دیده‌بانی نفت از پنج زاویه

دنیای اقتصاد: در روزهای اخیر اوپک، اداره اطلاعات انرژی آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی جدیدترین گزارش‌های خود را درباره وضعیت بازار نفت منتشر کردند. این گزارش‌ها را می‌توان در ۵ سرفصل کلی خلاصه کرد. اول اینکه بخشی از آنها به بررسی میزان تولید نفت کشورهای عضو و غیر عضو اوپک مربوط است. فصل مشترک گزارش این سه موسسه اطلاعاتی، افزایش رشد تولید اوپک در ماه جولای و افزایش برآورد تولید نفت کشورهای غیرعضو اوپک در سال آینده میلادی بود. اما در بخش دیگری از این گزارش‌ها میزان تقاضای جهانی نفت بررسی شده است. میزان برآورد این سازمان‌ها از مقدار تقاضا گرچه متفاوت است، اما همگی میزان رشد تقاضا برای نفت را در گزارش جدید خود افزایش داده‌اند. میزان موجودی انبارها و سطح قیمت نفت نیز دیگر موضوعی است که به آن پرداخته شده است. در بحث موجودی انبارهای نفتی گرچه به کاهش سطح آنها اشاره شده اما همچنین برآورد شده که این سطح همچنان به‌طور معناداری از متوسط ۵ ساله خود بالاتر است.

برآورد قیمت‌ها، بدون تغییر

اما درباره قیمت، بین این سه نهاد تنها سازمانی که برآورد دقیق قیمتی می‌دهد، اداره اطلاعات انرژی آمریکا است. این سازمان نیز برآورد خود از قیمت‌ها را تغییر نداده است. بین سه سازمانی که به بررسی گزارش ماهانه آنها پرداخته‌ایم، اداره اطلاعات انرژی آمریکا تنها سازمانی است که برآورد دقیق قیمتی می‌دهد. این سازمان برآورد خود از قیمت‌ها را تغییر نداده است. بر اساس گزارش EIA، قیمت نفت برنت در سال جاری میلادی به‌طور متوسط ۵۱ دلار بر بشکه خواهد بود که سال آینده به ۵۲ دلار بر بشکه خواهد رسید. نفت خام آمریکا به‌طور متوسط حدود ۲ دلار کمتر از نفت برنت معامله خواهد شد.

عرضه اوپک و خلف وعده عربستان

آن‌طور که آخرین گزارش دبیرخانه اوپک نشان می‌دهد میزان تولید نفت این سازمان بر اساس آمار منابع ثانویه در ماه جولای ۶/ ۱۷۲ هزار بشکه افزایش یافته و به ۸۶۹/ ۳۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. بخشی از این رشد تولید به سطح تولیدات لیبی و نیجریه دو عضو معاف از توافق باز می‌گردد. این دو کشور در مجموع ۱۶۴ هزار بشکه تولیدات خود را افزایش داده‌اند. متوسط تولید ماهانه لیبی به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده و تولید نفت نیجریه با ۳۴ هزار بشکه افزایش ۷۵/ ۱ میلیون بشکه در روز بوده است. اما بخشی از رشد تولیدات اوپک به افزایش تولید عربستان سعودی باز می‌گردد این کشور در ماه جولای ۰۷/ ۱۰ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده که ۳۲ هزار بشکه بیشتر از ماه پیش از آن است. اما قابل توجه است که داده‌ها نشان می‌دهد عربستان برای اولین بار از ابتدای اجرایی شدن توافق در ماه جولای کمتر از ۱۰۰ درصد به توافق پایبند بوده است. در واقع تولید نفت این کشور ۹هزار بشکه بیشتر از سطح مورد توافق بوده و میزان پایبندی آن به ۹۸ درصد کاهش یافته است. با توجه به افزایش تقاضای داخلی این کشور در فصل گرما که به دنبال افزایش مصرف برق رخ می‌دهد، رشد تولیدات عربستان قابل پیش‌بینی بود. رشد تولید نفت این کشور در حالی رخ داده که عربستان صادرات نفت خود را به شدت کاهش داده است. این کشور در ماه جاری ۶/ ۶ میلیون بشکه نفت صادر می‌کند که حدود یک میلیون بشکه کمتر از سطح صادرات در مدت مشابه سال قبل است. بر اساس داده‌های اوپک سطح پایبندی اعضای این سازمان در ماه گذشته ۷۷ درصد بوده که به شدت نسبت به ماه‌های قبل از آن کاهش یافته است. در این ماه میزان پایبندی عراق هرچند نسبت به ماه ژوئن افزایش یافته اما همچنان سطح ۴۴ درصد، سطح قابل قبولی برای پایبندی به توافق نیست. میزان پایبندی امارات متحده نیز در ماه جولای به ۷۸ درصد کاهش یافته است. این دو کشور همچنان بیشترین تخلف را نسبت به اجرای توافق داشته‌اند. در این میان تولید نفت ایران نیز با ۷ هزار بشکه افزایش نسبت به ماه قبل از آن به ۸۳/ ۳ میلیون بشکه در روز رسیده است. بر اساس توافق ایران اجازه دارد ۷۹۷/ ۳ میلیون بشکه در روز نفت تولید کند، اما در دو ماه گذشته میزان تولیدات کشورمان به بیش از ۸/ ۳ میلیون بشکه در روز رسیده است.

