بانک جهانی در جدیدترین گزارش خود، متوسط بهای نفت خام در سال‌جاری را ۵۵ دلار برآورد کرده است. این سازمان اعلام کرده با رشد تقاضا و کاهش عرضه به‌دلیل کاهش تولید کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، بازار نفت به سمت تعادل در حرکت است و کاهش سطح ذخایر انبارهای نفتی در نیمه دوم سال با تمدید توافق اوپک سرعت می‌گیرد. بانک جهانی معتقد است عدم کاهش ذخایر انبارهای نفتی آمریکا در سه ماه اول سال به‌دلیل رشد واردات این کشور و کاهش تقاضای پالایشگاه‌های آن در فصل تعمیر و نگهداری رخ داده است.

دنیای اقتصاد: بانک جهانی هفته گذشته جدیدترین گزارش خود را از بازارهای کالایی منتشر کرد که بخشی از آن که به وضعیت بازار نفت اختصاص داشت. این سازمان متوسط بهای نفت خام در سال‌جاری میلادی را ۵۵ دلار بر بشکه پیش‌بینی کرده که ۲۶ درصد از متوسط قیمت نفت در سال ۲۰۱۶ بیشتر است. بانک جهانی بر این باور است که بخشی از عدم کاهش ذخایر نفتی آمریکا در سه ماه ابتدای سال به دلیل رشد بالای تولید اوپک در ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۶ و پیش از اجرایی شدن توافق بوده که موجب افزایش صادرات نفت به آمریکا شده است. با این حال با رشد تقاضا در ادامه سال و کاهش عرضه نفت به دنبال توافق اوپک شاهد کاهش حجم انبارهای نفتی خواهیم بود. بانک جهانی بر این باور است که هرچند تولید نفت آمریکا در سال جاری به سرعت رشد خواهد کرد، با این حال رشد تقاضا آن را جبران کرده و مانع از افت قیمت‌ها خواهد شد. گزارش آژانس در حالی منتشر شده است که بازار نفت روزهای نگران‌کننده و با نوسانات شدید قیمتی را می‌گذراند. بهای نفت خام آمریکا هرچند روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۷ به وقت تهران) رشد ۳۸ سنتی را تجربه کرده است، با این حال برای ششمین روز متوالی در قیمت‌های کمتر از ۵۰ دلار نوسان کرد. بهای این نفت شاخص به ۵۵/ ۴۹ دلار رسید و نفت شاخص برنت با ۴۶سنت افزایش ۹/ ۵۱ دلار بر بشکه معامله شد. رشد قیمت نفت در روز گذشته بعد از ۵ روز افت پیاپی رخ داد، کارشناسان بر این باورند که بازار به تمدید توافق برای کاهش تولید خوش‌بین است و افزایش سرمایه‎گذاری معامله‌گران در موقعیت‌های انتظار برای رشد قیمت نفت موجب رشد دیروز قیمت‌ نفت شد.

پیش‌بینی نفت 55 دلاری

بر اساس گزارش بانک جهانی از بازار نفت، با کاهش تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک از ابتدای سال ۲۰۱۷ قیمت نفت خام در سه ماه ابتدای سال با ۸ درصد رشد مواجه و به‌طور متوسط ۹/ ۵۲ دلار بر بشکه معامله شده است. انتظار معامله‌گران برای کاهش ذخایر انبارهای نفتی و ایجاد توازن در بازار، باعث نوسان قیمت‌ها در محدوده نزدیک به ۵۴ دلار شده بود. با این حال بهای نفت از هفته دوم مارس به‌شدت کاهش یافت چراکه معامله‌گران و صندوق‌های پوشش ریسک بسیاری از قراردادهای خود در موقعیت انتظار برای رشد قیمت‌ها را فروختند. بانک جهانی تغییر موقعیت معامله‌گران در بازار نفت و شروع کاهش قیمت‌ها از ماه مارس را به سه عامل مرتبط می‌داند. اول اینکه بازار سیگنال مثبتی از عربستان و روسیه درخصوص توافق اوپک و کاهش تولید دریافت نکرد، دوم اینکه حجم ذخایر نفتی در آمریکا مدام افزایش می‌یافت و سومین عامل افت قیمت‌ها رشد سریع تولیدات در این کشور بوده است. قیمت نفت در ماه آوریل با به وجود آمدن این انتظار بین معامله‌گران که سطح انبارهای نفتی از این پس کاهش خواهد یافت، قدری رشد کرد و به بیش از ۵۰ دلار رسید. با این حال، این روزها تشدید نگرانی از سوی رشد تولید نفت آمریکا و کاهش نیافتن ذخایر نفتی این کشور مجددا بهای نفت خام آمریکا را به زیر ۵۰ دلار کشانده است.

