دنیای اقتصاد: حمله موشکی آمریکا به خاک سوریه موجب رشد ۲درصدی بهای نفت در روز گذشته شد. هرچند سوریه خود تولیدکننده عمده نفت محسوب نمی‌شود و تشدید بحران در این کشور به‌طور مستقیم بر عرضه جهانی نفت اثرگذار نخواهد بود، اما درگیر بودن چند کشور بزرگ تولیدکننده نفت در وقایع سوریه و همسایگی این کشور با تولیدکنندگان بزرگ نفت، این نگرانی را به همراه داشته که آتش جنگ به کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت گسترش یافته و عرضه جهانی را با اختلال همراه کند. با این حال تجربیات گذشته نشان داده اگر بازار به این اطمینان برسد که احتمال گسترش درگیری‌ها یا تاثیر آن بر عرضه نفت وجود ندارد، تنش‌های ژئوپلیتیک خیلی سریع تاثیر خود را در بازار از دست خواهند داد.

روز گذشته با خبر حمله موشکی آمریکا به خاک سوریه بهای نفت بیش از ۲ درصد رشد کرد و قیمت نفت خام آمریکا به مرز ۵۳ دلار نزدیک شد، نفت برنت نیز به بیش از ۵۶ دلار بر بشکه رسید. اما در ادامه روز قیمت‌ها مقداری تعدیل شد. به گزارش «دنیای اقتصاد» بهای نفت خام آمریکا در لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) ۶۴سنت معادل ۲/ ۱ درصد نسبت به آخرین قیمت معاملات روز پنج‌شنبه رشد کرده و به ۳۴/ ۵۲ دلار بر بشکه رسید. نفت برنت نیز ۵۶سنت معادل یک درصد رشد کرده و ۴۵/ ۵۵ دلار بر بشکه معامله می‌شود. با رشد قیمت‌ها در روز گذشته، نفت به بیشترین ارزش خود از ۷ مارس یعنی حدود یک ماه پیش رسیده است. این وقایع در حالی رخ داده که با وجود رشد قیمت نفت خام در حدود ۲ هفته گذشته با سیگنال احتمال تمدید توافق اوپک و افزایش تقاضای پالایشگاه‌های آمریکایی، رشد عرضه و سطح بالای ذخایر انبارهای نفتی آمریکا موجب نگرانی و احتیاط معامله‌گران در بازار نفت شده است. از این رو سایه تهدید افت قیمت نفت همچنان بر بازار نفت وجود دارد.

حضور بزرگان نفت در خاک سوریه

حمله آمریکا به خاک سوریه با ادعای حمله شیمیایی دولت سوریه به مخالفان خود در شهر ادلب به وقوع پیوست. با این حال دولت سوریه هرگونه حمله شیمیایی از سوی خود را رد کرده است. اما تاثیر این واقعه بر قیمت نفت به دلیل احتمال افزایش تنش‌ها در منطقه رخ داده است. توماس پوگ، کارشناس بازارهای کالایی در گفت‌وگو با خبرگزاری بلومبرگ با اشاره به تولید اندک نفت در سوریه، واکنش بازار نفت به اقدام آمریکا را به دلیل احتمال افزایش تنش بین آمریکا و دو کشور نفت‌خیز روسیه و ایران می‌داند. نگاهی به آمار تولید نفت خام سوریه نشان می‌دهد تولید نفت این کشور در سال‌ ۲۰۰۰ بیش از ۵۰۰ هزار بشکه در روز بوده در حالی که میزان مصرف داخلی آن حدود ۲۵۰ هزار بشکه در روز بوده است. از این رو سوریه با وجود تولید اندک روزانه بیش از ۲۰۰ هزار بشکه نفت صادر می‌کرده است. با این حال نفت این کشور تحت تاثیر افت طبیعی تولید در مسیر کاهشی قرار داشته به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۱ یعنی زمان شروع درگیری‌های داخلی این کشور به کمتر از ۴۰۰ هزار بشکه در روز رسیده بوده است. با وقوع درگیری‌ها در خاک این کشور تولید نفت با سرعت بیشتری کاهش یافت به‌طوری‌که پیش از پایان سال ۲۰۱۱ سوریه به واردکننده خالص نفت تبدیل شد. در حال حاضر تولید نفت این کشور بسیار اندک و حدود ۳۰ هزار بشکه در روز است.

