خوش‌بینی به بازارگردانی اوپک؟

دنیای اقتصاد: نشست کمیته نظارت بر اجرای توافق کاهش تولید روز گذشته در حالی در وین برگزار شد که وزیران نفت حاضر در این نشست اعلام کردند «محدودیت تولید نفت از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک توانسته است مازاد عرضه نفت خام را که برای سه سال پیاپی ریزش قیمت‌ها را به همراه داشت، کاهش دهد و حالا این سازمان و همراهانش درنیمه راه پاکسازی مازاد عرضه نفت خام هستند.» در ادامه با اشاره به موفقیت طرح توافق کاهش تولید که در نوامبر ۲۰۱۶ از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک پذیرفته شد، اعلام شد «توافق کاهش تولید می‌تواند به خوبی در سال ۲۰۱۸ نیز اجرایی شود.» در پی برگزاری این نشست و ابراز خوش‌بینی وزیران نفت روسیه و کویت به شرایط فعلی بازار و تاکید آنها بر تداوم روند فعلی کاهش تولید، بازار جهانی نفت نیز واکنش نسبتا مثبتی به بحث‌های مطرح شده در این نشست نشان داد. بر همین اساس نفت خام برنت با قرار گرفتن روی قیمت ۶۰/ ۵۶ دلار بر بشکه تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۷ به وقت تهران) به بیشترین سطح از اواخر ماه فوریه رسید که بالاترین سطح قیمتی در هفت ماه گذشته به شمار می‌رود. نفت خام آمریکا اما در حالی که در ابتدای معاملات روندی رو‌به رشد داشت، در زمان تنظیم این گزارش با ۲ سنت کاهش قیمت همراه شد و قیمت آن به ۵۳/ ۵۰ دلار بر بشکه رسید.

در کنار برگزاری نشست روز گذشته کمیته نظارت بر توافق کاهش تولید در وین و نتایج آن که با روی خوش بازار همراه بوده، چشم‌اندازها از افزایش نرخ بهره در آمریکا از جمله عواملی است که می‌تواند در آینده قیمت‌ها را دستخوش تغییرات کند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد ۷۵درصد از فعالان بازار تا پایان امسال انتظار افزایش نرخ بهره در آمریکا را می‌کشند. با رشد نرخ بهره دلار، توان ارزهای دیگر برای خرید نفت خام که با دلار قیمت‌گذاری می‌شود کاهش یافته و در نهایت شاهد کاهش تقاضای نفت خام خواهیم بود. اوپک به همراه چند کشور غیرعضو اوپک به رهبری روسیه از ژانویه سال جاری میلادی به منظور کاهش سطح جهانی ذخایر نفت خام و حمایت از قیمت‌ها توافق کاهش تولید روزانه ۸/ ۱ میلیون بشکه نفت را اجرایی کردند. این توافق در حالی قرار بود تا ۶ ماه ادامه داشته باشد که در نشست ۲۵ مه ‌اوپک و غیراوپک با گسترش همراه شد و بر سر تمدید آن تا ماه مارس ۲۰۱۸ توافق شد. هرچند بازار نفت در آستانه نشست یاد شده انتظار داشت توافق نهایی علاوه براین با کاهش بیشتر تولیدات همراه باشد، اما این اتفاق رخ نداد و طرح کاهش تولید تنها از نظر زمانی گسترش پیدا کرد، اتفاقی که شوک منفی به بازار را به همراه داشت و باعث ریزش قیمت‌ها شد. حال با قرار گرفتن در ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۷، نشست کمیته نظارت بر توافق کاهش تولید با حضور وزرای نفت کویت، الجزایر، ونزوئلا، بحرین و روسیه در وین برگزار شد. الجزایر و لیبی به‌عنوان دو کشور عضو اوپک که از توافق مستثنی هستند میهمانان این نشست بودند تا در رابطه با پیوستن آنها به طرح کاهش تولید بحث شود. «احتمال تمدید توافق کاهش تولید فراتر از ماه مارس ۲۰۱۸» در حالی محور اصلی بحث‌های این نشست بوده که هنوز زمان یا تصمیمی مشخص برای آن اتخاذ نشده است. نشست روز گذشته در وین در حالی برگزار شد که بازار نفت در وضعیتی نسبتا مساعد قرار دارد و در سه ماه گذشته بیش از ۱۵ درصد رشد داشته است. بر این اساس اگرچه در نشست پیشین کمیته، کاهش پایبندی برخی کشورها مانند عراق، لیبی و نیجریه باعث شده بود «چگونگی نظارت بر پایبندی کشورهای حاضر در توافق و تشویق آنها به پایبندی بیشتر» بحث اصلی باشد؛ نشست وین بیشتر حول و حوش «احتمال گسترش تمدید توافق کاهش تولید» بود. به گزارش رویترز، اسحاق المرزوق، وزیر نفت کویت در همین زمینه گفت: از زمان آخرین نشست ما در ماه جولای، بازار نفت به شکل چشمگیری با بهبود همراه شده است و می‌توان گفت در حال حاضر بازار به خوبی در راه بازگشت به حالت تعادل است. تاکید بر بهبود وضعیت بازار نفت در نتیجه بازارگردانی اوپک در حالی وجود دارد که نشست بعدی کمیته در ماه نوامبر بیش از پیش با اهمیت به نظر می‌رسد.

