دنیای اقتصاد: «فروش تمام ذخایر نفتی روی دریا» خبری بود که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در آخرین روزهای اسفند سال گذشته آن را اعلام کرد. علی کاردر در حالی به پایان رسیدن ذخایر نفتی روی آب را دستاوردی بزرگ برای صنعت نفت کشور ارزیابی کرد که خبرگزاری رویترز به تازگی در گزارشی به محدودیت‌هایی که با فروش این ذخایر برای صادرات نفت ایران ایجاد می‌شود اشاره کرده است. آن‌طور که رویترز اعلام کرده است «ایران همه نفتی را که طی سال‌های تحریم روی دریا ذخیره کرده بود به فروش رسانده است. منابع آگاه در بخش کشتیرانی و نفتی گفتند، ایران همه نفتی را که طی سال‌های تحریم روی دریا ذخیره کرده بود به فروش رسانده و اکنون تهران برای بالا نگه داشتن میزان صادرات خود با مشکل مواجه است، زیرا برای افزایش تولید خود با محدودیت‌هایی مواجه است.»این خبرگزاری اما در حالی صفر شدن ذخایر نفتی روی آب را چالشی برای صادرات نفت خام ایران ارزیابی می‌کند که توجه به چند نکته در رابطه با تولید نفت خام و میعانات گازی در کشور می‌تواند نتایج دیگری را در این‌باره به اثبات برساند.

نخستین نکته درباره ذخایر نفتی روی آب در ایران این است که بخش زیادی از این ذخایر شامل میعانات گازی (نفت خام بسیار سبک) بوده است. خبرگزاری رویترز هرچند در گزارش خود به این نکته اشاره کرده اما در عین حال تمام شدن این ذخایر را معادل کاهش صادرات نفت خام ایران ارزیابی کرده است. این در حالی است که با تمام شدن ذخایر نفتی روی آب ایران، نه تنها صادرات نفت خام ایران با تهدیدی همراه نخواهد شد بلکه صادرات میعانات گازی نیز دچار اختلال نمی‌شود چراکه با تکمیل فازهای گازی پارس جنوبی، ظرفیت تولید میعانات گازی کشور در حال افزایش است. از دیگر سو با تکمیل شدن پالایشگاه ستاره خلیج فارس مصرف داخلی میعانات گازی افزایش پیدا خواهد کرد. بر‌اساس گزارش‌های موجود، در حال حاضر با بهره‌برداری از پنج فاز جدید در منطقه پارس جنوبی؛ شامل فازهای ۱۷، ۱۸، ۱۹، ۲۰ و ۲۱ حدود ۲۳۰ تا ۲۳۵ هزار بشکه میعانات گازی به ظرفیت تولید این محصول افزوده شده و تولید این نوع نفت خام بسیار سبک در مجموع به بیش از ۸۷۰ هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد. همچنین تکمیل و بهره‌برداری از پنج فاز ۱۳، ۱۴، ۲۲، ۲۳ و ۲۴ پارس‌جنوبی را نیز باید در نظر گرفت. بر اساس برنامه اعلامی از سوی شرکت ملی نفت قرار است تولید زودهنگام از این پنج فاز تا پایان امسال عملیاتی شود. از سوی دیگر این پنج فاز تا سال ۱۳۹۷ به‌طور کامل تکمیل و در مدار بهره‌برداری قرار می‌گیرند و می‌توانند نقش اثرگذاری در تولید میعانات گازی کشور داشته باشند.

به این ترتیب با توجه به روند رو به رشد تولید میعانات گازی کشور، به نظر می‌رسد صفر شدن ذخایر روی آب نه تنها به‌عنوان «چالش» ارزیابی نمی‌شود بلکه فرصتی به نظر می‌رسد که در دوران پساتحریم به خوبی از آن استفاده شده است. با صفر شدن ذخایر نفتی روی آب ایران، نه تنها هزینه نگهداری حجم عظیمی از ذخایر از روی دوش شرکت ملی نفت برداشته شد بلکه فضایی جدید برای تولیدات جدید فراهم شده است. از سویی صفر شدن ذخایر نفتی ایران روی آب به این معنا است که روند صادرات نفت و میعانات گازی در دوران پساتحریم روان شده و کشور به علت نبود مشتری نیازی به ذخیره‌سازی ندارد. هرچند با صفر شدن این ذخایر، فضا برای ذخیره احتمالی تولیدات جدید فراهم شده است. بنابراین بر خلاف این برداشت خبرگزاری رویترز که ذخایر نفتی روی آب را «منبع حیاتی‌ افزایش صادرات نفت ایران» ارزیابی کرده، برنامه‌های افزایش تولید تمام شدن این ذخایر را پوشش خواهد داد.

