محرک‌های موقت نفت جهانی

دنیای اقتصاد: قیمت جهانی نفت خام در حالی بعد از تنش‌های ایجاد شده در سوریه روندی صعودی به خود گرفت که به‌نظر می‌رسد عامل ژئوپلیتیک رشد قیمت نفت در حال جایگزین شدن با سایر عوامل بنیادین بازار جهانی نفت است. بر این اساس قیمت جهانی نفت خام دیروز، برای نخستین‌بار از جمعه گذشته، وارد روند نزولی شد. این اتفاق در شرایطی روز گذشته رخ داد که در معاملات روز دوشنبه، قیمت جهانی نفت خام به بالاترین رقم در ۵ هفته اخیر رسید. قیمت جهانی نفت خام در معاملات روز دوشنبه؛ در پی متوقف شدن تولید یکی از بزرگترین میدان‌های نفتی لیبی و همچنین تنش‌های ژئوپلیتیک ایجاد شده در سوریه به واسطه تهاجم هوایی آمریکا، به ۵۶ دلار بر بشکه رسید. اما این رقم که بیشترین رشد قیمت نفت خام در ۵ هفته گذشته ارزیابی می‌شود، دیروز با افت قیمت در هر دو نفت شاخص بازار همراه بود. بر این اساس قیمت جهانی نفت خام برنت (شاخص بورس لندن) تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶:۳۰ به وقت تهران) با ۱۲ سنت افت قیمت به ۸۶/ ۵۵ دلار بر بشکه رسید. نفت خام آمریکا نیز با افتی ۹‌ سنتی با ۹۹/ ۵۲ دلار بر بشکه معامله شد.

به گزارش رویترز نفت خام برنت در هر یک از شش معامله قبلی با رشد همراه بوده، در حالی‌که نفت خام آمریکا برای ۵ روز رشد قیمت داشته است. اما علت بازگشت قیمت‌ها بعد از چند روز رشد مداوم چه بوده است؟ تحلیلگران بازار نفت در پاسخ به این سوال عقیده دارند «بازار نفت پس از تجربه چند روز رشد مداوم در حال ورود به محدوده پرریسک است و وارد فاز خنثی یا منفی خواهد شد.» این احتمال از آنجا از سوی تحلیلگران مطرح می‌شود که طی هفته گذشته توقف تولید نفت در یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های نفتی لیبی و همچنین تنش‌های ژئوپلیتیک در سوریه تنها اتفاقاتی نبوده‌اند که قدرت اثرگذاری بر بازار نفت را داشته‌اند.

قرار گرفتن در آستانه اعلام آمار هفتگی ذخایر نفت تجاری آمریکا یکی از دلایلی است که از نگاه کارشناسان باعث شده موقعیت‌های بازار آتی به حالت خنثی و انتظار درآید. بازار جهانی نفت در حالی چشم‌انتظار اعلام رسمی میزان موجودی نفت تجاری در ایالات‌متحده آمریکا در چهارشنبه شب (به وقت ایران) است که بر اساس آمارهای هفته گذشته دولت آمریکا، میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته‌های اخیر در هر دو مرکز ذخیره‌سازی نفت آمریکا یعنی کوشینگ اوکلاهاما و ساحل خلیج آمریکا به بالاترین رقم‌ها رسیده است. اما آنطور که واحد پژوهش بلومبرگ پیش‌بینی کرده است، احتمالا موجودی نفت خام تجاری آمریکا در هفته گذشته افتی ۷۵/ ۱ میلیون بشکه‌ای داشته است.

