زنگنه نتیجه نشست بزرگان نفتی را تحلیل کرد
بی‌توجهی اوپک به فرمان ترامپ
رشد شدید قیمت نفت در پی نشست اوپک نیز نشان می‌دهد حداقل فعلا آنچه ترامپ در نظر داشته، عملی نشده است. با این حال وزیر انرژی عربستان عقیده دارد، رشد قیمت نفت بعد از پایان نشست اوپک، به برداشت نادرست از نتایج این نشست بازمیگردد. اما روز جمعه بعد از پایان نشست ۱۷۴ اوپک، نتیجه این نشست با تفاسیر متفاوتی از سوی وزرای نفت و انرژی کشورهای عضو اوپک مواجه شد. با این حال، بیژن زنگنه می‌گوید هیچ ابهامی در نتیجه این نشست وجود ندارد و بیانیه پایانی این نشست نشان می‌دهد که اوپک بر سر چه چیزی توافق کرده است. در این بیانیه تاکید شده که اوپک پایبندی خود به توافق بیش از ۱۰۰ درصد را به پایبندی ۱۰۰ درصدی خواهد رساند. نشست روز گذشته غیراوپکی‌ها با اعضای اوپک نیز که در آرامش کامل و بدون هیچ‌گونه حواشی در مقر اوپک برگزار شد نشان داد بر خلاف آنچه ظاهر امر نشان می‌دهد بین کشورهای اوپک و غیراوپک بر سر آنچه توافق شده اختلافی وجود ندارد. وزیر نفت امارات نیز روز گذشته تاکید کرد که بر سر بازگشت پایبندی به ۱۰۰ درصد توافق شده است.
تصمیم اوپک چه بود؟
آنطور که در بیانیه پایانی این نشست آمده است، اوپک تصمیم گرفت، همان‌طور که در نشست قبلی این سازمان تعیین شده بود، توافق نفتی را تا پایان سال ۲۰۱۸ حفظ کند و تنها پایبندی به توافق را که حداقل در یک سال اخیر مدام بیش از ۱۰۰ درصد بوده است به ۱۰۰ درصد برساند. به‌طور مثال، آمار آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد در ماه گذشته میلادی پایبندی به این توافق به ۱۵۲رسیده است. به این معنا که تولید نفت اعضای اوپک که در توافق حضور دارند نسبت به دسامبر ۲۰۱۶ حدود ۸۶/ ۱ میلیون بشکه کاهش یافته، در حالی که بر‌اساس توافق تولید این اعضا تنها باید ۱۸/ ۱ میلیون بشکه کاسته می‌شد؛ این یعنی ۶۸۰ هزار بشکه بیشتر از توافق از سطح تولیدات این کشورها کم شده است. حال سوال این است: «در شرایطی که رقابت بین اعضای اوپک بر سر سهم بازار مثال‌زدنی است و تاریخ این سازمان نشان داده که در تمام توافقات پیش از توافق اخیر، اعضا از هر ابزاری برای افزایش سهم خود در بازار و تقلب در انجام تعهدات استفاده می‌کردند، چطور این بار تولیدات خود را تا این سطح کاهش دادند و به پایبندی بیش از ۱۰۰ درصد دست یافتند؟»
راز پایبندی
اثرگذارترین مساله‌ای که اوپک را به دستیابی به پایبندی بیش از ۱۰۰ درصدی یاری کرد، افت تولید نفت ونزوئلا است. مشکلات اقتصادی و سیاسی ونزوئلا که بارها و بارها در همین صفحه درخصوص آن صحبت شده است، گریبان صنعت نفت این کشور را نیز گرفته است. به‌طوری‌که تولید ونزوئلا از زمان شروع اجرای توافق افت شدیدی را تجربه کرده است. به‌طور مثال تولید نفت این کشور در ماه گذشته میلادی حدود ۳۶/ ۱ میلیون بشکه در روز بوده که نسبت به قبل از توافق افت ۷۱۰ هزار بشکه‌ای را نشان می‌دهد، این در حالی است که بر اساس توافق کمتر از ۱۰۰ هزار بشکه باید از تولید نفت ونزوئلا کاسته می‌شد. آنگولا دیگر عضوی از اوپک است که در ماه‌های اخیر به دلیل مشکلات فنی با افت تولید مواجه شده است. تولید نفت این کشور در ماه مه ۲۲۰ هزار بشکه نسبت به قبل از توافق کمتر بوده و به ۵۳/ ۱ میلیون بشکه در روز رسیده است، در حالی که بر اساس توافق این کشور تنها باید ۸۰ هزار بشکه از تولیدات خود می‌کاست.