کارشناسان بانک جهانی بر این باورند که با رشد مداوم در سمت تقاضا، بازار به سمت تعادل در حرکت است. در واقع به دنبال افت شدید قیمت نفت از سال ۲۰۱۴، سرمایه‌گذاری در صنعت نفت در سال ۲۰۱۶کاهش یافت که افت تولیدات در کشورهای غیرعضو اوپک را به همراه داشت. در سال‌جاری هرچند که شاهد رشد سرمایه‎گذاری در صنعت نفت آمریکا هستیم، اما رشد تولید نفت در این کشور کمتر از رشد تقاضای جهانی برای نفت خواهد بود.

در این گزارش دلیل رشد ذخایر نفتی ایالات‌متحده آمریکا در سه ماه ابتدای سال رشد واردات این کشور و کاهش تقاضای پالایشگاه‌ها به دلیل قرار گرفتن در فصل تعمیر و نگهداری عنوان شده است. بخشی از افزایش واردات این کشور نیز به تولید بالای کشورهای عضو اوپک در سه ماه چهارم ۲۰۱۶ و پیش از اجرایی شدن توافق اوپک در ژانویه باز‌می‌گردد، چراکه بخش مهمی از افزایش تولید اوپک به آمریکا صادر و در انبارهای این کشور ذخیره شده است. انتظار می‌رود با رشد تقاضای فصلی به دلیل گرم شدن هوا و افزایش مسافرت‌های جاده‌ای، ذخایر انبارهای نفتی آمریکا در سه ماه دوم سال رو به کاهش بگذارد.

در مجموع بانک جهانی قیمت نفت در سال جاری میلادی را ۵۵ دلار بر بشکه برآورد کرده است و کاهش تولید به سطوحی کمتر از میزان تقاضا را دلیل این برآورد قیمتی می‌داند. پیش‌بینی بانک جهانی از بهای نفت که متوسط قیمت نفت خام آمریکا و برنت است، نسبت به برآورد قبلی این سازمان تغییری نداشته است. همچنین گفته شده که ذخایر انبارهای نفتی رو به کاهش می‌رود و به خصوص در نیمه دوم سال با تمدید توافق تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک ،کاهش ذخایر سرعت بیشتری می‌گیرد.

در این گزارش همچنین قیمت نفت در سال ۲۰۱۸ حدود ۶۰ دلار بر بشکه برآورد شده است. با این حال بانک جهانی اعلام می‌کند که ریسک‌های زیادی بر سر راه تحقق پیش‌بینی قیمتی وجود دارد. به‌طور مثال رشد بیشتر تقاضا یا انطباق بیشتر اعضای اوپک و کشورهای خارج از این سازمان با توافق بر سر کاهش تولید، می‌تواند روند متعادل شدن بازار نفت و رشد قیمت‌ها را سرعت بخشد. همچنین کاهش شدید تولید در لیبی، نیجریه و ونزوئلا می‌تواند موجب رشد بیشتر قیمت‌ها شود. اما ریسک‌هایی که می‌تواند قیمت نفت را به کمتر از برآورد بانک جهانی برساند، عدم پایبندی به توافق اوپک و همچنین افزایش تولید در لیبی و نیجریه است. از سویی رشد کند تقاضا و افزایش بهره‌وری تولید نفت شیل در آمریکا در سطوحی بیشتر از انتظارات یا کاهش مالیات برای تولیدکنندگان نفت و گاز، می‌تواند کاهش سطح ذخایر انبارهای نفتی و رشد قیمت نفت را با تاخیر مواجه کند.