برداشت اشتباه از صفر شدن ذخایر نفتی

ریچارد مالینسون، تحلیلگر موسسه انرژی اسپکتس در رابطه با تمام شدن ذخایر نفتی روی آب ایران به خبرگزاری رویترز گفت: «ما فکر می‌کنیم نفت ذخیره شده روی دریا عامل اصلی افزایش صادرات نفت ایران بوده است.» او افزود: «اکنون که این ذخایر به اتمام رسیده است، احتمالا میزان صادرات نفت خام و میعانات ایران کاهش خواهد یافت.»وی در ادامه گفت: «از نظر ما ایران تا زمانی که بتواند تخصص و سرمایه خارجی را مجددا به بخش بالادستی نفت خود بازگرداند، مسیر بسیار دشواری برای افزایش تولید خود پیش رو خواهد داشت.» رویترز در ادامه گزارش خود به رشد تولید نفت خام ایران پس از لغو تحریم‌ها اشاره می‌کند: پس از لغو تحریم‌های غرب علیه ایران، تولید نفت این کشور با جهشی قابل ملاحظه از حدود ۹/ ۲ میلیون بشکه در روز به حدود ۶/ ۳ میلیون بشکه در ماه ژوئن رسید. اما از آن زمان به این طرف، یعنی از ماه ژوئن، تولید نفت ایران بین ۶/ ۳ تا ۷/ ۳ میلیون بشکه در روز در نوسان بوده و حتی با وجود مستثنی شدن این کشور از توافق کاهش تولید اوپک، تولیدش افزایش قابل توجهی نداشته است.این اظهارنظر نیز در حالی مطرح می‌شود که به گفته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، تولید نفت خام کشور در اسفند ماه سال گذشته روی ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه قرار داشته است. در عین حال بر اساس گزارش اوپک تولیدنفت خام ایران در ماه فوریه (دومین ماه میلادی) با رشدی ۱/ ۳۶ درصدی ۸۱۴/ ۳ میلیون بشکه در روز بوده است.

اما بر اساس گفت‌وگویی که پیش از این علی کاردر با «دنیای اقتصاد» انجام داد «تا اوایل اردیبهشت ۹۶ جمعا ۱۰۰ تا ۱۰۵ هزار بشکه افزایش تولید جدید خواهیم داشت که تولیدات ما را به ۴ میلیون بشکه در روز خواهد رساند و این میزان تولید در توان ما است؛ اما برای افزایش این میزان تولید قطعا به سرمایه خارجی نیاز خواهیم داشت.» به این ترتیب با محقق شدن این سطح از افزایش تولید، آن‌طور که کارشناسان و رسانه‌های غربی تحلیل می‌کنند، تمام شدن ذخایر نفتی روی آب باعث ایجاد خلل در روند صادرات نفت خام کشور نخواهد شد، بلکه عدم ورود سرمایه‌گذاران خارجی چالش اصلی خواهد بود. به نظر می‌رسد تنها نکته‌ای که در گزارش خبرگزاری رویترز به درستی به آن اشاره شده است، بحث ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بخش بالادست صنعت نفت کشور به‌عنوان تضمینی برای پایدار بودن رشد تولید نفت خام است. در نهایت به نظر می‌رسد تمام شدن ذخایر نفتی روی آب در کوتاه‌مدت نه‌تنها تهدیدی برای صادرات نفت خام به شمار نمی‌رود بلکه نشانه‌ای از بهبود فروش نفت ایران در بازارهای جهانی است. در عین حال به نظر می‌رسد این ورود سرمایه‌گذاران خارجی به صنعت نفت کشور برای افزایش تولید است که مهم‌ترین چالش صنعت نفت کشور در آینده‌ای نه چندان بلندمدت به شمار می‌رود.