در کنار این اعضا، عربستان که به دلیل هزینه‌های بسیار بالای اقتصادی و سیاسی نسبت به بسیاری از اعضای اوپک به قیمت‌های بالاتر نفت نیاز دارد، از زمان اجرای توافق سعی کرده سطح پایبندی خود به توافق را به بیش از ۱۰۰ درصد برساند که هم دیگر اعضا را به پایبندی به توافق تشویق کند و هم اینکه تاثیر مثبت بیشتری بر قیمت‌ها بگذارد. بر اساس دادههای آژانس بین‌المللی انرژی این کشور از زمان اجرای توافق تا پایان ماه مه به‌طور متوسط ۱۲۰ درصد به توافق پایبند بوده است.
اما در کنار این افت تولیدها دیگر اعضا (به غیر از عراق) نیز نسبت به توافق‌های قبلی این سازمان، پایبندی بیشتری را به ثبت رساندند. اگر سه کشوری را که پایبندی بسیار بالایی به توافق داشتند کنار بگذاریم، پایبندی دیگر اعضا حدود ۷۷ درصد بوده که همچنان رکورد بسیار خوبی برای اوپک محسوب می‌شود. دلیل اینکه اعضای اوپک در مجموع پایبندی خوبی را ظرف یک سال و نیم گذشته به نمایش گذاشته‌اند، فشارها و مشکلات اقتصادی این کشورها در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ از محل افت قیمت‌ها است. در واقع در نیمه اول سال ۲۰۱۴ نفت در قیمت‌های بیش از ۱۰۰ دلار معامله می‌شد، اما در اوایل سال ۲۰۱۶ نفت به زیر ۳۰ دلار بر بشکه نیز رسید. این نقطه پایان آستانه تحمل کشورهای نفتی بود و آنها را وادار کرد که برای رسیدن به توافق تلاش کنند. نهایتا نیز ۱۱ کشور عضو و ۱۱ کشور غیرعضو در دسامبر ۲۰۱۶ برای کاهش تولید توافق کردند.
اما مهم‌ترین کشور بین ۱۱ کشور غیراوپکی حاضر در توافق، روسیه بود که روزانه بیش از ۱۱ میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد. دیگر کشورها غالبا سطح تولیدات بسیار اندکی داشتند. این کشور موظف شد که حدود ۳۰۰ هزار بشکه از تولیدات خود بکاهد که با کاهش دیگر کشورها افت تولید غیراوپکی‌ها باید به ۵۵۰ هزار بشکه می‌رسید. روسیه به‌طور متوسط حدود ۸۱ درصد در این مدت به توافق پایبند بوده است؛ اما دیگر کشورها(به غیر از مکزیک) معمولا نه‌تنها پایبندی بسیار کمی به توافق داشتند، حتی کشوری چون قزاقستان نسبت به قبل از توافق تولیدات خود را ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داده است. بین این کشورها تنها مکزیک که به دلیل مشکلات فنی و فرسوده بودن چاه‌های خود با افت تولید مواجه است پایبندی بیش از ۱۰۰ درصدی داشته. با این حال متوسط پایبندی کشورهای غیر اوپک به توافق در ماه مه حدود ۶۰ درصد بوده، یعنی این کشورها به جای اینکه تولیدات خود را در مجموع ۵۵۰ هزار بشکه کاهش دهند تنها ۳۳۰ هزار بشکه کم کرده‌اند.
