را نیز متزلزل کرده است. از این رو است که وزیر نفت کشورمان وضعیت بازار نفت را «بی‌ثبات، شکننده‌ و ناپایدار» می‌داند و حتی برخی کشورهای همسایه را در اختلال در بازار نفت شریک می‌داند. زنگنه با بیان اینکه برخی همسایگان ما در منطقه نیز در بازار اخلال ایجاد می‌کنند، هشدار می‌دهد که این شرایط در کوتاه‌مدت و بلندمدت به نفع هیچ‌کس نیست. وزیر نفت با اشاره به اینکه ایران و بخش‌هایی از صنعت نفت روسیه با تحریم روبه‌رو است، تاکید کرد: این وضع بازار به نفع هیچ‌کس نیست و باید از آن مراقبت کرد، در نشست آینده اوپک این مطالب را عنوان خواهم کرد.

اختلاف بر سر زمان برگزاری نشست

بر‌اساس برنامه از پیش‌ تعیین شده، قرار بود صدوهفتادوششمین نشست عادی وزیران نفت و انرژی اوپک در ۲۵ ژوئن (چهارم تیرماه) برگزار شود و به فاصله یک روز پس از آن برای ششمین بار وزرای نفت و انرژی تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک در نشستی رسمی با هم در وین در محل دبیرخانه دائمی اوپک دیدار کنند. با این حال روسیه با زمان برگزاری این نشست در هفته‌های اخیر مخالفت کرد و خواهان تعویق حدود یک هفته‌ای زمان آن و برگزاری در ۳ و ۴ جولای شد. موضوعی که به سرعت با موافقت عربستان و مخالفت برخی کشورهای عضو مواجه شد. مهم‌ترین مخالفان تغییر زمان در ابتدای مطرح شدن آن ایران و الجزایر بودند. وزیر نفت الجزایر اعلام می‌کرد که زمان پیشنهادی برای برگزاری نشست اوپک با تاریخ انتخابات در این کشور تداخل دارد، با این حال الجزایر بعد از مدتی از مواضع خود عقب‌نشینی کرد. هرچند زنگنه بعد از دیدار با نواک مشغله کاری را دلیل مخالفت خود با تغییر زمان نشست عنوان می‌کند، اما به نظر می‌رسد افزایش تنش‌ها بین ایران و عربستان به خصوص بعد از تحریم‌ خرید نفت از ایران توسط آمریکا و همراهی ریاض با ترامپ در این مسیر، یکی از عوامل عدم توانایی اوپک برای رسیدن به تصمیمی واحد درخصوص زمان برگزاری نشست است. دلیل دیگر مخالفت ایران با تغییر زمان نشست نیز، تک‌روی‌ها و اتخاذ همه تصمیمات به شکل غیر‌رسمی در خارج از اوپک، توسط روسیه و عربستان و انتقال آن به نشست‌های رسمی به نظر می‎‌رسد. بر‌اساس اساسنامه اوپک همه تصمیمات در این سازمان باید با اجماع همه اعضا اتخاذ شود. با این حال، انتظار می‌رفت نواک بتواند در دیدار با زنگنه در تهران او را برای تغییر زمان نشست به ۳ و ۴ جولای قانع کند، اما به نظر می‎‌رسد او توفیق چندانی در این مسیر نداشته و زنگنه تنها با تغییر زمان نشست به شکل مشروط موافقت کرده است. وزیر نفت بعد از دیدار با نواک به خبرنگاران گفت: فعلا نشست عادی ۱۷۶ اوپک در همان زمان تعیین شده، برگزار می‌شود و با تغییر این نشست به سوم و چهارم جولای به‌دلیل مشغله کاری مخالفم. وی همچنین اعلام کرد که «اگر نشست اوپک در تاریخ ۱۰ تا ۱۲ جولای (۱۹ تا ۲۱ تیرماه) برگزار شود با آن مشکلی ندارم و در آن شرکت خواهم کرد.»هرچند وزیر انرژی روسیه با تغییر تاریخ نشست به زمان پیشنهادی زنگنه موافقت کرده ‌است، اما جلب موافقت دیگر اعضای اوپک در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. نواک گفته است که با هر تاریخ جدیدی از جمله ۱۲ جولای(که توسط ایران پیشنهاد شده) برای نشست اوپک پلاس موافق است، با این حال او تاکید می‌کند که هنوز هیچ رایزنی با همتای سعودی خود نداشته است. آن‌طور که بلومبرگ گزارش می‌دهد، ۵ تن از نمایندگان کشورهای عضو اوپک گفته‌اند مطمئن نیستند که دیگر اعضا با پیشنهاد ایران برای تغییر زمان نشست به ۱۰ تا ۱۲ جولای موافقت کنند.