تقاضای جهانی نفت

بر اساس این گزارش، نرخ رشد تقاضا در سال ۲۰۱۷ همچنان در سطوح بالا و نزدیک به ۳/ ۱میلیون بشکه در روز خواهد بود. هرچند که این نرخ از میزان رشد تقاضا در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ که به واسطه قیمت‌های بسیار پایین نفت حاصل شده بود، بسیار پایین‌تر است. کاهش قیمت نفت منجر به رشد تقاضا به خصوص از سوی کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی(OECD) شد. در واقع در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ تقاضا از سوی کشورهای OECD حدود ۵۰۰ هزار بشکه رشد داشته است.

رشد تقاضا از سوی کشورهای خارج از سازمان همکاری و توسعه اقتصادی از سال ۲۰۰۵ ثابت و نزدیک به ۴/ ۱ میلیون بشکه در روز بوده است. با این حال نرخ رشد در سال‌های اخیر رو به کاهش گذاشته و از ۶/ ۳ درصد در فاصله سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ به ۳ درصد در سال ۲۰۱۵ و ۷/ ۲ درصد در سال جاری رسیده است. رکود در تقاضای کشورهای غیر OECD به خصوص در عربستان، روسیه و برزیل به کاهش درآمدهای صادراتی این کشورها باز می‌گردد. رشد تقاضای چین نیز با تغییر سیاست‌های اقتصادی این کشور (تبدیل شدن به اقتصاد مصرف‌کننده) کند شده است. البته این کاهش در رشد تقاضا از سوی هند با رسیدن آن به ۳۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۶ و کمی کمتر از این مقدار در سال جاری، تا حدودی تعدیل شده است. در مجموع بانک جهانی اعلام کرده که رشد ۳/ ۱ میلیون بشکه‌ای تقاضا برای نفت و رسیدن تقاضا به ۹/ ۹۷ میلیون بشکه در روز از سوی کشورهای خارج از سازمان همکاری و توسعه اقتصادی رخ خواهد داد. حدود یک میلیون بشکه از رشد تقاضا تنها از سوی کشورهای آسیایی خواهد بود. مثلا هند و چین در مجموع ۶۰۰ هزار بشکه رشد تقاضا را تجربه خواهند کرد. همچنین پیش‌بینی شده تقاضا برای نفت از سوی کشورهای OECD بدون تغییر باقی بماند.

عرضه نفت کشورهای عضو اوپک

هرچند که عرضه جهانی نفت با افت قیمت‌ها در سال ۲۰۱۶ کاهش یافت، اما بازار همچنان با روزانه۴۰۰هزار بشکه مازاد عرضه مواجه بود. مازاد عرضه در سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۶/ ۱ میلیون بشکه در روز بوده است. در واقع هرچند که تولید نفت از سوی کشورهای خارج از اوپک در سال ۲۰۱۶ حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت، با این حال رشد ۲/ ۱ میلیون بشکه‌ای تولید اوپک به خصوص از سوی ایران، عراق و عربستان، کاهش تولید کشورهای غیرعضو اوپک را جبران کرد.

اوپک از ابتدای سال جاری، استراتژی دو ساله خود مبنی بر حفظ سهم بازار را با اجرای توافق کاهش تولید رها کرده است. بر اساس این توافق تولید نفت کشورهای شرکت‌کننده در توافق اوپک باید در مجموع ۲/ ۱میلیون بشکه کاهش یابد. عربستان با ۴۹۰هزار بشکه و عراق با ۲۱۰ هزار بشکه در روز بیشترین کاهش تولید را به عهده گرفتند و کشورهای لیبی و نیجریه از این توافق معاف شدند. اوپک تا کنون به‌طور موفقیت‌آمیزی توافق برای کاهش تولید را اجرایی کرده به‌طوری‌که سطح پایبندی اعضا به توافق در ماه مارس یعنی براساس آخرین آمار رسمی منتشرشده از تولید اعضای این سازمان، بیش از ۱۰۰درصد بوده است. در ماه مارس تولید کشورهای مشمول توافق به ۸/ ۲۹ میلیون بشکه در روز رسید، در حالی که تولید کل اوپک ۷/ ۳۱ میلیون بشکه در روز بود که ۴/ ۱ میلیون بشکه از تولید این سازمان در دسامبر ۲۰۱۶ کمتر بود. اعضای اوپک در ۲۵ ماه مه در وین دیداری با یکدیگر خواهند داشت و در این جلسه درخصوص تمدید توافق در ۶ ماه دوم سال تصمیم‌گیری خواهد شد.