به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در هفته منتهی به ۳۱ مارس، حجم ذخایر نفت خام تجاری آمریکا نسبت به هفته قبل از آن ۶/ ۱میلیون بشکه رشد داشته و به ۵/ ۵۳۵ میلیون بشکه رسیده است. بر اساس این گزارش، این سطح از ذخیره بیشتر از میانگین معمول برای این زمان از سال است اما چنانچه پیش‌بینی روز گذشته بلومبرگ به‌وقوع بپیوندد ورق برخواهد گشت و کاهش موجودی تبدیل به وزنه‌ای برای رشد قیمت نفت خواهد شد. درعین حال رشد تعداد دکل‌های حفاری در آمریکا و افزایش تولیدات شیل همچنان از جمله عوامل فشار بر قیمت‌ها به شمار می‌روند. اما با این حال واکنش بازارتاکنون به عوامل آمریکایی یاد شده معطوف نشده است و تحت تاثیر حمله موشکی آمریکا به سوریه و تعطیلی مجدد بزرگ‌ترین میدان نفتی لیبی، قیمت‌ها روندی افزایشی را طی کردند. با این حال به نظر می‌رسد آنچه در روزهای آینده رقم بخورد، اثرگذاری بیشتر عوامل آمریکایی بر بازار نفت باشد چراکه بازار از هم‌اکنون در انتظار اعلام آمار موجودی نفت خام تجاری آمریکا قرار گرفته است. پیش از این جان کیلداف، تحلیلگر ارشد بازار نفت نیز در تحلیل رشد قیمت نفت پس از حمله هوایی آمریکا به سوریه گفته بود: «مازاد عرضه نفت خام در بازارهای جهانی همچنان یکی از مهم‌ترین عواملی است که بر قیمت نفت فشار وارد می‌کند. به این ترتیب به نظر می‌رسد احساس نگرانی و ترسی که از حمله آمریکا به سوریه ایجاد شده است، برای نگه داشتن قیمت نفت بالای ۵۰ دلار در هر بشکه، عامل کافی نیست.» به این ترتیب به نظر می‌رسد شوکی که پس از حمله آمریکا به نقطه‌ای استراتژیک در خاورمیانه برای قیمت نفت رخ داده بود، به تدریج در حال رنگ باختن است و عوامل بنیادین بازار نفت در حال رخ‌نمایی هستند. افزایش تولیدات شیل آمریکا با تکیه به قیمت‌های فعلی، رشد تعداد دکل‌های حفاری در آمریکا، افزایش بی‌سابقه موجودی نفت خام تجاری در آمریکا، رشد شاخص دلار و... از جمله عواملی هستند که می‌توانند بازار جهانی نفت را در روزهای آینده تحت تاثیر قرار دهند. هرچند در این میان نمی‌توان از خروج تولیدات لیبی از بازار، کاهش ۱۱۱ هزار بشکه‌ای تولیدات نفت عربستان سعودی در روز که بیشترین سطح از ژانویه است، کاهش ۲۵۰ هزاربشکه‌ای تولید نفت روسیه تا اواسط آوریل، آغاز فصل سفرهای تابستانی در آمریکا که معمولا موجب افزایش تقاضا برای سوخت و تقویت قیمت‌ نفت خام می‌شود، چشم‌پوشی کرد.

در لیبی چه گذشت؟

لیبی یکی از کشورهای عضو اوپک است که به همراه نیجریه و ایران از پیوستن به طرح کاهش تولید معاف شد. این کشور در حالی همواره یکی از عوامل تهدید توافق کاهش تولید اوپک به شمار می‌رفت که تولیداتش آن‌طور که مسوولان نفتی این کشور انتظار داشتند، رشد نکرد. بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی اوپک، تولید نفت خام لیبی در ماه فوریه با افتی ۱۱ درصدی همراه بوده و به ۶۶۹ هزار بشکه در روز رسیده است. این میزان افت تولید به علت وقوع درگیری‌هایی در دو بندر اصلی ارسال نفت این کشور رخ داد. هرچند بر اساس گزارش‌ شرکت ملی نفت لیبی، تولید نفت این کشور در اواسط ماه مارس ترمیم شد و به ۷۰۰ هزار بشکه در روز رسید، با این حال به نظر می‌رسد وقوع درگیر‌ی‌های دوباره و متوقف شدن تولید نفت از بزرگ‌ترین‌ میدان نفتی این کشور، بار دیگر تولیدات لیبی را با مخاطره همراه سازد. پیش از این رئیس شرکت ملی نفت لیبی اعلام کرده بود برنامه این کشور رساندن سقف تولیدات نفتی به ۸۰۰ هزار بشکه در روز تا ماه آوریل (ماه فعلی میلادی) و تولید ۱/ ۱ میلیون بشکه‌ای در آگوست (ماه هشتم میلادی) بوده است.

