توافق تاریخی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید از ژانویه سال جاری میلادی در سطحی بی‌سابقه اجرا شد. امری که گروهی از کارشناسان را نسبت به صعود قیمت نفت تا سطوح ۷۰ دلاری خوش‌بین کرده است. این در حالی است که برخی تحلیلگران عقیده دارند خبرهای مثبت از سوی اوپک پیش‌خور شده و چنانچه این توافق تمدید نشود، ریسک بازگشت قیمت نفت به بشکه‌ای ۳۰ دلار بسیار بالا خواهد بود. این ریسک با خیز تولیدکنندگان شیل برای افزایش تولیدات بیشتر نیز شده است.

دنیای اقتصاد- سارا مالکی: افزایش تولید نفت شیل آمریکا هر روز اثر بیشتری بر بازار جهانی نفت خام می‌گذارد. به این ترتیب در رقابتی که میان کشورهای کاهش‌دهنده تولید نفت و تولیدکنندگان نفت شیل ایجاد شده است، به نظر می‌رسد اثرگذاری گروه دوم بر نوسانات بازار چشمگیرتر است. قیمت نفت در پایان معاملات هفته گذشته حدود یک درصد کاهش یافت تا نگرانی‌ از روند رو به رشد تولیدات نفت خام در ایالات متحده آمریکا شکلی جدی‌تر به خود بگیرد. نگرانی از رشد تولیدات شیل در حالی است که کشورهای متعهد شده به طرح کاهش تولید تا ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز، در حال اجرای این تعهد در سطحی بالا هستند. بر اساس آنچه به تازگی از سوی کمیته فنی مشترک سازمان صادرکنندگان نفت (اوپک) و تولیدکنندگان مستقل نفتی اعلام شده است، پایبندی کشورهای تولیدکننده نفت (اعم از کشورهای اوپک و غیر اوپک) به فریز نفتی در ماه ژانویه ۸۶ درصد بوده است. با این حال اخبار مربوط به اضافه شدن تعداد دکل‌های حفاری در آمریکا که هر هفته منتشر می‌شود، خبر‌های مثبتی را که پیرامون اجرای تعهد کاهش تولید وجود دارد خنثی کرده و تردید بازار نسبت به بهبود وضعیت مازاد عرضه در دنیا را افزایش می‌دهد. بر اساس تازه‌ترین گزارش موسسه بیکرهیوز، تعداد دکل‌های حفاری فعال در آمریکا در هفته منتهی به ۲۴ فوریه (جمعه گذشته) با رشدی ۶ عددی در مجموع به ۶۰۲دستگاه رسیده است. چنانچه تعداد دکل‌های حفاری نفت در آمریکا به ۶۳۲ عدد برسد، تعداد آنها دقیقا دو برابر کف تعداد دکل‌های حفاری در سال ۲۰۱۶ خواهد شد، یعنی زمانی‌که بعد از کاهش قیمت نفت این دکل‌ها امکان ادامه فعالیت نداشتند و با ریزش شدیدی همراه شده بودند.

در این میان افزایش فعالیت‌های حفاری در آمریکا از یکسو و تلاش کشورهای عضو و غیرعضو اوپک از سوی دیگر، باعث شده‌اند تا بازار نفت بیش از پیش شکننده شده و پیش‌بینی‌های ضد و نقیضی از آینده قیمت نفت از سوی بانک‌های سرمایه‌گذاری و موسسات مطرح شود. در واقع وضعیت بازار و تحرکات تولیدکنندگان نفت در کشورهای عضو و غیرعضو اوپک و همچنین آمریکا، به شکلی پیش‌ می‌رود که پیش‌بینی‌ها از قیمت نفت خام در سال جاری اعداد عجیبی را شامل می‌شود؛ برای مثال در حالی‌که برخی پیش‌بینی‌ها نفت بشکه‌ای ۷۰ دلار در سال جاری میلادی را انتظار می‌کشیدند، پیش‌بینی‌هایی نیز از نفت ۳۰ دلار بر بشکه و ریسک ریزش شدید قیمت نفت از سوی تحلیلگران ارائه می‌شود که نگران‌کننده به نظر می‌رسد.

