الماس سعودی در اغما؟‌

دنیای اقتصاد- سارا مالکی: «محمد بن سلمان» برنامه‌های زیادی برای عربستان سعودی در سر دارد. یکی از مهم‌ترین برنامه‌های شاهزاده جوان کاهش وابستگی عربستان به درآمدهای نفتی است که تحقق آن به عرضه سهام آرامکو (شرکت ملی نفت عربستان سعودی) وابستگی زیادی دارد. اما با وجود تلاش‌های محمد بن سلمان و دولت عربستان برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، تازه‌ترین گزارش وزارت دارایی عربستان نشان می‌دهد سهم درآمدهای نفتی از کل درآمدهای این کشور در سه ماه دوم سال ۲۰۱۷ به ۶۲ درصد افزایش یافته، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته میلادی ۵۱ درصد بوده است.

از دیگر سو عرضه اولیه سهام آرامکو که پیش‌نیاز کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی عربستان است، با توجه به برخی نشانه‌ها احتمالا در موعد مقرر اجرایی نخواهد شد. وجود برخی اختلافات داخلی در عربستان بر سر محل عرضه اولیه سهام آرامکو و همچنین اصل واگذاری که از سوی جامعه عربستان مطرح است، این دیدگاه را در میان کارشناسان تقویت کرده است که این عرضه اولیه به زمانی غیر از نیمه دوم سال ۲۰۱۸ موکول شود. با وجود نگرانی‌های مردمی، از آنجا که محمد بن سلمان نقش اصلی را در اجرای برنامه واگذاری سهام آرامکو به‌عنوان شرکتی ملی دارد، اختلاف اصلی نیز میان او و کارشناسان و مشاوران اقتصادی است؛ جایی که شاهزاده جوان به علت گرایش سیاسی که به آمریکا دارد بر عرضه اولیه سهام آرامکو در بورس نیویورک اصرار دارد و مشاوران اقتصادی به علت وجود برخی مشکلات قانونی و مالی بورس لندن را پیشنهاد می‌کنند. مشکل دیگری که به تازگی فایننشال تایمز در گزارشی به آن اشاره کرده، ارتباط بحث‌های زیست‌محیطی با عرضه سهام آرامکو است که می‌تواند مسیر ارزش‌گذاری آن را تغییر دهد. این موانع در حالی بر سر راه تحقق رویای محمد‌بن سلمان برای عربستان وجود دارد که بحث‌ها بر سر ارزش واقعی آرامکو نیز همچنان ادامه دارد. رویای این روزهای شاهزاده سعودی که چشم‌انداز عربستان در سال ۲۰۳۰ میلادی را از نگاه ولیعهدی جوان ترسیم می‌کند، فروش بخشی از الماس سعودی و انتقال پول آن به بخش‌های غیرنفتی اقتصاد برای کاهش وابستگی به طلای سیاه است.

شاهزاده رو‌در‌روی کارشناسان

اگرچه طبق گزارش جدید وزارت دارایی عربستان «به دنبال افزایش درآمدهای نفتی، کسری بودجه سه ماهه دوم عربستان کاهش یافته و به ۵/ ۴۶ میلیارد ریال سعودی، معادل ۴/ ۱۲ میلیارد دلار رسیده است» اما میزان درآمدهای غیرنفتی این کشور افتی ۱۷ درصدی داشته است. هرچند افزایش درآمدهای نفتی عربستان وضعیت بودجه جاری این کشور را در شرایط بهتری قرار داده است، اما ذخایر ارزی این کشور که بعد از ریزش قیمت‌ها از سال ۲۰۱۴ با کاهش چشمگیری همراه بود، احتمالا امسال نیز برای جبران کسری بودجه مجددا کاهش یابد. گزارش‌ها حاکی از آن است که ذخایر ارزی عربستان سعودی طی ۳ سال گذشته ۲۴۶ میلیارد دلار کاهش یافته است.در این میان عرضه اولیه سهام آرامکو که راه‌حلی برای تامین ارز مورد‌نیاز سعودی‌ها است و قرار بود در نیمه دوم سال ۲۰۱۸ رقم بخورد، به علت وجود بحث‌های داخلی و برخی مشکلات دیگر به احتمال زیاد با تاخیر همراه خواهد بود. به گزارش رویترز، اختلاف اصلی به آنجا باز می‌گردد که با وجود تاکید کارشناسان بر عرضه اولیه سهام آرامکو در بورس لندن، طبق شنیده‌ها از منابع آگاه، ولیعهد جوان عربستان سعودی و دولت برای بزرگ‌ترین عرضه اولیه سهام دنیا، به بورس نیویورک علاقه بیشتری دارند. این در حالی است که مشاوران مالی و قانونی عربستان سعودی عقیده دارند بورس لندن با مشکلات و ریسک‌های کمتری برای این رویداد همراه است.