عرضه نفت کشورهای خارج از اوپک

اما کاهش تولید اوپک به کاهش تولید ۱۱ کشور تولیدکننده خارج از این سازمان مشروط شد. بر این اساس کشورهای غیرعضو اوپک تعهد دادند که تولیدات خود را ۵۶۰ هزار بشکه کاهش دهند که از این میزان ۳۰۰ هزار بشکه به روسیه اختصاص یافت. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی کشورهای غیرعضو در ماه مارس کمتر از دو‌سوم به تعهد برای کاهش تولید پایبند بودند. تولید کشورهای خارج از اوپک در سال ۲۰۱۵ به اوج خود رسید اما با کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در سال ۲۰۱۶ افت ۸۰۰ هزار بشکه‌ای تولید را تجربه کردند. حدود ۵۰۰ هزار بشکه از این کاهش تولید در آمریکا اتفاق افتاد و حدود ۳۰۰ هزار بشکه در کلمبیا و مکزیک رخ داد. در مقابل افزایش تولید از سوی برزیل و روسیه تا حدودی این کاهش تولید را جبران کرد. پیش‌بینی می‌شود تولید کشورهای خارج از اوپک در سال ۲۰۱۷ حدود ۵۰۰ هزار بشکه افزایش یابد. احتمالا حدود ۴۰۰ هزار بشکه به متوسط تولید نفت آمریکا اضافه شود و همچنین شاهد رشد زیاد تولید در برزیل، کانادا و قزاقستان باشیم که کاهش تولید چین و مکزیک را جبران خواهد کرد.

تولید آمریکا تا کجا رشد می‌کند؟

تولید نفت آمریکا که در آوریل ۲۰۱۵ به بیش از ۶/ ۹ میلیون بشکه در روز رسیده بود در سه ماه سوم سال ۲۰۱۶ به حدود ۷/ ۸ میلیون بشکه سقوط کرد. با این حال در ماه‌های پایانی این سال مجددا در مسیر صعودی قرار گرفت و در مارس ۲۰۱۷ به ۹ میلیون بشکه در روز رسید. بخش مهمی از افزایش تولید این کشور از ذخایر نفت شیل خواهد بود، با این حال شاهد رشد تولید در ذخایر دریایی آمریکا واقع در خلیج‌مکزیک و آلاسکا نیز خواهیم بود. اداره اطلاعات انرژی آمریکا بر این باور است که تولید نفت این کشور در سه ماه چهارم ۲۰۱۸ به بیش از ۱۰میلیون بشکه در روز خواهد رسید و رشد تولید از سوی میادین نفت شیل و خلیج‌مکزیک ادامه می‌یابد. این در حالی است که روز گذشته ریستاد انرژی(Rystad Energy) در یادداشتی رشد تولید نفت آمریکا تا پایان سال را بسیار بیشتر از این مقدار برآورد کرد. این موسسه اعلام کرد که تولید نفت آمریکا از این پس و تا پایان سال جاری و حتی در سال ۲۰۱۸ هر ماه ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت. تحقق این پیش‌بینی به این معناست که تولید نفت آمریکا تا پایان سال جاری به مرز ۱۰ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

تعداد سکوهای فعال در میادین نفتی آمریکا در حال حاضر به ۶۸۸ مورد رسیده که دو برابر تعداد آنها در مه سال ۲۰۱۶ است. با این حال تعداد سکوها همچنان به شکل قابل ملاحظه‌ای نسبت تعداد آنها در سال ۲۰۱۴ کمتر است. حدود نیمی از افزایش تعداد دکل‌های حفاری در حوزه نفتی پرمیان به دلیل هزینه‌های پایین تولید در این منطقه اتفاق افتاده است. با این حال افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید و از سوی دیگر رشد قیمت نفت به سطوح نزدیک به ۵۵دلار موجب شده که آنها بتوانند تولیدات خود را به سرعت افزایش دهند. در حالی که شرکت‌های نفت شیل مدام بهره‌وری خود را بهبود می‌دهند، اما این تهدید نیز بر سر راه آنها وجود دارد که به زودی با افزایش هزینه‌های حفاری و استخدام نیروی کار متخصص مواجه شوند.

ترسیم آینده بازار جهانی نفت