غافلگیری آمریکایی برای شاخص‌های نفتی

دنیای اقتصاد: با گسترش بازار صادراتی نفت خام آمریکا، موقعیت نفت شاخص برنت که سال‌ها به‌عنوان معیار قیمت‌گذاری بر انواع نفت دیگر شناخته می‌شد، در خطر است و بیم آن می‌رود در سال‌های آتی با افزایش صادرات نفت خام آمریکا، برنت جایگاه خود را به‌عنوان یک شاخص قیمت‌گذاری بر نفت خام برای همیشه به WTI(نفت خام آمریکا) واگذار کند. این نگرانی برای مدیران بازار نفت لندن(ICE) و مدیران موسسه قیمت‌گذاری پلاتس به حدی است که محور اصلی بحث‌ها در آخرین همایش پلاتس که به مناسبت هفته جهانی نفت روز دوشنبه در لندن برگزار شد، به این موضوع اختصاص یافت. مدیران پلاتس و آی‌سی‌ایی(ICE) به معامله‌گران خبر دادند که برای جلوگیری از وقوع این اتفاق نفت خام جدیدی به نام «ترول» به ترکیب سبد نفتی برنت از ژانویه ۲۰۱۸ افزوده خواهد شد. نفت ترول هرچند در دریای شمال استخراج می‌شود، اما به گفته مدیران آی‌سی‌ایی ممکن است برای جلوگیری از کاهش تولید نفت برنت، در سال‌های آتی انواع دیگری از نفت که در خارج از محدوده دریای شمال استخراج می‌شود به ترکیب سبد نفتی برنت افزوده شود. این خبر هرچند نگرانی معامله‌گران حاضر در همایش پلاتس از پیامدهای افزایش ترکیب‌های جدید به سبد نفتی برنت را به دنبال داشت، اما انتشار خبری که نشان از افزایش صادرات نفت آمریکا به چین می‌داد نشان داد که اقدامات و دور اندیشی‌های مدیران پلاتس و آی‌سی‌ایی بیراه نیست و احتمال اینکه گستره بازار صادراتی نفت‌خام آمریکا به زودی بیش از نفت برنت شود، بسیار است. از سویی احتمالا فرآیند افزایش بازارهای صادراتی نفت خام آمریکا با روی کار آمدن دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری این کشور سرعت بیشتری بگیرد.

ترول ترکیب جدید سبد نفتی برنت

ترکیب شیمیایی نفت شاخص بین‌المللی برنت که روزانه میلیون‌ها بشکه نفت بر اساس آن قیمت‌گذاری می‌شود، بعد از یک دهه با اضافه شدن نوع جدیدی نفت به آن از ژانویه سال آینده تغییر می‌کند. استات اویل، بزرگ‌ترین شرکت نفتی نروژ، روز دوشنبه در همایش بین‌المللی پلاتس که در لندن برگزار شد، اعلام کرد که از اول ژانویه ۲۰۱۸ نفت خام نروژی ترول(Troll) که سال گذشته به تولید بیش از ۲۰۰هزار بشکه رسید، به نمرات موجود نفت شاخص برنت اضافه خواهد شد. شاخص برنت تعریف شده از سوی موسسه پلاتس (Dated Brent) که ترکیبی از چهار نوع نفت خام تولید شده در دریای شمال است، روزانه از سوی بسیاری تولیدکنندگان نفت برای قیمت‌گذاری نفت خام استفاده می‌شود. با اضافه شدن نفت جدید ترول به ترکیب نفت برنت، ۲۰ درصد به تولید نفت برنت که در حال حاضر حدود یک میلیون بشکه در روز (حدود یک درصد از عرضه جهانی نفت) است، اضافه شده و از سویی موقعیت شرکت نروژی استات اویل تقویت و موقعیت شرکت رویال داچ شل که تا‌کنون بیشترین سهم را از تولید نفت برنت داشت، تضعیف خواهد شد. به گزارش خبر‌گزاری رویترز، آخرین بار در سال ۲۰۰۷ پلاتس با اضافه کردن نفت اکوفیسک (Ekofisk) ترکیب نفت برنت را تغییر داده بود، در واقع ۱۰ سال از آخرین باری که ترکیب نفت برنت تغییر می‌کند، گذشته است. پیش از آن نیز در سال ۲۰۰۲ با اضافه شدن دو نوع نفت Oseberg و Fortiesترکیب نفت برنت تغییر کرد. از سال ۲۰۰۰ تولید نفت برنت در مسیر کاهشی قرار گرفت و از آن سال با افزودن انواع دیگر نفت تولیدی در دریای شمال سعی در جبران کاهش تولید برنت شد.

روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی اعلام کرد هر چند در حال حاضر قیمت نقدی نفت برنت دریای شمال که ازسوی آژانس قیمت‌گذاری نفت پلاتس(The Oil Pricing Agency Of Platts) تعیین می‌شود، مبنای قیمت‌گذاری دوسوم نفت‌های جهان از جمله نفت اوپک است و همچنین نوسانات قیمتی این نوع نفت میلیاردها دلار بر انواع معاملات نفتی جهان اعم از آتی، اختیار خرید یا فروش(options) و انواع دیگر اثر می‌گذارد، اما برنت به تدریج در حال از دست دادن جایگاه خود است. بر اساس این گزارش، دیو ارنسبرگر، رئیس بخش قیمت‌گذاری انرژی پلاتس در همایش روز دوشنبه اعلام کرده است: «در حال حاضر قیمت نفت برنت به‌عنوان یک قیمت پایه خوب کار می‌کند اما ما باید این جایگاه را حفظ کنیم. » به گفته وی، موسسه پلاتس نگران ۱۰ سال آینده و از دست رفتن جایگاه برنت در سال‌های آتی است.

به گزارش فایننشال تایمز، نگرانی مدیران پلاتس به افزایش عرضه نفت خام آمریکا در بازارهای جهانی باز می‌گردد. در حال حاضر و به دنبال لغو قانون منع صادرات نفت خام در آمریکا، صادرات نفت این کشور به سرعت در حال افزایش است و بیم این می‌رود که با رفع کامل موانع صادرات نفت خام آمریکا جایگاه نفت برنت به‌عنوان یک قیمت پایه بین‌المللی از دست رفته و وست‌تگزاس اینترمدیت(WTI) جایگاه برنت را در معاملات بین‌المللی بگیرد. اعلام خبر تغییر ترکیب سبد نفتی برنت، هرچند معامله‌گران حاضر در همایش پلاتس را نگران کرده و برخی آنها اعلام کرده‌اند که در حال حاضر ضرورتی برای تغییر ترکیب نفتی برنت وجود ندارد، اما مدیران بازار بورس نفت لندن و موسسه پلاتس به معامله‌گران اطمینان دادند که این تغییرات به دنبال بررسی‌های زیاد رخ داده است. آنها همچنین اعلام کردند که برای حفظ جایگاه نفت برنت ممکن است در سال‌های آتی(۲۰۲۰ به بعد) انواع جدیدی نفت که در خارج از حوزه دریای شمال تولید می‌شود، به سبد نفتی برنت افزوده شود. مدیران آیس نفت آذربایجان و شمال آفریقا را از ترکیب‌های مورد نظر برای افزوده شدن به سبد نفتی برنت عنوان کردند.