با وجود تمام این برنامه‌ریز‌ی‌ها، به نظر می‌رسد به علت درگیر‌ی‌های داخلی، در مقطع فعلی از قدرت تولید و صادرات نفت این کشور کاسته شده و این کشور تولیدکننده نفت فعلا نه تنها برای توافق اوپک خطری ندارد، بلکه خروج تولیداتش از بازار جهانی نفت باعث رشد قیمت نیز شده است. به گزارش خبرگزاری رویترز، یک منبع نفتی در لیبی گفت: یکشنبه گذشته پس از مسدود شدن یکی از لوله‌های انتقال نفت میدان شرارا به یک پایانه نفتی توسط یکی از گروه‌های مخالف دولت، فعالیت این میدان نفتی متوقف شد. این اتفاق در حالی رخ داد که این میدان نفتی به تازگی و پس از یک توقف یک هفته‌ای در اوایل ماه جاری میلادی، به تولید بازگشته بود. کاهش تولید نفت در لیبی در کنار تهاجم هوایی جمعه گذشته آمریکا به خاک سوریه باعث تقویت بیشتر قیمت‌ جهانی نفت شد.

به گفته منابع آگاه، تولید نفت از میدان شرارا تا پیش از توقف در روز یکشنبه به ۲۱۳ هزار بشکه در روز رسیده بود و شرکت ملی نفت این کشور امیدوار بود تولید این میدان در اواخر ماه جاری به ۲۷۰ هزار بشکه در روز افزایش پیدا کند، اما اتفاقی که برای این میدان رخ داد توقف فعالیت بود. تولید نفت خام در لیبی پس از آنکه محاصره یکی از بنادر مهم نفتی در شرق این کشور در سال گذشته به پایان رسید ۲ برابر شد. با این حال صنعت نفت این کشور همچنان از اختلالات مکرر در تولید به علت تداوم درگیری‌های مسلحانه، رقابت سیاسی و هرج و مرج‌های محلی رنج می‌برد.

پیش از وقوع آخرین توقف در میدان نفتی شرارا، شرکت ملی نفت لیبی اعلام کرده بود تولید نفت خام این کشور ۷۰۳ هزار بشکه در روز بوده است که حالا باید تولیدات میدان نفتی شرارا را از آن کم کرد. شرکت ملی نفت لیبی در تاریخ ۲۶ مارس نیز در پی توقف تولید میدان نفتی وفا در غرب این کشور به دست یک گروه مسلح، روزانه ۸/ ۹ میلیون دلار از درآمدهای صادراتی خود را از دست داد. بر اثر آسیب‌های وارد شده به میدان نفتی وفا تولیدات آن ۴ هزار بشکه در روز کاهش پیدا کرد.

عبور آرام بازار از تحولات سوریه؟

سوریه، کشوری در خاورمیانه که سهم اندکی در تولید نفت خام دارد، از جمعه گذشته تبدیل به یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر قیمت جهانی نفت شد. پس از وقوع حمله‌ای شیمیایی در شهر ادلب، آمریکا با مقصر قلمداد کردن دولت بشار اسد، حمله‌ای خودسرانه به یک پایگاه هوایی در این کشور انجام داد. نتیجه این تهاجم هوایی در بازار جهانی نفت به شکل جهش قیمت نفت خام نمود پیدا کرد، چراکه سوریه کشوری است که اگرچه تولیدات نفتی اندکی دارد اما در نقطه‌ای از خاورمیانه قرار دارد که بیش از یک‌چهارم نفت تولیدی دنیا را تامین می‌کند. با این حال طی هفته گذشته در حالی تحولات ژئوپلیتیک نمودار جهانی قیمت نفت خام را صعودی کرد که کارشناسان عقیده دارند رشد تجمیعی نفت خام حالا به اوج خود رسیده و وقت آن است که بازار از دیگر تحولات مانند افزایش فعالیت‌های شیل، حجم موجودی نفت خام تجاری آمریکا، رشد شاخص دلار، میزان عرضه و تقاضا، روند اجرای توافق اوپک و... اثر بپذیرد.