اثرگذاری توافق کاهش تولید پیش‌خور شد

تردید بازار نسبت به چگونگی کاهش ذخایر نفت خام باعث شد قیمت نفت خام برنت در پایان معاملات جهانی در روز جمعه با ۵۹ سنت کاهش به ۹۹/ ۵۵ دلار بر بشکه برسد. همچنین قیمت نفت خام آمریکا نیز با کاهشی ۴۶ سنتی همراه بود تا این محصول با قیمت ۹۹/ ۵۳ دلار بر بشکه معامله شود. کارشناسان در رابطه با شرایط فعلی بازار نفت عقیده دارند «بازار جهانی نفت همچنان بر روند و چگونگی انطباق عملکرد کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید و همچنین رشد تولید در آمریکا تمرکز کرده تا دریابد متعادل شدن این بازار چگونه ممکن خواهد بود.» در این میان سطح ذخایر نفت خام تجاری آمریکا نیز بر رفتار بازار تاثیرگذار است تا آنجا که با مشخص شدن افزایش این ذخایر برای هفت هفته متوالی در هفته گذشته، قیمت نفت با کاهش همراه شد.

با وجود این کارشناسان عقیده دارند توافق کشورهای عضو و غیرعضو برای کاهش تولید نفت که در ماه نوامبر رقم خورد، تاکنون توانسته از قیمت‌ها حمایت کند. محمد بارکیندو، دبیر کل اوپک نیز به‌تازگی اعلام کرده است: کشورهای عضو و غیر عضو این سازمان پایبندی به توافق کاهش تولید را افزایش می‌دهند تا مازاد عرضه نفت از بازار برچیده شود و قیمت‌ها بالا برود. بارکیندو اما در حالی این انتظار را مطرح می‌کند که تولیدکنندگان نفت آمریکا در آن‌سوی کره زمین بی‌وقفه در حال افزایش تولید هستند. به گزارش آژانس مدیریت انرژی آمریکا، تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا هفته گذشته با ثبت رکورد افزایش تولید ۲/ ۱ میلیون بشکه‌ای در روز، تولیدات خود را به بالای ۹ میلیون بشکه در روز رساندند که بیشترین سطح از آوریل گذشته به شمار می‌رود. علاوه بر این تولیدکنندگان نفت‌خام آمریکا از فرصت کاهش تولید نفت خام از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک نهایت استفاده را کرده و در کنار افزایش تولید، صادرات به بازارهای آسیایی را نیز در برنامه کاری خود قرار داده‌اند. به گزارش خبرگزاری رویترز، معامله‌گران نفت در آمریکا با تکیه بر قیمت‌های فعلی نفت، در حال تخلیه مخازن ذخیره‌سازی نفت خام و فروش آنها هستند. در پی اقداماتی از این دست تحلیلگران موسسه ال بی بی وی پیش‌بینی خود از قیمت نفت خام در پایان امسال را ۵ دلار کاهش دادند و به ۵۵ دلار بر هر بشکه رساندند. دلیل تغییر موضع این تحلیلگران، رشد تولیدات نفت خام آمریکا و برخی عوامل فنی دیگر است. تحلیلگران این موسسه عقیده دارند: اکثر فعالان بازار متوجه این قضیه هستند که هر خبر خوبی از سوی اوپک، پیش از این پیش‌خور شده و خود را به شکل افزایش قیمت‌هایی که قبلا اتفاق افتاده نشان داده است. در چنین شرایطی و در حالی که تازه‌ترین پیش‌بینی‌ها از کاهش قیمت نفت با کاهش همراه بوده است؛ به نظر می‌رسد نگاهی به پیش‌بینی‌های متفاوتی که پیش از این از قیمت نفت خام در سال ۲۱۰۷ مطرح شده بود بتواند تا حدودی گرایش‌ بازار به هرکدام از این پیش‌بینی‌ها را مشخص کند.

