فاز انتظاری برای بازار نفت

دنیای اقتصاد: بازار نفت در آستانه نشست دوشنبه این هفته بزرگان نفتی به میزبانی روسیه در حالی معاملات روز گذشته را با خوش‌بینی آغاز کرد که در ادامه دچار نوسانات رو به پایین شد. این نشست که ۲۴ جولای (۲ تیر) به منظور بررسی عملکرد توافق «طرح کاهش تولید نفت» در سن‌پترزبورگ برگزار خواهد شد، پیش از به دست آوردن هر نتیجه‌ای روزهای انتظار بازار برای برگزاری این نشست را با صعود نمودارهای قیمتی همراه کرد تا آنجا که نفت برنت را وارد کانال ۵۰ دلار کرد. این روند هرچند در ادامه حالتی عکس به خود گرفت، اما فاز انتظار برای بازار نفت همچنان تمام نشده و تا زمان گردهمایی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در روز دوشنبه، ادامه خواهد یافت. به این ترتیب قیمت طلای سیاه در معاملات روز گذشته در حالی افت و خیزی نسبتا چشمگیر را تجربه کرد که در کنار انتظار برای برگزاری نشست سن‌پترزبورگ، اتفاقاتی مانند دلار ضعیف و تنش‌های سیاسی کویت با ایران (درخواست کویت برای کاهش دیپلمات‌های ایرانی به ۴ نفر در این کشور با طرح اتهام جاسوسی و اقدام‌های تروریستی علیه ایران) نیز بر آن اثرگذار بوده است. به گزارش رویترز دیروز شاخص دلار به کمترین سطح در یک سال گذشته رسید و باعث شد کالاهایی مانند نفت که با دلار قیمت‌گذاری می‌شوند، برای سایر ارزها مورد اقبال قرار گیرد.

به گزارش «دنیای اقتصاد» قیمت نفت خام برنت که در ساعاتی از روز گذشته به ۵۰ دلار بسیار نزدیک شده بود، در لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) با نوسانی رو به پایین ۴۰ سنت افت قیمت داشت و به ۹۰/ ۴۸ دلار بر بشکه رسید. همچنین نفت خام آمریکا نیز با پیروی از برنت ۴۵ سنت کاهش قیمت داشت تا ۴۷/ ۴۶ دلار بر بشکه معامله شود. قیمت نفت خام برنت در معاملات روز پنج‌شنبه گذشته اگرچه برای نخستین بار از تاریخ ۷ ژوئن به بالای ۵۰ دلار در هر بشکه رسید، اما نگرانی‌ها در مورد ذخایر جهانی نفت خام مانع از ثابت ماندن آن در معاملات روز جمعه شد. با این حال وزیر نفت امارات متحده عربی روز گذشته ابراز امیدواری کرد «اجرای طرح کاهش تولید در سه ماه سوم و چهارم سال جاری میلادی اثرات بیشتری خواهد داشت.»

اما نشست پیش‌رو که در روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت غیرعضو اوپک برگزار می‌شود، از نگاه کارشناسان با سه سناریوی احتمالی همراه است. سناریوی نخست احتمال کاهش بیشتر تولید در نشست روز دوشنبه یا ادامه روند فعلی را مورد تحلیل قرار می‌دهد. دومین سناریو با توجه به رشد تولید لیبی و نیجریه مطرح می‌شود و احتمال پیوستن این دو عضو معاف از کاهش تولید به طرح محدودیت تولید را مطرح می‌کند و سومین سناریو به نتایج احتمالی خروج اکوادور از توافق کاهش تولید اشاره دارد. با توجه به این سه سناریو می‌توان دریافت نشست روز دوشنبه از این جهت برای فعالان بازار نفت اهمیت دارد که چنانچه سناریوی «کاهش بیشتر تولید» خروجی این جلسه باشد، تحولات مثبتی برای قیمت نفت رقم خواهد خورد و در غیراین صورت فضای انتظار برای بهبود قیمت‌ها طولانی‌تر خواهد شد. در این میان می‌توان به اثرات کوتاه‌مدت انتشار آمارهایی مبنی بر افت موجودی نفت خام تجاری و ذخایر سوخت آمریکا نیز امیدوار بود. طبق اعلام بانک ANZ «تاثیر کاهش موجودی‌ها در آمریکا که اوایل هفته اعلام شد همچنان در بازار ادامه دارد.»‌ مطابق اطلاعات موجود، ذخایر نفت خام تجاری ایالات متحده آمریکا در حال حاضر حدود ۴۹۰ میلیون بشکه است که به مراتب از میانگین پنج سال گذشته بیشتر است. این در حالی است که از رشد تولید آمریکا نیز نمی‌توان چشم‌پوشی کرد زیرا تولید نفت خام این کشور از اواسط سال ۲۰۱۶ به این سو حدود ۱۲ درصد رشد داشته و به ۴/ ۹ میلیون بشکه در روز رسیده است.