اما آمار آژانس ‌بین‌المللی انرژی نیز از کاهش سطح پایبندی اوپک به توافق خبر می‌دهد، این سازمان که ماه پیش نسبت به دیگر منابع آماری سطح پایینی را برای میزان پایبندی اوپک برآورد کرده بود این ماه نیز سطح پایین‌تری از میزان پایبندی(۷۵ درصد) برآورد کرده است. در گزارش این سازمان، رشد عرضه اوپک در ماه گذشته ۲۳۰ هزار بشکه در روز برآورد شده که تولید نفت اوپک را به ۸۴/ ۳۲ میلیون بشکه در روز رسانده است. میزان پایبندی اوپک به توافق در این ماه ۷۵ درصد بوده که کمترین میزان پایبندی از زمان اجرای توافق محسوب می‌شود. آژانس همچنین بر این باور است که اجرای توافق سست شده و این مساله ممکن است در ماه‌های پیش‌رو ادامه یابد، هرچند که نمی‌توان ریسک کاهش تولید و صادرات نفت ونزوئلا را نادیده گرفت. در واقع با توجه به ناآرامی‌های داخلی ونزوئلا و همچنین تهدید‌های آمریکا مبنی بر توقف واردات از این کشور، آینده نامعلومی پیش‌روی تولیدات این کشور قرار گرفته است و هرگونه کاهش در تولید نفت ونزوئلا می‌تواند به اثرگذاری توافق تولیدکنندگان نفت کمک کند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز افزایش تولید نفت لیبی و نیجریه را به‌عنوان عامل عدم اثرگذاری کاهش تولید کشوری مانند عربستان معرفی می‌کند. در این گزارش همچنین با اشاره به‌بهره‌برداری رسیدن برخی پروژه‌های جدید در میادین نفتی عراق پیش‌بینی شده که کاهش پایبندی به توافق ادامه یابد.

در این میان نشست ابوظبی هفته گذشته به منظور افزایش سطح پایبندی برخی کشورهای متخلف برگزار شد و در بیانیه پایانی، این نشست سازنده ارزیابی شده است. نشست ابوظبی با حضور کمیته ویژه نظارت بر اجرای توافق (نیجریه، کویت و ونزوئلا از اوپک و روسیه و عمان به نمایندگی از کشورهای غیرعضو اوپک) و همچنین وزیر نفت عربستان به‌عنوان رئیس دوره‌ای نشست‌ اوپک برگزار شد و همچنین از کشورهای امارات، عراق، مالزی و قزاقستان برای حضور دعوت شده بود. عراق و امارات در ماه‌های گذشته کمترین سطح پایبندی را به اجرای توافق داشته‌اند و آن‌طور که آژانس در گزارش جدید خود تاکید کرده است بین کشورهای غیرعضو نیز تولیدات مالزی و قزاقستان در ماه‌های اخیر افزایش یافته است. در بیانیه پایانی این نشست تاکید شده که بحث‌ها و مذاکرات در فضای سازنده و ثمربخشی انجام شده است. همچنین اظهار امیدواری شده که این نشست به افزایش پایبندی اعضا کمک کند. هرچند که امارات و عراق مجددا وعده پایبندی به توافق را داده‌اند اما ظاهرا هیچ راهکار و دستور‌العملی برای افزایش پایبندی این کشورها در نظر گرفته نشده است. این دو کشور بر این باورند که برآورد منابع ثانویه از تولیدات آنها در ماه‌های پیش از اجرای توافق بسیار پایین‌تر از واقعیت بوده و در حال حاضر بخشی از رشد تولیدات آنها به دلیل واقعی شدن آمار است و لزوما به این معنا نیست که این کشورها تولیدات خود را افزایش داده‌اند.