با وجود نظرات کارشناسی مشاوران در عربستان سعودی، آنطور که شواهد نشان می‌دهد در نهایت این شاهزاده محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی خواهد بود که تکلیف عرضه اولیه سهام شرکت آرامکو را روشن می‌کند. نظرات بن‌سلمان در حالی اثر چشمگیری بر سیاست‌های اقتصادی و انرژی عربستان دارد که به گزارش رویترز به نقل از منابع آگاه، نظرات متفاوت کارشناسان و بن‌سلمان در این زمینه در حال تبدیل شدن به اختلافات داخلی است. این منابع می‌گویند: شاهزاده بن‌سلمان ممکن است در نهایت بورس نیویورک را برای عرضه اولیه سهام آرامکو انتخاب کند زیرا ریاض روابط سیاسی دیرینه‌ای با واشنگتن دارد و در این میان ملاحظات سیاسی از اهمیت زیادی برخوردار است. با این حال این منابع تاکید می‌کنند که «در هر حال عوامل مالی و تجاری نیز در این میان اثرگذار هستند.» درعین حال برخی موانع قانونی نیز بر سر راه ورود آرامکو به نیویورک قرار دارد. طبق قانونی که در سپتامبر گذشته برای مبارزه با حامیان مالی تروریست‌ها در آمریکا تصویب شده است، عربستان سعودی به‌عنوان کشوری که گفته می‌شود در طراحی حمله تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به برج‌های دوقلوی تجارت‌جهانی در آمریکا نقش داشته است، ممکن است به پرداخت غرامت محکوم شود. اگرچه ریاض این اتهام را رد می‌کند، با این وجود این قانون بر سر راه آرامکو برای ورود به بورس نیویورک وجود دارد.

نیویورک، گزینه نهایی؟

با وجود این اختلاف نظرها آرامکو اخیرا در بیانیه‌ای اعلام کرده که هنوز هیچ تصمیمی برای محل عرضه سهام این شرکت اتخاذ نکرده است. در این بیانیه تاکید شده است «همه گزینه‌ها در حال بررسی هستند و هیچ الزامی برای تصمیم‌گیری فوری و قطعی وجود ندارد.» فروش حدود ۵ درصد از سهام آرامکو در سال آینده میلادی تنها بخشی از برنامه عربستان سعودی برای دست‌یافتن به چشم‌انداز سال ۲۰۳۰ است و محمد بن‌سلمان که مبتکر طرح بلندپروازانه تنوع‌بخشیدن به اقتصاد عربستان و کم کردن وابستگی این کشور به درآمدهای نفتی است، با تمام قوا از آن حمایت می‌کند. به همین علت هم هست که با وجود اینکه مشاوران عربستان سعودی از عرضه اولیه سهام آرامکو در لندن حمایت می‌کنند اما ولیعهد و دولت عربستان تمایل دارند این رویداد در نیویورک برگزار شود و نظر شخصی خود را در این زمینه دخالت می‌دهند. بر اساس گزارش‌های موجود، مقررات سختگیرانه افشای مالی در نیویورک ممکن است عربستان سعودی را وادار کند اطلاعاتی را در میان بگذارد که از نظر حاکمان این کشور حساس به‌شمار می‌رود، از جمله اطلاعات مربوط به ذخایر نفت خام و پیش‌بینی‌ها درباره قیمت‌ها و تقاضا برای نفت که در تعیین میزان ارزش واقعی آرامکو اهمیت خواهد داشت، به همین علت کارشناسان بورس لندن را به ولیعهد عربستان پیشنهاد می‌کنند. با تمام این تفاسیر عرضه اولیه سهام دربازار نیویورک به آرامکوی عربستان دسترسی بیشتری به نقدینگی می‌دهد ضمن اینکه روابط سیاسی این دو کشور سابقه‌ای بلند‌مدت دارد و شاهزاده جوان عربی نیز برای تضمین آینده خود نیاز به ارتباطی قوی‌تر با آمریکا دارد. به این ترتیب در حالی‌که به گفته منابع آگاه، در کنار لندن و نیویورک، هنگ‌کنگ هم یکی از گزینه‌ها برای عرضه سهام آرامکو به‌شمار می‌رود، یک منبع آگاه در صنعت نفت عربستان به رویترز گفته است: «احتمالا نیویورک گزینه نهایی عربستان سعودی و شاهزاده محمد است.»