اوپک به کاهش بیشتر تولیدات رضایت می‌دهد؟

حال با توجه به اینکه با وجود اجرای توافق کاهش تولید، حجم ذخایر جهانی نفت خام تجاری به خصوص از ناحیه آمریکا همچنان بالا است، این گمانه از سوی برخی کارشناسان مطرح می‌شود که احتمالا «کاهش بیشتر تولیدات» خروجی جلسه ۲۴ جولای میان تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک باشد. این احتمال به خصوص با اشاره به این نکته مطرح می‌شود که عربستان سعودی به‌عنوان سردمدار طرح کاهش تولید، تلاش فراوانی برای کاستن از سطح ذخایر جهانی نفت خام دارد. عربستان بالا بودن ذخایر نفت خام تجاری آمریکا را متهم ردیف اول بر هم زدن تعادل بازار می‌داند و در نخستین گام پس از اجرای توافق کاهش تولید، صادرات خود به این کشور را کاهش داد. در عین حال تلاش ونزوئلا برای رقم زدن کاهش بیشتر در تولیدات نیز مطرح است، زیرا دولت این کشور که با مشکلات فراوان اقتصادی و سیاسی همراه است، راه نجات را در رشد قیمت طلای سیاه جست‌وجو می‌کند. با این حال بعید به نظر می‌رسد لابی‌های ونزوئلا برای کاهش بیشتر اثرگذار باشد زیرا تلاش این کشور برای رشد بیشتر قیمت نفت در نشست‌های قبلی نیز چندان اثرگذار نبوده است.

اما «کاهش بیشتر تولیدات» اتفاقی بود که بازار جهانی نفت در نشست رسمی اوپک در اواخر ماه می‌ انتظار آن را می‌کشید. این انتظار در حالی در آن زمان برآورده نشد که اجرایش در پی نشست بعدی بزرگان نفتی نیز بعید است زیرا عربستان سعودی و روسیه به‌عنوان نمایندگان کشورهای عضو و غیرعضو اوپک لزومی به تعمیق توافق کاهش تولید نمی‌بینند و از نگاه آنها «بازار در مسیر درست حرکت می‌کند.» بر این اساس برخی کارشناسان با اشاره به بعید بودن «کاهش بیشتر تولیدات» عقیده دارند «به نظر می‌رسد بازار نسبت به اینکه معضل مازاد عرضه به این زودی‌ها حل نخواهد شد، عادت کرده و انتظار چندانی برای بازگشت تعادل به بازار در آینده‌ای نزدیک وجود ندارد.» از دیگر سو یک بانک سرمایه‌گذاری در آمریکا پیش‌بینی کرده «بعید است در نشست پیش‌روی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک تصمیمی سازنده اتخاذ شود؛ این در حالی است که اگر اوپک خواستار رسیدن به اهداف خود در زمینه کاهش سطح ذخایر جهانی نفت خام است، باید اقدامات بیشتری در زمینه کاهش تولید انجام دهد.»