با این حال سوریه از موقعیت ژئوپلیتیک حساسی برخوردار است. بیشترین مرز خاکی این کشور با عراق است یعنی کشوری که دومین تولیدکننده بزرگ نفت در اوپک محسوب می‌شود. این کشور همچنین فاصله کمی با ایران، روسیه و عربستان دارد. اما باید توجه داشت که روسیه و ایران در سال‌های اخیر برای مقابله با نیروهای تروریستی موسوم به داعش به دولت سوریه کمک کرده و برقراری ثبات در سوریه را در سایه استحکام دولت بشار اسد می‌دانند. از این رو حمله آمریکا به خاک سوریه ممکن است موجب تیره‌تر شدن روابط واشنگتن و تهران و ایجاد تنش در روابط این کشور و روسیه شود. این در حالی است که روسیه با تولید نزدیک به ۱۱ میلیون بشکه در روز بزرگ‌ترین‌ تولیدکننده نفت جهان محسوب می‌شود و ایران نیز با تولید روزانه نزدیک به ۴ میلیون بشکه نفت سومین تولیدکننده بزرگ اوپک است، بنابراین درصورتی که دامنه درگیری‌ها به خاک این دو کشور برسد به شدت بر قیمت‌ها اثرگذار خواهد بود. در حال حاضر کارشناسان بر این باورند که درصورت ادامه نداشتن حملات یا گسترش نیافتن آن به خاک عراق به‌عنوان کشوری که مرز خاکی با سوریه دارد، رشد قیمت نفت تحت تاثیر این واقعه مقطعی خواهد بود. در واقع این ذات تهدید‌های ژئوپلیتیک است که اگر بر عرضه جهانی نفت اثرگذار نباشد خیلی سریع تاثیر خود را از دست می‌دهند. به‌طور مثال می‌توان به تشدید یافتن فعالیت‌های تروریستی داعش در خاک عراق در نیمه اول سال ۲۰۱۴ اشاره کرد که موجب رشد قیمت نفت شد. اما با مشخص شدن اینکه فعالیت این گروه تروریستی بر تولید نفت عراق تاثیر‌گذار نیست، بازار توجه خود را معطوف به عوامل بنیادین کرد و از این رو با وجود تداوم حملات داعش شاهد افت شدید قیمت‌ها در نیمه دوم سال ۲۰۱۴ بودیم.

سایه سوریه بر دیدار ترامپ و جین‌پینگ

حمله آمریکا به خاک سوریه در حالی رخ داد که رئیس‌جمهوری این کشور، دونالد ترامپ برای اولین بار از آغاز دوران ریاست جمهوری خود با رئیس‌جمهوری چین دیدار داشت. آن‌طور که خبرگزاری‌ها اعلام کرده‌اند مهم‌ترین محور مذاکره ترامپ و شی جین‌پینگ روابط چین و کره‌شمالی بوده است. ترامپ خواهان کاهش روابط چین و کره شمالی به منظور افزایش فشار بر این کشور است تا کره شمالی مجبور به کاهش فعالیت‌های موشکی و هسته‌ای خود شود. از این رو برخی کارشناسان معتقدند آمریکا در تعرض به خاک سوریه قصد داشته به چین نشان دهد درصورتی که روابط خود را با کره‌شمالی محدود نکند، آنچه در سوریه رخ داد در انتظار کره شمالی خواهد بود و خود به تنهایی برای کاهش فعالیت‌های نظامی کره شمالی اقدام خواهد کرد. این موضوع می‌تواند به تیره شدن روابط دو اقتصاد بزرگ جهان، یعنی چین و آمریکا منجر شود. این در حالی است که از آغاز دوران ریاست جمهوری ترامپ در آمریکا، روابط دو کشور نسبت به قبل با تنش‌هایی همراه بوده است. ترامپ بر این باور است که روابط اقتصادی چین و آمریکا منصفانه نیست و این کشور با پایین نگه داشتن نرخ ارز خود سرمایه و شغل را از آمریکا می‌رباید. وی بارها تهدید کرده است که درهای آمریکا را به روی کالاهای چینی خواهد بست. تشدید تنش‌ها بین دو کشور می‌تواند به جنگ اقتصادی بین‌ آنها منجر شود که بازارهای مالی و کالایی را تحت تاثیر قرار خواهد داد و می‌تواند بحران اقتصادی را در سراسر جهان به همراه داشته باشد.