قرائت متفاوت از نشست ۱۷۴
حال مجددا به روز جمعه و نشست ۱۷۴ اوپک باز‌گردیم. با وجود اینکه در بیانیه پایانی این نشست اعلام شده که اوپک از ماه آینده میلادی از پایبندی ۱۵۲درصدی به پایبندی ۱۰۰ درصدی باز می‌گردد و هیچ اشاره‌ای به اعداد و ارقام نشده است؛ اما بعد از پایان این نشست وزرای نفت و انرژی کشورهای عضو اوپک، هر یک رقمی را برای افزایش تولید اعلام کردند. به‌طور مثال خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان اعلام کرد که تولید نفت یک میلیون بشکه افزایش می‌یابد و وزیر نفت عراق از افزایش ۷۷۰ هزار بشکه‌ای تولید سخن گفت. وزیر نفت ایران نیز اعلام کرد آنچه در عمل به بازار افزوده خواهد شد کمتر از ۷۰۰ هزار بشکه در روز است. با این حال او تاکید کرد که بر سر هیچ رقمی برای افزایش تولید توافق نشده است. اظهارات متفاوت وزرای نفت اوپک بعد از پایان این نشست موجب شد خبرنگاران تفاسیر متفاوتی از نشست داشته باشند؛ به‌طوری‌که خبرنگار انرژی اینتلیجنس، در توییتر خود با تشبیه کردن «نشست اوپک» به «مانیفست مارکس» نوشته است: «هرکسی آزاد است برداشت خود را از این نشست اوپک داشته باشد. » بخشی از این قرائت متفاوت از نشست ۱۷۴ اوپک به پیشنهاد کمیته ویژه نظارت بر اجرای توافق باز می‌گردد. اعضای کمیته اعلام کرده بودند که تولید نفت ۲۲ کشوری که در توافق حضور دارند در مجموع ۸/ ۲ میلیون بشکه در روز کاهش یافته؛ در حالی که بر اساس توافق کاهش تولید باید ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز باشد. بنابراین یک میلیون بیشتر از هدف‌گذاری توافق عرضه نفت کاهش یافته و باید این یک میلیون بشکه را به کشورهایی که توان تولید دارند تخصیص داد. در واقع آنطور که وزیر نفت نیز در نشست خبری که با خبرنگاران جمعه شب بعد از پایان نشست اوپک داشت می‌گوید، کمیته ویژه نظارت بر توافق بر این اساس به اوپک پیشنهاد داده که توافق جدیدی تصویب شود و در آن سهمیه جدیدی به اعضا اختصاص یابد. پیشنهادی که با مخالفت ایران مواجه و به ترک نشست کمیته ویژه نظارت در پنج‌شنبه شب توسط وزیر نفت کشورمان منتهی شد. ایران اعلام کرد این تصمیم را وتو خواهد کرد و این تهدید، وزیر نفت سعودی‌ها را به پای مذاکره کشاند؛ پیش از برگزاری نشست الفالح و زنگنه به مدت ۴۵ دقیقه پشت درهای بسته گفت‌وگو کردند.
نهایتا آنچه ایران پیشنهاد داده بود در نشست اوپک عملی شد. وزیر نفت در واکنش به اظهاراتی درخصوص تصمیم به افزایش یک میلیون بشکه‌ای تولید می‌گوید: «در بیانیه اوپک به هیچ عددی اشاره نشده است؛ اما عدهای حرفهای عجیب و غریبی زده و میگویند یک میلیون بشکه به تولید اعضای اوپک اضافه می‌شود. اصلا عددی گفته نشده، بلکه گفته شده است آنهایی که بیش از ۱۰۰درصد به توافق قبلی متعهد بودهاند، پایبندیشان را باید به ۱۰۰ درصد برسانند. » به گزارش شانا، بیژن زنگنه با بیان اینکه آنچه در توافق اوپک اعلام شده روشن است، گفته است که «اگر فردی بیش از آنچه گفتهایم میزان تولید اعضای اوپک را اعلام می‌کند، نظر خود را گفته است؛ اما نظر اوپک چیزی است که تصویب شده و آن را امضا کرده‌ایم.»
وزیر نفت افزوده است: برای هر کشور یک سقف تولید وجود دارد. اگر شما تفسیر دیگری شنیدید، آنها به آمریکا پیام می‌فرستند تا آنها را راضی کنند؛ اما این‌طور نیست. تصمیم ما همان است که ازسوی ۱۴ کشور عضو امضا شده است. به گفته زنگنه، او از نخستین ساعتی که وارد هتل کمپینسکی(محل اقامات وزیر نفت در وین) اعلام کرده که هیچ مشکلی با رفع پایبندی بیش از حد اعضا ندارد. به اعتقاد وزیر نفت بر اساس این تصمیم کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه به تولید اوپک افزوده خواهد شد که احتمالا از سوی عربستان و امارات خواهد بود. او همچنین تاکید می‌کند که روسیه فقط در بین غیراوپکی‌ها می‌تواند نسبت به جایگزینی نفت دیگر کشورها اقدام کند. همچنین در اوپک عضوی نمیتواند جای دیگری را بگیرد. با این حال وزیر انرژی عربستان در نشست خبری پایان جلسه اوپک و غیر اوپک که روز گذشته برگزار شد بار دیگر اعلام کرد که بازگشت به پایبندی ۱۰۰ درصدی به معنای افزایش یک میلیون بشکه‌ای عرضه است. الفالح با بیان اینکه برای تولید هیچ یک از کشورها سقفی در نظر گرفته نشده، اعلام کرد که کمیته ویژه نظارت بر توافق در ماه جولای اعلام خواهد کرد که هر کشور تا چه میزان می‌تواند تولید خود را افزایش دهد.