سناریوی منطقی اوپک

اما هر اندازه که «تصمیم برای کاهش بیشتر تولیدات» در جلسه پیش رو در سن‌پترزبورگ اقدامی بعید به نظر می‌رسد، پیوستن لیبی و نیجریه به طرح کاهش تولید یا فراتر نرفتن آنها از سطح تولید فعلی، سناریویی منطقی و ممکن به نظر می‌رسد. هرچند پیش از این تحلیل‌هایی مبنی بر «کافی نبودن پیوستن این دو عضو معاف از کاهش تولید به توافق کاهش تولید» مطرح بود و برخی کارشناسان همچنان خواستار کاهش بیشتر تولید بودند، با این حال به نظر می‌رسد با همراهی بیشتر این دو کشور بخشی از چالش‌های اوپک در مسیر کاهش تولید مرتفع شود. پیش از این محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک اعلام کرده بود: سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک) در ماه نوامبر و زمانی که در توافق کاهش تولید محدوده تولید ۵/ ۳۲ تا ۳۳ میلیون بشکه در روز را تعیین کرد، انتظار احیای تولید نفت این سه کشور را داشت. حال اوپک قصد دارد با تعیین سقفی برای تولیدات این کشورها که از توافق کاهش تولید معاف هستند؛ ترمیم تولیدات این دو کشور را «ضابطه‌مند» کند. به این ترتیب با توجه به اعلام آمادگی لیبی و نیجریه برای حضور در جلسه ۲۴ جولای سن‌پترزبورگ، این انتظار وجود دارد که مقرراتی برای افزایش مورد انتظار تولید نفت خام لیبی و نیجریه (و همچنین ایران) وضع شود.

در همین حال در شرایطی که امانوئل کاچیکوو، وزیر نفت نیجریه اعلام کرده بود «کشورش از محدود شدن تولید نفت این کشور حمایت خواهد کرد»، وزیر نفت لیبی نیز اعلام کرد: «در نشست روسیه شرکت خواهد کرد اما در گفت‌وگوها برای پیوستن لیبی به طرح کاهش تولید باید شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این کشور در نظر گرفته شود.» بر اساس اطلاعات موجود تولید نفت خام لیبی که به علت مشکلات و درگیری‌های داخلی از کاهش تولید معاف است، به بالاترین سطح در چهار سال گذشته یعنی ۱/ ۱ میلیون بشکه در روز رسیده است، یعنی از ۴۰۰ هزار بشکه در ماه اکتبر به بالای یک میلیون بشکه در روز. نیجریه نیز در این مدت تولید نفت خود را ۲۰۰ هزار بشکه در روز بالا برده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد در شرایط فعلی محتمل‌ترین سناریو پیوستن لیبی و نیجریه به توافق کاهش تولید یا تعیین سقفی برای حداکثر تولیدات آنها به منظور پیشگیری از خنثی شدن تلاش سایر کشورها برای کاهش تولید باشد. مجموع افزایش تولید روزانه این دو کشور تقریبا نزدیک به سطح توافق اوپک برای کاهش حدود ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز است.

اکوادور، گام نخست از بین رفتن توافق؟

اما سومین سناریو در رابطه با نشست پیش‌روی تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک در روسیه در شرایطی با نگاهی به خروج اکوادور از توافق کاهش تولید به احتمال بر هم خوردن توافق اشاره دارد که از نظر کارشناسان تحقق این سناریو، با عزمی که برای اجرای توافق وجود دارد بعید به نظر می‌رسد. هفته گذشته بود که اکوادور، یکی از اعضای کوچک اوپک با این استدلال که به درآمد نفتی بیشتری نیاز دارد، اعلام کرد قصد دارد از توافق کاهش تولید اوپک خارج شود و تولید نفت خود را افزایش خواهد داد. هرچند ممکن است خروج اکوادور از توافق کاهش تولید از نظر حجم تولید تاثیر چندانی بر بازار جهانی نفت نداشته باشد، اما می‌تواند آغازی باشد برای خروج دیگر اعضا. این احتمال اما دقیقا به علت بی‌اثر بودن اکوادور و تمایل بزرگانی مانند روسیه و عربستان و همراهان آنها نسبت به تداوم کاهش تولید رد می‌شود. با این حال باید دید بازار جهانی نفت روزهای باقی‌مانده تا گردهمایی بزرگان نفتی در شهر گنبدهای رنگارنگ را چگونه سپری خواهد کرد و در این فضا چگونه به مصاف دیگر عوامل اثرگذار خواهد رفت.