آماده‌باش صنعت نفت ایران برای جهش

دنیای اقتصاد:«صنعت نفت ایران پس از افزایش تولید و بازپس گرفتن سهم خود از بازار جهانی در دوران پساتحریم برای خیز دوم خود آماده می‌شود» بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران با حضور ۲۵۰۰ شرکت داخلی و ۱۵۰۰ شرکت خارجی، محل اعلام این پیام از سوی وزیر نفت ایران بود. بزرگ‌ترین رویداد نفتی کشور که برای چهار روز محل تبادل اطلاعات فنی و تخصصی شرکت‌های داخلی با شرکت‌هایی از ۳۷ کشور دنیا است، با توجه به قرار داشتن در آستانه دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، محلی برای دفاع تیم نفتی دولت از عملکرد چهار سال گذشته و بحث‌های سیاسی نیز بود.

به این ترتیب عملکرد تیم نفتی دولت تدبیر و امید با سکانداری بیژن زنگنه در حالی طی هفته‌های گذشته بارها و بارها مورد هجمه منتقدان و کاندیداهای ریاست جمهوری دور دوازدهم قرار گرفت که زنگنه در مراسم آغاز به کار این رویداد بین‌المللی فرصت را برای ارائه دستاوردهای حوزه نفت، گاز و پتروشیمی و همچنین ترسیم واقعیت‌های این حوزه‌ها از سال‌های گذشته تاکنون مغتنم شمرد. وزیر نفت با یادآوری این نکته که «وقتی در میانه سال ٩٢ وارد وزارت نفت شدم، نه فرد ناآشنایی به نفت بودم و نه در کار سطح وزارت فرد کم سابقه‌ای بودم»، گفت: آنچه در نفت دیدم مرا شگفت‌زده کرد، وضع آن روز برایم قابل تصور نبود. به‌هرحال در آن موقع جریان نابسامانی در صنعت نفت وجود داشت و ما وقت طولانی را صرف کردیم روابط را تا حدودی که امکان‌پذیر است، تنظیم کنیم. بر این اساس وزیر نفت «با قاطعیت» اعلام کرد که پس از تحولات ایجاد شده در صنعت نفت، این نیروی پیشران اقتصادی «برای یک جهش به پیش، آماده است؛ چنانچه امروز مشاهده می‌شود، سازندگان و پیمانکاران داخلی مرتبط با صنعت نفت توانایی بالایی دارند.» وزیر نفت با اشاره به اینکه ظرفیت‌های امروز صنعت نفت ایران در زمینه سازندگان و تولیدکنندگان داخلی با گذشته قابل مقایسه نیست، اظهار کرد: این ظرفیت‌ها نه تنها می‌تواند در توسعه صنعت نفت ایران بلکه در صورت ایجاد فضای مناسب روابط بین‌المللی، در منطقه هم نقش سازنده و مناسبی ایفا کند.

«بعید می‌دانم در هیچ دورانی، این میزان منابع مالی وارد صنعت نفت شده و به نحوی ناکارآمد هم هزینه شده باشد.» زنگنه با بیان این جمله به مقطع زمانی سه ساله از سال ٨٩ تا ٩١ اشاره کرد که با اوج گرفتن قیمت جهانی نفت خام، بیشترین گشایش‌های مالی در تاریخ صنعت نفت ایجاد شده بود، اما حاصل آن برای کشور نامعلوم باقی ماند. زنگنه با تاکید بر این نکته که «وقتی ما وارد وزارت نفت شدیم چندان منابع مالی وجود نداشت»، گفت: از عمر تحریم‌ها کمتر از یکسال گذشته بود و سقوط قیمت نفت هم بر مشکلات ما اضافه کرد، اما چاره‌ای جز ادامه کار وجود نداشت و با سرسختی و پیگیری و صرف قطره چکانی منابع بسیار محدود و همت همه همکاران و مجموعه پیمانکاران و سازندگان توانستیم به لطف خداوند متعال به موفقیت‌های بزرگی دست یابیم. افتتاح یازده فاز در پارس‌جنوبی طی حدود سه و نیم سال، افزایش دو برابری ظرفیت تولید پارس جنوبی به ۵۷۵ میلیون متر مکعب گاز در انتهای سال ۹۵، افزایش گاز تحویلی به نیروگاه‌ها از ٣٦ میلیارد مترمکعب در سال ٩٢ به بیش از ٦٢ میلیارد مترمکعب در سال ٩٥، تبدیل شدن ایران به صادرکننده نفت گاز از واردکننده آن، افزایش ۹ میلیون تولید محصولات پتروشیمی تا پایان عمر دولت یازدهم و صدور ۵۰ میلیون لیتر نفت کوره در سال ۹۵ از جمله دستاوردهای وزارت نفت در چهار سال گذشته است که زنگنه در سخنرانی خود به آن اشاره کرد.