چرا ایران با پیشنهاد JMMC مخالفت کرد؟
با وجود اینکه کمیته ویژه نظارت بر توافق که شامل شش کشور(عمان، روسیه، کویت، امارات، عربستان و ونزوئلا) اعلام کرده‌اند که حدود یک میلیون بشکه بیشتر از توافق از عرضه جهانی کاسته شده، اما آمار نشان می‌دهد، تولید اوپک و غیراوپک در مجموع نسبت به پیش از توافق حدود ۲/ ۲ میلیون بشکه کاهش یافته است، یعنی تنها حدود ۴۰۰ هزار بشکه بیشتر از عرضه کشورهای عضو و غیرعضو حاضر در توافق کاسته شده است. از این رو به نظر می‌رسد پیشنهاد افزایش تولید یک میلیون بشکه‌ای تنها بر اساس در‌خواست آمریکا از برخی اعضای اوپک در صورت‌جلسه کمیته ویژه گنجانده شده است. آنطور که «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «نوبت باج سعودی‌ها به ترامپ» نوشته است، برخی منابع آگاه پیش از این گفته بودند که دولت ترامپ از برخی اعضای اوپک خواسته که تولید خود را یک میلیون بشکه در روز افزایش دهند. همان‌طور که در این گزارش تاکید شده بود این در‌خواست دولت آمریکا از اوپک با هدف پر کردن کاهش نفت ایران بعد از اعمال تحریم‌ها بوده است. رئیس‌جمهوری آمریکا تا کنون سه توییت درباره اوپک منتشر کرده است. در دو توییت اول خود این سازمان را مسوول افزایش قیمت‌ها دانسته و در توییتی که روز جمعه بعد از پایان نشست اوپک منتشر کرد ابراز امیدواری کرد که اوپک تولید خود را به میزان کافی افزایش دهد. زنگنه درباره توئیت ترامپ پس از اعلام نتایج نشست اوپک گفته است که «ترامپ هنوز باور نمی‌کند جز معدودی، کسی در اوپک از ایشان خوشش نمیآید.» وی در ادامه گفته است: البته باور نمی‌کنم که ترامپ خواهان قیمت بالای نفت نباشد. او می‌خواهد به مردم بگوید که مخالف قیمت بالای نفت است، زیرا شنیده‌ام که قیمت ۴ دلار برای هر بشکه بنزین در آمریکا خط قرمز است. او می‌خواهد بگوید که این نتیجه عمل من نیست و این از عملکرد اوپک ناشی می‌شود، در حالی‌که رشد قیمت به دلیل رفتارهای ترامپ است.
واکنش بازار به نشست اوپک
اما بازار نفت در روز برگزاری نشست اوپک، به‌عنوان آخرین روز کاری هفته در بازارهای جهانی با رشد شدید قیمت‌ها مواجه شد. بهای نفت برنت ۵/ ۲ دلار معادل ۵/ ۳ درصد رشد کرد و به ۵۵/ ۷۵ دلار بر بشکه رسید. نفت خام آمریکا نیز با رشد بیش از ۳ دلار معادل ۶/ ۴درصد، حدود ۶/ ۶۸ دلار بر بشکه معامله شد. به گزارش رویترز، آنطور که جان کیلداف، یکی از تحلیلگران بازار نفت گفته، عامل افزایش قیمت‌ها در واکنش به نشست اوپک این است که «پیش از این نشست برآوردهای متفاوتی درخصوص نتیجه نشست انجام می‌شد، بسیاری اعلام می‌کردند که قرار است بر اساس توافق جدید نفت زیادی به بازار عرضه شود؛ اما در عمل این اتفاق حداقل در حال حاضر نیفتاده است.» او می‌گوید ما از یک برآورد افزایش ۸/ ۱ میلیون بشکه‌ای تولید نفت به یک افزایش حدود ۶۰۰ هزار بشکه‌ای رسیده‌ایم. برنت رشد هفتگی ۷/ ۲ درصدی و نفت‌خام آمریکا رشد هفتگی ۵/ ۵ درصدی را به ثبت رسانده است. علت رشد قیمت بیشتر نفت خام آمریکا، به افزایش تقاضای فصلی در این کشور بازمیگردد؛ موضوعی که به کاهش ذخایر کوشینگ، اوکالاهاما منتهی شد.
ارسال نظر