بازار نفت روی پاشنه 30 دلار یا 70 دلار؟

در شرایطی که قیمت نفت خام از ماه دسامبر سال گذشته تا کنون در محدوده بالای ۵۰ دلار بر بشکه نوسان داشته است، اداره اطلاعات انرژی آمریکا قیمت نفت خام برنت در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ را به ترتیب ۵۵ و ۵۷ دلار بر بشکه پیش‌‌بینی کرده و متوسط قیمت نفت خام آمریکا را نیز یک دلار کمتر از قیمت نفت برنت در نظر گرفته است. این پیش‌بینی از قیمت نفت خام در حالی مطرح است که رشد روزافزون تولیدات نفت خام آمریکا که پیش از این تهدیدی برای توافق کاهش تولید به شمار می‌رفت، روزبه روز در حال گسترش است. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد توافق کاهش تولید اثرگذاری مورد انتظار برای ایجاد تعادل و افزایش قیمت در بازار نفت را نداشته باشد و از دیگر سو تولیدکنندگان شیل آمریکا با افزایش قدرت تولید، تبدیل به عامل جدید بر هم خوردن تعادل بازار شوند. به این ترتیب به نظر می‌رسد نه تنها افزایش قیمت نفت در نتیجه کاهش تولیدات کشورهای عضو و غیرعضو اوپک رقم نخواهد خورد، بلکه با فشار ناشی از افزایش تولید و صادرات شیل آمریکا با کاهش نیز همراه خواهد شد. از دیگر سو چنانچه روند فعلی از سوی تولیدکنندگان شیل ادامه پیدا کند، احتمال زیرپا گذاشتن توافق کاهش تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در واکنش به افزایش فعالیت‌های شیل آمریکا نیز وجود خواهد داشت. در صورت رخ دادن چنین اتفاقی، بازار نفت بار دیگر با افزایش عرضه و در نتیجه ریزش قیمت همراه خواهد شد.

این شرایط در حالی در کمین بازار نفت است که موسسه سیتی‌گروپ پیش از این قیمت نفت را در سال ۲۰۱۷ بشکه‌ای ۷۰ دلار پیش‌بینی‌ کرده بود. این موسسه در پیش‌بینی کوتاه‌مدت خود قیمت نفت در سه ماه اول سال جاری میلادی را هر بشکه ۵۵ دلار پیش‌بینی کرده بود. همچنین پیش‌بینی خود از سه ماه دوم را نیز ۲ دلار افزایش داده و در نهایت قیمت نفت خام برنت در سال جاری میلادی را بین ۶۰ تا ۶۵ دلار بر بشکه پیش‌بینی کرده بود. همچنین این موسسه قیمت نفت خام آمریکا در سه ماه نخست امسال را به‌طور متوسط ۵۳ دلار بر بشکه پیش‌بینی کرده و برای سه ماه دوم نیز قیمت ۵۴دلار را پیش‌بینی کرده است. در نهایت سیتی‌گروپ قیمت نفت خام آمریکا برای سه ماه سوم را ۵۷ دلار و برای سه ماه پایانی سال جاری نیز ۶۲دلار بر بشکه پیش‌بینی کرده است.

اما این پیش‌بینی‌ها در حالی از سوی این بانک سرمایه‌گذاری مطرح شده بود که تحلیلگر ارشد بازار این بانک، با اشاره به انتظار انطباق تاریخی اجرای توافق کاهش تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک و همچنین افزایش تقاضا در دنیا، قیمت ۷۳ دلار بر بشکه برای نفت خام آمریکا و ۷۱ دلار بر بشکه برای نفت خام برنت را مطرح کرده بود. این تحلیلگر در توضیح بیشتر افزود: توافق تاریخی اوپک برای کاهش تولید نقطه عطفی برای کاهش عرضه خواهد بود، در این میان اگرچه تولیدات شیل بهبود پیدا می‌کند؛ اما با شکست مواجه شده و در کوتاه‌مدت قادر به جایگزینی با کاهش تولید اوپک نخواهد بود.

هرچند به نظر می‌رسد پیش‌بینی سیتی گروپ تا کنون درست از آب در نیامده و با روند فعلی حاکم بر بازار جهانی نفت درست از آب در آمدن آن کمی بعید به نظر می‌رسد، یک پیش‌بینی دیگر از سوی بانک‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد که بر اساس آن قیمت نفت می‌تواند تا ۳۰ دلار بر بشکه کاهش یابد، مگر اینکه اوپک توافق کاهش تولید خود را گسترش داده و تمدید کند. بر این اساس گفته می‌شود: چنانچه کشورهای متعهد شده برای کاهش تولید روند فعلی را ادامه ندهند ممکن است قیمت نفت به نقطه دو سال قبل بازگردد. با این وجود اینکه طرح کاهش تولید ادامه پیدا کند یا خیر، با تردیدهای فراوانی از سوی کارشناسان همراه است و آنها در این زمینه تاکید دارند: قیمت نفت می‌تواند به راحتی به کمتر از ۳۰ دلار بر بشکه بازگردد.