صورت جلسه فدرال رزرو

در این بین، فدرال رزرو (بانک مرکزی آمریکا) روز پنج‌شنبه آخرین صورت جلسه خود را منتشر کرد. انتشار این گزارش نشان داد که احتمال افزایش نرخ بهره بانک‌ها تقویت شده است؛ چراکه تعداد بیشتری از نمایندگان فدرال رزرو مایل به افزایش دوباره نرخ بهره هستند. فدرال رزرو در سه ماه اخیر دو بار اقدام به افزایش نرخ بهره کرده است، یکی در نشست نمایندگان این بانک در ماه دسامبر(آخرین ماه سال ۲۰۱۶) و دیگری در نشست اخیر آن در ماه مارس. فدرال رزرو اعلام کرده است که قصد دارد در سال جاری سه مرتبه اقدام به افزایش نرخ بهره کند. از این رو فدرال رزرو فرصت دارد در باقیمانده سال ۲۰۱۷ دو مرتبه دیگر اقدام به افزایش نرخ بهره کند. کارشناسان بر این باورند که بار دیگری که نرخ بهره افزایش خواهد یافت، ماه ژوئن یعنی حدود ۳ ماه دیگر خواهد بود. افزایش نرخ بهره بانک‌ها موجب تقویت دلار آمریکا می‌شود و از‌آنجا که نفت و دیگر کالاهای اساسی در بازارهای جهانی با ارز دلار آمریکا معامله می‌شوند، افزایش ارزش دلار موجب فشار بر خریدارانی می‌شود که ارز مرجعشان غیر از دلار است و کاهش تقاضا را به دنبال دارد. بنابراین افزایش نرخ بهره آمریکا موجب کاهش قیمت نفت می‌شود.

نگرانی از مازاد عرضه

در حالی که قیمت نفت ظرف دو هفته اخیر در مسیر افزایشی قرار گرفته و از قیمت‌های حدود ۴۷ دلار در حال حاضر به بیش از ۵۲ دلار رسیده است، اما همچنان معامله‌گران نگران مازاد عرضه در بازار نفت هستند.در واقع هرچند اوپک و ۱۱ تولیدکننده بزرگ در خارج از این سازمان از ابتدای سال جاری اقدام به کاهش شدید عرضه جهانی نفت کرده‌اند، اما این اقدام هنوز بر مازاد عرضه اثر گذار نبوده است؛ به‌طوری‌که با وجود نزدیک شدن به فصل گرما و افزایش تقاضا برای سوخت در آمریکا هنوز ذخایر نفتی این کشور در حال افزایش است. هفته گذشته نیز اداره اطلاعات انرژی آمریکا از افزایش ۶/ ۱ میلیون بشکه‌ای ذخایر انبارهای نفتی این کشور خبر داد. از ابتدای ژانویه سال جاری آمار موجودی انبارهای نفتی این کشور در مسیر افزایشی قرار گرفته است.موضوع دیگری که موجب افزایش نگرانی‌ها شده به رشد تولید در آمریکا باز می‌گردد. تولیدکنندگان نفت شیل با استفاده از افزایش قیمت‌ها اقدام به افزایش سرمایه‌گذاری در این میادین کرده و موجب رشد تولید آمریکا شده‌اند.

تولید نفت این کشور هفته گذشته ۵۲ هزار بشکه افزایش یافته و به ۲/ ۹ میلیون بشکه در روز رسید که بیشترین مقدار از ژانویه ۲۰۱۶ محسوب می‌شود. با این حال با تقویت احتمال تمدید توافق اوپک بعد از نشست کمیته ویژه در هفته‌های اخیر کارشناسان تداوم رشد آرام نفت را تا پایان سال پیش‌بینی می‌کنند و بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تا پایان سال قیمت‌ها به مرز ۶۰ دلار نزدیک می‌شود. هرچند در این بین کسانی هستند که منتظر افت قیمت نفت هستند، اما دیدن نام وزارت اقتصاد روسیه در بین کسانی که افت قیمت‌ها را پیش‌بینی می‌کنند باعث تعجب است. وزارت اقتصاد روسیه روز گذشته اعلام کرد که قیمت نفت تا پایان سال در مسیر کاهشی قرار خواهد گرفت و به ۴۰ دلار بر بشکه خواهد رسید. سپس در این سطح باقی خواهد ماند؛ به‌طوری‌که میانگین قیمت‌ها در سال جاری ۴۶ دلار، در ۲۰۱۸ حدود ۴۰ دلار و در سال ۲۰۱۹ بیش از ۴۱ دلار خواهد بود. وزارت اقتصاد روسیه دلیل خود را برای این پیش‌بینی قیمتی اعلام نکرد.

خیز موشکی دارایی‌های امن

جهش نفت با ترکش ترامپ