بر‌اساس گزارش بلومبرگ، اختلاف بر سر تغییر زمان برگزاری نشست در ابتدا تنها تفاوت در زمانبندی بود اما به سرعت در حال تبدیل شدن به یک اختلاف سیاسی بین دو رقیب قدیمی منطقه‌ای یعنی ایران و عربستان است. این اختلافات به خصوص بعد از حملات اخیر به تعدادی نفتکش در حوالی تنگه هرمز و اتهام‌زنی سعودی‎‌ها به ایران پررنگ‌تر شده است.

اختلافات به توافق ضربه می‌زنند؟

اما اختلافات بر سر زمانبندی نشست اوپک در حالی ادامه دارد که همه اهمیت این نشست به تصمیمی است که قرار است در آن اتخاذ شود. کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در نشست پیش‌رو قرار است درخصوص آینده نشست توافق نفتی کاهش عرضه تصمیم‌گیری کنند. به دنبال افت حدود ۴۰ درصدی قیمت نفت در فصل پایانی سال ۲۰۱۸، کشورهای عضو و غیرعضو اوپک توافق کردند در نیمه اول سال ۲۰۱۹ تولیدات روزانه خود را در مجموع ۲/ ۱ میلیون بشکه کاهش دهند. هر چند از ابتدای شروع اجرای توافق تا کنون که نزدیک به پایان موعد آن هستیم، قیمت نفت در مجموع مسیر افزایشی طی کرده، اما در بیش از یک ماه اخیر مسیر بازار نزولی بوده است. کاهش قیمت نفت به دنبال نگرانی از جنگ تجاری و کاهش رشد تقاضا برای این کالا رخ داده است. در حال حاضر نیز نگرانی‌ها از افت تقاضا ادامه دارد، به خصوص اینکه هر روز نشانه‌های جدیدی از اثرگذاری جنگ تجاری بر اقتصاد چین و آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین‌ اقتصادهای جهان در حال ظهور است. علاوه بر انتشار آماری در هفته‌های گذشته که از کاهش شاخص PMI چین خبر می‌داد، روز گذشته برآوردی از رشد اقتصادی ایالت نیویورک به‌عنوان یکی از مهم‌ترین‌ ایالات آمریکا منتشر شد که نشان از رسیدن آن به کمترین سطح طی بیش از دو سال گذشته می‌داد. علاوه بر این، شاخص اطمینان از شرایط تجاری در این کشور در حال کاهش است. از این رو با وجود افزایش تنش‌ها در منطقه و حمله به دو نفتکش‌ در روزهای پایانی هفته گذشته، قیمت نفت کاهش یافت. تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) نفت برنت ۲۳ سنت کاهش یافت و حدود ۷ /۶۰ دلار بر بشکه به فروش رسید، نفت‌خام آمریکا نیز با ۱۱ سنت کاهش به ۸۲/ ۵۱ دلار بر بشکه رسید.

برآوردها از تضعیف سمت تقاضا در کنار چشم‌انداز افزایشی عرضه کشورهای غیرعضو اوپک از جمله آمریکا که در توافق نفتی حضور ندارند، تنها چشم‌اندازی را که پیش روی بازار نفت قرار داده، مازاد عرضه است. حتی برخی کارشناسان بر این باورند که اجرای توافق نفتی نمی‌تواند مانع از بازگشت مازاد عرضه و خروج بازار از تعادل شود. از این رو به نظر می‎رسد که با وجود همه اختلافات در اوپک اعضا راهی جز گسترش توافق نفتی به نیمه دوم سال ندارند. در این راستا می‌توان به اظهارات خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان در روزهای اخیر در حاشیه اجلاس جی‌۲۰ اشاره کرد. الفالح با بیان مخالفت یکی از اعضا با برگزاری نشست در ۳و۴ جولای گفته است، من شخصا اطمینان می‌دهم که ما دیدار می‌کنیم و به شکل غیررسمی درخصوص نتیجه این نشست نیز توافق شده است. اظهارات الفالح علاوه بر اینکه اطمینان از تمدید توافق را بیشتر می‎کرد، بر تک‌روی این کشور با همکاری روسیه در اوپک مهر تاییدی می‌زند، موضوعی که احتمالا یکی از دلایل مخالفت ایران با زمان تغییر برگزاری نشست اوپک پلاس  است.