خام‌فروشی یا بازگشت قدرت به نفت ایران؟

دستاوردهای یاد شده در کنار سرعت بالای ایران در افزایش تولید نفت در دوران پسابرجام و بازگشت به بازار جهانی از جمله عواملی بود که لقب «شاگرد اول دوران پسابرجام» را به وزارت نفت داد. صادرات نفت خام ایران در رکوردی بی‌سابقه در دوران پس از انقلاب اسلامی در مقطعی از اسفندماه سال ۹۵ به بیش از ۳‌میلیون بشکه در روز رسید که در نهایت باعث اتمام ذخایر نفتی روی آب ایران و صفر شدن آن شد. به گفته علی کاردر، مدیر عامل شرکت ملی نفت صادرات نفت خام ایران در فروردین ماه سال جاری به ۵/ ۲ میلیون بشکه در روز رسید و به احتمال قوی میانگین صادرات نفت در سال جاری نیز ۷/ ۲ میلیون بشکه در روز خواهد بود.

در حال حاضر ایران با تکیه به توان داخلی خود موفق به افزایش ظرفیت تولید نفت خام تا سقف ۴ میلیون بشکه در روز شده است که بر اساس برنامه ششم توسعه باید این میزان را به ۵ میلیون بشکه در روز افزایش دهد. این میزان افزایش تولید از نگاه مسوولان نفتی کشور بدون ورود سرمایه و تکنولوژی خارجی برای صنعت نفت ایران مشکل خواهد بود، زیرا صنعت نفت کشور به علت تشدید تحریم‌ها برای سال‌ها از تزریق سرمایه و تکنولوژی محروم بوده است. اما با این وجود برخی منتقدان عقیده دارند ایران می‌تواند با تکیه بر توان داخلی این سطح از افزایش تولید را محقق کند. زنگنه در پاسخ به این نگرش، در مراسم روز گذشته گفت: برخی تصور می‌کنند وقتی صحبت از قراردادهای جدید می‌شود به معنای تکیه بر خارجی‌ها است، اما این گونه نیست و بخش اصلی کار در قراردادهای جدید به سازندگان و پیمانکاران ایرانی داده می‌شود. وزیر نفت با بیان اینکه تا صنعت نفت حرکت نکند، سایر بخش‌ها قادر به کار نیستند، گفت: بر اساس برنامه ششم توسعه باید ۴۰ میلیارد دلار در صنعت پتروشیمی سرمایه‌گذاری شود.