نگرانی مردم از ارزان‌فروشی سهام آرامکو

اما «طرح فروش بخشی از سهام آرامکو» باعث ایجاد برخی نگرانی‌های عمومی در عربستان سعودی شده است. این نگرانی با قیمت نفت و پیش‌بینی‌هایی که برای آن وجود دارد، ارتباط مستقیم دارد. در واقع از آنجا که قیمت سهام آرامکو به قیمت جهانی نفت‌خام بستگی زیادی دارد، این تصور در میان مردم عربستان وجود دارد که «فروش سهام آرامکو در شرایطی که قیمت نفت در محدوده‌ای ارزان قرار دارد، مانند این است که آرامکو، این تاج پادشاهی عربستان با قیمت ارزان در اختیار خارجی‌ها قرار گیرد.» به همین علت است که بسیاری از کارکنان آرامکو آرزو می‌کنند که ایده عرضه سهام آرامکو به کلی از میان برود.منابع مطلع می‌گویند؛ به غیر از این موضوع که قرار است محل عرضه اولیه سهام آرامکو کجا باشد، هنوز درباره اینکه دقیقا چه مقدار از دارایی این شرکت آزاد خواهد شد یا اینکه ساختار داخلی آرامکو پس از عرضه سهام چگونه خواهد بود، هیچ تصمیمی اتخاذ نشده است. پیش از این تنها اعلام شده بود که درآمد ناشی از فروش سهام آرامکو در توسعه دیگر زیرساخت‌های اقتصادی این کشور در نقاط مختلف دنیا سرمایه‌گذاری خواهد شد. همچنین برنامه عرضه حدود ۵ درصد از سهام آرامکو به‌عنوان فاز نخست این پروژه در سال ۲۰۱۸ در حالی مطرح شد که اعلام شد این میزان به تدریج ظرف ۱۰ سال آینده ۴۹ درصد از سهام این شرکت را شامل می‌شود.

اختلاف بر سر ارزش آرامکو

به گزارش رویترز یکی دیگر از بحث‌های داخلی این روزها در عربستان سعودی، درباره ارزش شرکت آرامکو است. آن‌طور که شاهزاده سعودی عقیده دارد، شرکت آرامکو که بزرگ‌ترین شرکت ملی نفت در دنیا است، حداقل ۲ هزار میلیارد دلار ارزش دارد اما برخی کارشناسان این رقم را تایید نمی‌کنند و ارزش واقعی این شرکت را بین یک تا ۵/ ۱ هزار میلیارد دلار تخمین می‌زنند. ارزیابی که سابقا موسسه وودمکنزی در این زمینه انجام داده بود، اعداد متفاوت‌تری را به دست می‌دهد. این موسسه ارزش این شرکت را یک‌پنجم مبلغی که از سوی محمد بن سلمان اعلام شده ارزیابی کرده است؛ یعنی ۴۰۰میلیارد دلار. با این حال ارزش‌گذاری واقعی آرامکو به چشم‌انداز بازار نفت وابستگی زیادی دارد، این در حالی است که در حال حاضر نفت در میانه محدوده قیمتی سه سال قبل قرار دارد، به همین علت است که عربستان سعودی حالا به‌شدت به دنبال قیمت‌هایی بالاتر برای نفت است تا به ارزیابی بهتری برای قیمت آرامکو دست پیدا کند. آن‌طور که برخی کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند، عربستان برای اینکه از عرضه سهام آرامکو منتفع شود، دست‌کم به نفت ۶۰ دلاری احتیاج خواهد داشت.