به این ترتیب در حالی‌که تولیدکنندگان شیل آمریکا به سرعت در حال پر کردن خلأ کاهش تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک هستند، این انتظار که این کشورها همچنان به کاهش تولید به منظور بر هم نخوردن توازن بازار ادامه دهند، کمی بعید به نظر می‌رسد. خیز تولیدکنندگان آمریکا برای افزایش تولید نفت حتی پیش از عملیاتی شدن توافق کاهش تولید آغاز شد. در واقع از ماه اکتبر، یعنی زمانی‌که توافق برای کاهش تولید رقم خورد، تولیدکنندگان نفت خام آمریکا روزانه ۵۰۰ هزار بشکه به تولیدات خود افزودند، این در حالی است که ۱۱ کشور عضو اوپک، از ماه نخست اجرای توافق اوپک (ژانویه) تولیدات خود را روزانه حدود ۱۴/ ۱ میلیون بشکه در روز کاهش داده‌اند. به این ترتیب تحلیلگران بازار عقیده دارند: ریسک بازگشت قیمت‌ها در شرایط فعلی بسیار بیشتر از قبل شده است، به خصوص با توجه به اینکه نشانه‌های بازار حاکی از آن است که در حال حاضر اثرات کاهش تولید نفت در بازار پیش‌خور شده است.

امیدواری به اثرگذاری توافق نفتی اوپک

با این حال برخی اعتقاد دارند کاهش تولید نفت کشورهای تولیدکننده نفت عضو و غیرعضو اوپک نشان می‌دهد دورنمای پایبندی به توافق کاهش تولید، روشن است. در شرایطی که کشورهایی همچون الجزایر و مکزیک از کاهش تولید خود در ماه‌های گذشته خبر داده‌اند، پیش‌بینی می‌شود با پایبندی بیشتر کشورهایی همچون عراق و امارات، کارآمدی توافق کاهش تولید نفت بهبود یابد. شرکت دولتی پیمکس مکزیک، از جمله تولیدکنندگان نفت غیر‌عضو اوپک، اعلام کرد که در ماه ژانویه امسال، تولید نفت این شرکت با ۶/ ۱۰ درصد کاهش به دو میلیون و ٢٠ هزار بشکه در روز رسیده است. افزون بر این، یکی از مسوولان شرکت سوناتراک الجزایر نیز اعلام کرد در اجرای توافق کاهش تولید اعضای اوپک، تولید نفت در بزرگترین میدان این کشور در سطح ٤٣٠هزار بشکه در روز تثبیت شده است. الجزایر پیش از این، روزانه یک میلیون و ١٠٠ هزار بشکه نفت تولید می‌کرده، اما در اجرای توافق اوپک، ٥٠ هزار بشکه از تولید خود را کاهش داده است.

از سوی دیگر، عراق و امارات که نسبت به دیگر اعضای اوپک پایبندی کمتری به توافق کاهش تولید داشته‌اند، اعلام کرده‌اند برای بهبود عمل به تعهد خود آمادگی دارند. احمد الکعبی، نماینده امارات در هیات عامل اوپک، در بیانیه‌ای گفت: امارات به‌طور کامل به کاهش تولید اوپک متعهد است و اقدامات لازم برای تضمین پایبندی کامل در دوره ٦ ماهه توافق اوپک را انجام می‌دهد. از سوی دیگر، برخی منابع اعلام کردند که اعضای اوپک رایزنی با مسوولان عراق را برای ترغیب این کشور به افزایش پایبندی به توافق اوپک آغاز کرده‌اند. برخی آمارهای مربوط به صادرات نفت عراق در ماه فوریه امسال نیز نشان می‌دهد این کشور در این دوره صادرات خود را افزایش نخواهد داد.

بنابراین در شرایطی که سطح انطباق عملکرد کشورهای متعهد شده برای کاهش تولید به حدود ۹۰ درصد (که سطحی تاریخی است) رسیده، مهم‌ترین اتفاقی که وجود دارد و می‌تواند اثرگذار باشد، ریسک افزایش تولیدات نفت خام آمریکا و افزایش ذخایر نفت خام تجاری این کشور است. با تمام این تفاسیر هرچند رسیدن قیمت نفت به ۷۰دلار بر بشکه بعید به نظر می‌رسد، از دیگر سو باید دید تولیدکنندگان نفت خام ریسک نفت ۳۰دلاری را چگونه پشت سر خواهند گذاشت؟

عجیب‌ترین پیش‌بینی‌های نفتی