کارنامه کشورهای غیرعضو اوپک

آژانس میزان پایبندی کشورهای غیرعضو اوپک به توافق برای کاهش تولید را در ماه جولای ۶۷ درصد برآورد کرده است. در مجموع ۲۲ کشور حاضر در توافق نفتی در ماه جولای ۴۷۰ هزار بشکه در روز بیشتر از سطح مورد توافق نفت تولید کرده‌اند. بر اساس گزارش این سازمان، در ماه جولای عرضه روزانه جهانی نفت ۵۲۰ هزار بشکه رشد داشته است. این سومین ماه متوالی است که عرضه جهانی نفت افزایش می‌یابد. پیش‌بینی می‌شود عرضه نفت کشورهای غیرعضو اوپک در سال جاری ۷۰۰ هزار بشکه و در سال ۲۰۱۸ حدود ۴/ ۱ میلیون بشکه در روز افزایش یابد که سهم آمریکا از این مقدار در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به ترتیب ۶۰۰ و یک میلیون بشکه خواهد بود.

اما اوپک در گزارش اخیر خود رشد تولیدات کشورهای غیرعضو اوپک را کاهش داده است. بر اساس این گزارش رشد تولیدات کشورهای غیوعضو اوپک در سال جاری ۷۸۰ هزار بشکه در روز خواهد بود که ۲۸ هزار بشکه کمتر از برآورد قبلی این سازمان است. اوپک دلیل این بازنگری را تولید کمتر از انتظار نفت کشورهای OECD آمریکایی در سه ماه دوم ۲۰۱۷ دانسته و البته اعلام کرده که بخشی از برآورد کاهشی تولیدات آمریکا با افزایش پیش‌بینی تولید نفت چین و روسیه جبران شده است. همچنین رشد تولیدات کشورهای غیرعضو اوپک در سال ۲۰۱۸ حدود ۱/ ۱ میلیون بشکه در روز پیش‌بینی شده است. اما در گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا بین کشورهای غیرعضو اوپک به میزان تولید نفت آمریکا بیشتر توجه شده است. بر اساس این گزارش تولید نفت این کشور در سال جاری به‌طور متوسط روزانه۵۰۰ هزار بشکه رشد کرده و به ۳۵/ ۹ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. این در حالی است که این سازمان میزان تولید نفت آمریکا را در گزارش قبلی خود ۳۳/ ۹ میلیون بشکه در روز برآورد کرده بود. EIA میزان تولید نفت آمریکا در سال آینده را نیز حدود ۹/ ۹ میلیون بشکه در روز پیش‌بینی کرده است، این مقدار در صورت تحقق بیشترین میزان تولید نفت سالانه در تاریخ این کشور است، تا کنون سال ۱۹۷۰ با ۷/ ۹ میلیون بشکه در روز بیشترین میزان تولید نفت سالانه آمریکا محسوب می‌شد.

پیش‌بینی افزایش تقاضا برای نفت

آژانس بین‌المللی انرژی برآوردهای خود از رشد تقاضا برای نفت را افزایش داده است. بر اساس آخرین گزارش این سازمان تقاضا در سال جاری ۵/ ۱ و در سال ۲۰۱۸ حدود ۴/ ۱ میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت؛ به‌طوری‌که در سه ماه چهارم سال ۲۰۱۸ تقاضا برای نفت از ۱۰۰ میلیون بشکه در روز خواهد گذشت. این در حالی است که در گزارش ماه قبل این سازمان رشد تقاضا برای هر دو سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ حدود ۴/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد شده بود. برآورد شده که توانایی پالایشگاه‌ها برای پالایش نفت در ماه آگوست به ۴/ ۸۱ میلیون بشکه در روز برسد که بیشترین مقدار در سال جاری محسوب می‌شود. بعد از رسیدن به پیک تقاضای پالایشگاه‌ها در ماه جاری احتمالا و بر اساس الگوی فصلی تقاضای آنها در ماه سپتامبر و اکتبر کاهش خواهد یافت. اما اوپک نیز در گزارش ماه جاری خود، رشد تقاضا برای سال جاری را افزایش داده است. در این گزارش آمده است که به دلیل عملکرد بهتر از انتظار کشورهای OECD در سه ماه دوم سال جاری، پیش‌بینی خود برای رشد تقاضا در سال جاری را ۱۰۰ هزار بشکه افزایش داده و به ۳۷/ ۱میلیون بشکه در روز رسانده‌ایم. سال آینده رشد تقاضا ۲۸/ ۱میلیون بشکه در روز خواهد بود که ۱۲۰هزار بشکه از برآورد قبلی این سازمان بیشتر است. بنابراین پیش‌بینی تقاضا برای سال ۲۰۱۸ به رقم ۷۷/ ۹۷ میلیون بشکه در روز رسیده که در نوع خود رکورد بی‌نظیری محسوب می‌شود. این سازمان نیز میزان تقاضا در سه ماه پایانی سال ۲۰۱۸ را نزدیک به ۱۰۰ میلیون بشکه در روز برآورد کرده اما همچنان نسبت به برآورد آژانس کمتر است.