نگاه اوپک و غیراوپک به آن سوی مارس

الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین کشورهای غیرعضو اوپک که در توافق کاهش تولید نقش‌آفرینی می‌کند، دیروز از تمایل ائتلاف کشورهای عضو و غیرعضو اوپک به گسترش تمدید توافق کاهش تولید گفت و تاکید کرد: اوپک و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت، در حال حاضر به این نتیجه رسیده‌اند که به یک استراتژی فراتر از کاهش تولید تا ماه مارس ۲۰۱۸ احتیاج دارند، چراکه از زمزمه‌‌ها و نظراتی که از سوی دیگر وزیران نفت حاضر در وین برمی‌آید، آنها برای گسترش طرح کاهش تولید اتفاق نظر دارند. به گزارش رویترز، نواک در ادامه گفت: ما نه تنها باید به سرعت به اجرای توافق ادامه دهیم و اقدامات مشترک خود را نیز به شکلی هماهنگ به پیش ببریم، بلکه باید روی یک استراتژی برای آینده نیز کار کنیم زیرا با فرارسیدن ماه مارس ۲۰۱۸، باید اقدامات جدیدی آغاز شود. علاوه بر اینها نواک عقیده دارد «تقاضای نفت خام با سرعتی بالا در حال رشد است.» شاید نواک برای ترسیم آینده‌ای روشن‌تر به نکته آخر اشاره کرده و تلاش داشته این موضوع را القا کند که با اجرای توافق کاهش تولید در کنار رشد چشمگیر تقاضا، می‌توان آینده بهتری برای قیمت نفت متصور بود.

پیش‌زمینه‌ای برای اقدامات بیشتر

جلسه روز گذشته کمیته نظارت بر کاهش توافق تولید در حالی برگزار شد که نتیجه‌ای قطعی در رابطه با طرح کاهش تولید و تحولات احتمالی آن در پی نداشت و به توصیه‌های برخی وزرای حاضر در آن محدود شد. بر همین اساس برخی تحلیلگران بازار عقیده دارند این نشست هرچند سیگنال‌های مثبتی را به بازار داده است، اما فعلا نمی‌توان شاهد اثرگذاری عمیق آن بود. آن‌طور که موسسه گلدمن ساکس نتیجه نشست روز گذشته کمیته نظارت بر اجرای توافق کاهش تولید را تحلیل می‌کند، «این نشست قابل توجه است، اما برای گمانه‌زنی در رابطه با اثرگذاری آن زود است.» مایکل مک کارتی، استراتژیست ارشد بازار در موسسه تحقیقاتی سی ام سی مارکتس در سیدنی نیز عقیده دارد «گفت وگوهای زیادی انجام شده، اما اینکه آیا اوپک و کشورهای غیراوپک می‌توانند قیمت‌ها را بالا ببرند، بحث دیگری است.» با این حال از نگاه برخی کارشناسان، نشست دیروز می‌تواند پیش‌زمینه‌ای مثبت برای نتیجه‌گیری در جلسه‌ بعدی باشد که در ماه نوامبر برگزار می‌شود. بر اساس تصمیمی که ۲۵‌می‌سال جاری میلادی (۴ خرداد ماه سال جاری) در نشست رسمی اوپک اتخاذ شد، اعضای این سازمان به همراه روسیه با تمدید توافق کاهش تولید نفت خام برای ۹ ماه دیگر (ماه مارس ۲۰۱۸) موافقت کردند.