اما زنگنه در بخش دیگری از سخنرانی خود تاکید کرد: «تولید و صادرات نفت ایران پس از اجرای برجام، بیش از یک میلیون بشکه در روز افزایش یافت و ما توانستیم سهمی را که از دست رفته بود و خطر آن می‌رفت که این سهم برنگردد، پس بگیریم.» این دستاوردها در حالی در دوران پسابرجام رقم خورد و تعجب و تحسین تحلیلگران جهانی را به همراه داشت که برخی گروه‌های منتقد دولت در داخل کشور از این دستاورد با عنوان «خام‌فروشی» یاد می‌کنند. این اصطلاح در حالی در رابطه با افزایش تولید و صادرات نفت ایران و اقتدار کشور در منطقه و دنیا به کار برده می‌شود که صنعت نفت در دوران پسابرجام موتور محرک رشد اقتصادی کشور و عامل خروج از رشد منفی اقتصاد بود. بر همین اساس زنگنه درباره تاثیر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در صنعت نفت در جمع خبرنگاران گفت: اگر برجام نبود، صادرات نفت نداشتیم. وزیر نفت در ادامه با اشاره به منتقدان صادرات نفت افزود: شاید اینطور به نظر برسد که با کاهش صادرات نفت اقتصاد غیرنفتی تحقق می‌یابد بنابراین ما درخواست داریم که در برنامه خود اعلام کنند صادرات نفت را صفر خواهند کرد، تا مشاهده کنیم که آیا می‌توانند در این صورت کشور را اداره کنند یا خیر. وزیر نفت با بیان اینکه قطع صادرات نفت، با سیاست‌های نظام انطباق ندارد، بیان کرد: این ناسپاسی است که از صادرات ۵/ ۲ میلیون بشکه نفت در روز استفاده کنند، اما به افرادی که زحمت کشیدند، حرف‌های بد بزنند. زنگنه در ادامه تاکید کرد: ایران مشکلی برای بازاریابی و فروش نفت ندارد.

پیام سیاسی-نفتی لاریجانی به سرمایه‌گذاران خارجی

در مراسم روز گذشته اما بیژن زنگنه در سالن میلاد نمایشگاه بین‌المللی تهران، تنها نبود. علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی کسی بود که طی سخنرانی خود پس از زنگنه، در حضور میهمانان ایرانی و خارجی حاضر در سالن با تاکید بر «مادر بودن» صنعت نفت در ایران و «اثرگذاری تحولات این بخش در بخش‌های دیگر» به «تلاش‌های سنجیده و به هنگام وزارت نفت در حوزه نفت و گاز و استفاده مناسب از منابع» اشاره کرد. رئیس قوه مقننه همچنین در سخنرانی خود بارها به شرایط امروز ایران و امنیت پایدار کشور برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز اشاره کرد تا پیام خود را به تمام سرمایه‌گذارانی که برای حضور در صنعت نفت و گاز ایران به نتایج انتخابات ریاست جمهوری چشم دوخته‌اند، ارسال کند. او به «حمایت نظام» از کسانی که می‌خواهند در این بخش کار کنند تاکید کرد و «موضوع نفت، گاز و پتروشیمی» را مورد توجه همه بخش‌های نظام و سیاست پایدار ایران اعلام کرد. همچنین «ازدیاد برداشت از مخازن نفتی کشور به خصوص مخازن مشترک» به‌عنوان یک اولویت به منظور پیشگیری از هدر رفتن ذخایر کشور از سوی لاریجانی مورد اشاره قرار گرفت. اما موضوع توافق بین‌المللی برجام و تردید در رابطه با بازگشت احتمالی تحریم‌ها با وجود رئیس‌جمهور جدید آمریکا و همچنین قرار داشتن در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایران در حالی تبدیل به یکی از عوامل مهم بازدارنده ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور ارزیابی می‌شود که رئیس مجلس شورای اسلامی در بخشی از سخنان خود با اشاره به توافق برجام و صحبت‌هایی که این روزها در آمریکا در رابطه با این توافق به گوش می‌رسد، گفت: دستکاری کردن توافق هسته‌ای می‌تواند مسائل جدیدی را ایجاد کند، البته ایران به این تعهد و توافق پایبند است و این به دلیل روش کار ایران است.