با این حال گزارش اوپک و آژانس در بخش برآورد تقاضا در یک نکته کاملا متفاوت بودند. این سازمان میزان تقاضا برای نفت اوپک را در سال جاری و سال آینده میلادی ۴۰۰هزار بشکه کاهش داده و دلیل آن را کاهش برآورد تقاضای نفت چین و هند از نفت این سازمان اعلام کرده است. این سازمان میزان تقاضا برای نفت اوپک را ۶/ ۳۲ میلیون بشکه در روز برآورد کرده که حدود ۲۵۰ هزار بشکه کمتر از میزان تولید کنونی این سازمان است. اما اوپک در گزارش خود میزان تقاضا برای نفت این سازمان را در سال جاری و سال ۲۰۱۸ حدود ۴۲/ ۳۲ میلیون بشکه در روز برآورد کرده است. این در حالی است که اوپک در گزارش قبلی خود تقاضا برای نفت کشورهای این سازمان را در سال جاری ۳/ ۳۲ میلیون بشکه در روز و در سال آینده ۲/ ۳۲ میلیون بشکه در روز برآورد کرده بود. بنابراین در گزارش اوپک تقاضا برای نفت این سازمان برای سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به ترتیب ۱۰۰ و ۲۰۰ هزار بشکه رشد داشته است. با این حال تقاضا برای نفت این سازمان به شکل محسوسی از سطح تولید کنونی اوپک کمتر است.

موجودی انبارهای نفتی دور از انتظارها

بر‌اساس گزارش آژانس، در ماه ژوئن میزان ذخایر انبارهای نفتی کشورهای OECD (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی) ۳/ ۱۹ میلیون بشکه کاهش یافته و به ۰۲۱/ ۳ میلیارد بشکه رسیده است. با این حال سطح ذخایر انبارهای نفتی این کشورها همچنان ۲۱۹ میلیون بشکه بیشتر از میانگین ۵ ساله است. در سه ماه دوم سال ۲۰۱۷ میزان ذخایر انبارهای نفتی در مجموع ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته که از این مقدار ۲۰۰هزار بشکه در انبارهای نفتی کشورهای OECD بوده است. داده‎‌های اولیه نشان می‌دهد که در ماه جولای افت ذخایر انبارهای نفتی سرعت گرفته است. به‌طور مثال در این ماه موجودی انبارهای نفتی آمریکا بیشترین کاهش در سه سال گذشته را تجربه کرده است. آژانس با اشاره به سطح بالای ذخایر انبارهای نفتی می‌گوید: «حتی اگر افت ۵۰۰هزار بشکه‌ای ذخایر انبارهای نفتی تا پایان سه ماه اول ۲۰۱۸ یعنی زمان انقضای توافق کشورهای نفتی ادامه یابد، باز هم انبارهای نفتی ۶۰ میلیون بشکه بیشتر از متوسط ۵ ساله خود خواهد بود.» اما اوپک نیز کاهش ذخایر انبارهای نفتی کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی را در ماه ژوئن ۹/ ۲۱ میلیون بشکه در روز برآورد کرده که به رقم ۰۳۳/ ۳ میلیارد بشکه کاهش یافته است. با این حال سطح ذخایر انبارهای کشورهای OECD بر اساس برآوردهای اوپک همچنان ۲۵۲ میلیون بشکه بیشتر از متوسط ۵ ساله است. بر‌اساس این گزارش ذخایر انبارهای نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی در حال حاضر به ترتیب ۱۴۲ و ۱۱۰ میلیون بشکه بیشتر از میزان فصلی این ذخایر در شرایط عادی است.