نشانه‌های کاهش ذخایر نفت

نشست روز گذشته وین در حالی برگزار شد که نه تنها قیمت نفت خام برنت در بالاترین سطح هفت ماهه گذشته قرار داشت، بلکه نشانه‌ها از کاهش ذخایر جهانی نفت خام خبر می‌دادند. نشانه‌های کاهش چشمگیر ذخایر جهانی نفت خام در حالی مشاهده می‌شود که با وجود تلاش اوپک برای کاهش این ذخیره‌ها به سطح میانگین پنج سال گذشته، این اتفاق با روندی کند در حال رخ دادن است و قیمت نفت نیز هنوز آنطور که باید و شاید رشد نداشته و هنوز به بیشتر از نصف آنچه در سال ۲۰۱۴ بوده نرسیده است. علت اصلی کند بودن این روند رشد تولید کشورهایی مانند لیبی و نیجریه در ماه‌های گذشته بوده است، ضمن آنکه تقویت قیمت نفت از ابتدای سال ۲۰۱۶ به این سو، رشد تولیدات شیل و افزایش عرضه آن به بازار را نیز به همراه داشته است که نقش پررنگی در خنثی کردن اقدامات اوپک ایفا کرد.

با این حال وزیر نفت کویت، به‌عنوان یکی از اعضای کمیته نظارت بر توافق کاهش تولید روز گذشته اعلام کرد: به‌طور کلی نشانه‌های مثبتی مشاهده می‌شود مانند کاهش سطح ذخایر تجاری نفت خام کشورهای صنعتی در ماه آگوست که در حال حاضر به ۱۷۰ میلیون بشکه بیش از میانگین پنج سال گذشته رسیده است در حالی‌که این میزان در ماه ژانویه ۳۴۰ میلیون بشکه بیشتر از میانگین پنج ساله بوده است. المرزوق همچنین گفت که «ذخایر نفت خام تجاری شناور روی آب نیز در حال سقوط هستند و نشانه آن نیز وضعیت بازار است. در حال حاضر فروش نقدی نفت خام در موقعیتی جذاب‌تر نسبت به فروش آتی آن قرار گرفته که نشان از محدود شدن منابع دارد.»

در عین حال نکته‌ای که وزیر انرژی روسیه در رابطه با جلسه روز گذشته کمیته نظارت بر اجرای توافق کاهش تولید به آن اشاره کرد این بود که «دیگر بحث وزرای حاضر در جلسه، در رابطه با نظارت بر صادرات نفت خام بوده است، اگرچه تمرکز اصلی همچنان بر تولید خواهد بود.» به عقیده مقامات اوپک، «صادرات» نفت خام نسبت به «تولید» آن، بر عرضه بین‌المللی نفت خام و نحوه کنترل آن اثر بیشتری دارد. این اظهارنظر از آنجایی مطرح شده است که توافق کشورهای عضو و غیرعضو اوپک تنها تولید را محدود می‌کند، اما هیچ مسوولیتی در مورد میزان صادرات آنها ایجاد نمی‌کند. به این ترتیب برخی از تولیدکنندگان نفت خام که در پیمان کاهش تولید حضور دارند، اگرچه به برنامه کاهش تولید پایبند هستند ولی با استفاده از ذخایر تجاری نفت خامی که در اختیار دارند، به منظور حفظ سهم بازار صادرات بیشتری نیز داشته‌اند. با تمام تلاشی که کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای حفظ وضعیت فعلی بازار و پوشش دادن خطاهای طرح توافق کاهش دارند، باید دید آیا بازار همچنان به این اقدامات خوش‌بین باقی خواهد ماند؟