امنیت ایران تصادفی نیست

رئیس مجلس شورای اسلامی همچنین با تاکید چندباره بر امنیت پایدار ایران در میان کشورهای منطقه به‌عنوان یکی از مولفه‌های مهم جذب سرمایه به صنعت نفت و گاز کشور گفت: منطقه ما، منطقه مهم نفتی و گازی است، اینکه شرایط ما چگونه باشد بر رفتار دیگر کشورها تاثیر دارد. لاریجانی با یادآوری اینکه در دهه اخیر موضوع تروریست در منطقه از نظر کمی و کیفی گسترش یافته است، اظهار داشت: البته در سال‌های اخیر به دلیل سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران شرایط تغییر کرده و جامعه بین‌الملل سیاست‌های ایران را پذیرفته است که مسیر درست نیز همین است اما به دلیل رفتارهای هوس‌بازانه برخی کشورها موضوع تروریست‌ها در منطقه همچنان داغ است، هر چند سرکوب صورت می‌گیرد اما از برخی جهات به آنان کمک می‌شود که باعث می‌شود موضوع تروریسم در منطقه داغ بماند. لاریجانی در ادامه با اشاره به مساله بحرین و یمن شرایط این کشورها را «روی لبه تحمل منطقه» عنوان و تاکید کرد: یک اشتباه کوچک می‌تواند فضا را به‌طور کامل تغییر دهد. با این حال رئیس مجلس شورای اسلامی بار دیگر تاکید کرد: خوشبختانه ایران از امنیت خوبی در منطقه برخوردار است، این حدس تصادفی من نیست بلکه شرایط کشور از نظر اطلاعاتی و دقت نظر راهبردی به گونه‌ای است که می‌توان گفت ایران از امنیت خوبی برخوردار است و تصمیمات استراتژیک در کشور با دقت نظر صورت می‌گیرد. لاریجانی تصریح کرد «این امر تصادفی نیست و مسیر کاملا روشن است که ایران از امنیت خوبی برخوردار است.»

با مناقشات ذهن‌ها را منحرف نکنیم

لاریجانی در ادامه با تاکید بر عملکرد قابل قبول دولت یازدهم در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی گفت: خوشبختانه در دولت یازدهم اهتمام جدی بر موضوع مخازن مشترک چه در جنوب کشور و چه در غرب کشور وجود دارد و ما از توازن خوبی برخوردار شدیم که این برای منابع کشور خوب است و جزو اولویت‌های کشور محسوب می‌شود، از این رو نباید با بیان مناقشاتی ذهن‌ها را منحرف کرد. رئیس مجلس شورای اسلامی همچنین درمورد شرایط پتروشیمی در کشور گفت: می‌دانم در این زمینه مناقشاتی وجود دارد ولی کمیسیون صنایع و انرژی مجلس با حضور مسوولان وزارت نفت بسترهای لازم را برای سرمایه‌گذاری پتروشیمی مورد بررسی قرار دادند که این به آینده کشور کمک می‌کند و باید تلاش کنیم بخش خصوصی در این زمینه سرمایه‌گذاری‌های لازم را انجام دهد.

روز سرنوشت‌ساز در اردیبهشت 96

تمدید سیاست‌های داخلی و خارجی کشور در چهار سال آینده از نگاه تحلیلگران یکی از مهم ترین عوامل پیش راندن کشور در مسیر توسعه در ابعاد مختلف به ویژه صنعت نفت ارزیابی می‌شود. به این ترتیب اجرای قراردادهای جدید نفتی که دولت یازدهم طی چهار سال گذشته انرژی و زمان زیادی برای تدوین آن صرف کرد در حالی هنوز فرصت اجرایی شدن پیدا نکرده است که در صورت عملیاتی شدن، سرمایه و تکنولوژی خارجی را برای توسعه میدان‌های نفتی کشور به خصوص میدان‌های مشترک نفتی به همراه خواهد داشت. بر این اساس وزیر نفت در مراسم روز گذشته با تاکید بر مشارکت فعال در انتخابات ریاست جمهوری در روز ۲۹ اردیبهشت گفت: هر رای در این انتخابات تاثیرگذار و آینده شما و فرزندانتان در گرو حضور و مشارکت فعال در این انتخابات است. زنگنه افزود: شما هستید که تصمیم می‌گیرید ایران آینده، چگونه و با چه سیاست و راهبردی اداره شود. وزیر نفت گفت: بسیار مهم‌تر از افراد، مسیری است که شما انتخاب کنید، اینکه ایران در چه مسیری و به چه سمت و سویی حرکت کند؛ آینده ما، شما به‌ویژه فرزندانمان در گرو تصمیم ما در ٢٩ اردیبهشت ماه است.