خشم طبیعت پیش روی آرامکو؟

در حالی‌که عرضه سهام آرامکو برای تحقق رویای ۲۰۳۰ سعودی ضروری است و این عرضه نیز به قیمت نفت و همچنین ارزش‌گذاری الماس سعودی بستگی زیادی دارد، فایننشال تایمز به تازگی در گزارشی چالش زیست‌محیطی عرضه اولیه سهام آرامکو را بررسی کرده است. بر اساس این گزارش «خطر تغییرات آب و هوایی» و «گرمایش زمین» می‌تواند ارزش آرامکو را به ۹۴۰ میلیارد دلار کاهش دهد. این در حالی است که پیش از این ولیعهد جوان عربستان ارزش آرامکو را ۲ هزار میلیارد دلار تخمین زده بود که با اما و اگرهای فراوانی همراه شده بود. بر این اساس برخی کارشناسان که در لندن و نیویورک بحث ارزش‌گذاری آرامکو را پیگیری می‌کنند عقیده دارند رقم اعلام شده از سوی محمد بن سلمان به احتمال زیاد تحت تاثیر سیاست‌های مبارزه با گرمایش زمین و هشدارهایی که کمپین‌های جهانی حفاظت از محیط زیست دارند، به شدت با کاهش همراه خواهد شد. «پیمان آب و هوایی پاریس» که بر کاهش گرمای زمین با کاستن از انتشار گازهای گلخانه‌ای تاکید دارد و از سوی ۱۹۵ کشور امضاشده، یکی از مهم‌ترین موانع زیست‌محیطی پیش‌روی آرامکو است. بر اساس گزارش فایننشال تایمز، این سند که از سال ۲۰۲۰ آغاز خواهد شد و ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم است، می‌تواند ارزش آرامکو را تا ۴۰ درصد کاهش دهد. به این ترتیب در شرایطی که رقابت سختی میان بورس‌های بزرگ دنیا از جمله لندن و نیویورک برای عرضه اولیه سهام آرامکو وجود دارد، کارشناسان عقیده دارند این رقابت‌ها بدون توجه به ریسک‌هایی در جریان است که می‌تواند قیمت نفت و مسائل زیست‌محیطی را تحت تاثیر قرار دهد.

برای روشن‌تر شدن موضوع می‌توان به چشم‌اندازی که آژانس بین‌المللی انرژی برای قیمت نفت در سال ۲۰۲۰ ترسیم کرده است اشاره کرد. طبق سناریویی که از سوی آژانس منتشر شده، قیمت هر بشکه نفت می‌تواند تا سال ۲۰۲۰ به ۷۹دلار بر بشکه برسد و اگر روندی رو به رشد داشته باشد می‌تواند تا سال ۲۰۵۰ به میزان ۱۳۷دلار بر بشکه باشد. در چنین شرایطی کارشناسان ابراز امیدواری می‌کنند که ارزش آرامکو به یک تا ۵/ ۱ هزار میلیارد دلار برسد که ناگفته پیداست از رقمی که محمدبن‌سلمان با توجه به قیمت فعلی نفت برای آرامکو اعلام کرده است، فاصله زیادی دارد. اما چشم‌انداز یاد شده برای ارزش آرامکو بر اساس سناریوی آژانس بین‌المللی انرژی در حالی وجود دارد که برخی پیش‌بینی‌ها به احتمال «گرم شدن زمین تا دو برابر» تا سال ۲۰۲۰ (زمانی که قیمت نفت می‌تواند ۷۹دلار بر بشکه باشد) اشاره می‌کنند. در صورت تحقق این پیش‌بینی، کارشناسان عقیده دارند با سخت‌تر شدن قوانین زیست‌محیطی و تحت تاثیر قرار گرفتن تقاضای نفت، قیمت‌ها در افق سال ۲۰۵۰ می‌توانند تا ۶۱ دلار بر بشکه کاهش پیدا کنند. با بروز چنین اتفاقی، ارزش آرامکو چیزی حدود ۹۴۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.

در نهایت وجود شبهات بسیار درباره چگونگی عرضه سهام اولیه آرامکو و شرایط پس از آن، باعث شده است مذاکرات داخلی در رابطه با عرضه سهام آرامکو میان ولیعهد سعودی، وزیر انرژی این کشور، هیات‌مدیره آرامکو و بسیاری دیگر از مشاوران مالی و حقوقی همچنان جریان داشته باشد. به گفته منابع آگاه در عربستان سعودی، مطالعات و بررسی‌ها در رابطه با عرضه اولیه سهام آرامکو در جریان است و زمانی که نتایج این بررسی‌ها آماده شود، تمام گزینه‌های محتمل به شاهزاده جوان سعودی برای تصمیم‌گیری نهایی ارائه خواهد شد. با تمام این تفاسیر انتظار می‌رود عرضه اولیه حدودا ۵ درصدی سهام بزرگ‌ترین شرکت نفت دنیا که ارزش آن حدود ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است، آن‌طور که پیش از این اعلام شده بود در موعد مقرر (نیمه دوم سال ۲۰۱۸) رقم نخورد و به زمانی دیگر موکول شود.