بازارگشایی تولیدکنندگان آمریکایی

حدود ۴۰ سال پیش یعنی در دهه ۷۰ میلادی، بعد از تحریم نفتی اعراب که به قطع صادرات نفت به آمریکا و اروپا منجر شد و رشد شدید قیمت بنزین در آمریکا و اروپا را به دنبال داشت، دولت آمریکا برای جلوگیری از رخ دادن دوباره چنین اتفاقی و حمایت از مصرف‌کنندگان داخلی قانونی وضع کرد و بر اساس آن صادرات نفت این کشور را منع کرد. اما از سال ۲۰۱۴ با افت قیمت نفت و زیان بسیاری از شرکت‌های تولید‌کننده نفت در درون آمریکا، مجددا بحث آزاد‌سازی صادرات نفت این کشور قوت گرفت و در نهایت به رفع قانون منع صادرات در آخرین روزهای سال ۲۰۱۵ منتهی شد. در ابتدا میزان تاثیر این واقعه بر بازارهای جهانی معلوم نبود و با توجه به قیمت بالای حمل صادرات نفت این کشور به دلیل مسافت بالا، گمان می‌شد که آمریکا تنها می‌تواند به برخی کشورهای اروپایی و آمریکای جنوبی نفت صادر کند. با این حال با گذشت زمان تولید‌کنندگان آمریکایی بازارهای نفت خود را گسترش دادند.

آمریکا که به دلیل تولید نفت شیل از سال ۲۰۰۵ به مرور با مازاد عرضه نفت سبک در بازارهای داخلی خود مواجه است، طی دو سال اخیر اقدام به افزایش صادرات این نوع نفت به نقاط مختلف جهان کرده است به‌طوری که صادرات نفت این کشور که در ژانویه ۲۰۱۴ حدود ۲۵۰ هزار بشکه در روز بود در دسامبر ۲۰۱۶ بیش از ۵۲۷ هزار بشکه رسید. بر اساس داده‌های منتشر شده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا این کشور در ماه‌هایی که تقاضای فصلی نفت رشد می‌کند نفت بیشتری به بازارهای جهانی عرضه کرده، به‌طور مثال در سپتامبر ۲۰۱۶ عرضه نفت آمریکا به ۶۹۲ هزار بشکه رسیده است. انتظار می‌رود با کاهش عرضه نفت اوپک به دنبال توافق اخیر بر سر کاهش تولید نفت، صادرات نفت آمریکا بیش از قبل افزایش یابد به‌طوری‌که برخی منابع پیش‌بینی کرده‌اند در سال جاری متوسط صادرات نفت آمریکا به ۸۰۰ هزار بشکه در روز برسد که فاصله کمی با مقدار نفت عرضه شده با نام برنت دارد. به‌طور مثال آخرین اخبار منتشر شده نشان می‌دهد که آمریکا به دنبال کاهش صادرات نفت سنگین کشورهای عضو اوپک، در یک اقدام بی‌سابقه به چین یک محموله یک میلیون بشکه‌ای نفت سنگین با نام مارس(Mars) صادر کرده است که در ماه آوریل به این کشور می‌رسد. این محموله به غیر از محموله ۶۰۰ هزار بشکه‌ای است که در ماه ژانویه از آمریکا به این کشور صادر شد که ترکیبی از نفت خام آمریکا و کانادا بود. علاوه بر این محموله‌ها، یک محموله یک میلیون بشکه‌ای دیگر که هنوز میزان غلظت و سنگینی آن مشخص نیست از آمریکا راهی چین شده است. گفته می‌شود نفت این محموله‌ها به پالایشگاه‌های کوچک و مستقل چینی که به آنها «تیپات» گفته می‌شود، می‌رود. چین از اواخر سال گذشته میلادی واردات نفت از آمریکا یعنی یکی از معدود نقاط جهان را که رشد تولید نفت آن مثبت است آغاز کرده است. علاوه بر این روی کار آمدن دونالد ترامپ که بارها اعلام کرده است سیاست‌هایی اتخاذ خواهد کرد که به تولیدکنندگان نفت کمک کند و تولید نفت این کشور را افزایش دهد می‌تواند روند بازارگشایی نفت خام آمریکا را افزایش دهد.

رشد سریع صادرات نفت آمریکا در کوتاه‌مدت در حالی است که گزارش‌هایی از چشم‌انداز بلندمدت وضعیت صادرات و تولید انرژی در آمریکا منتشر شده نشان می‌دهد که رشد سریع صادرات نفت این کشور در سال‌های آتی ادامه دارد. به‌طور مثال، آژانس ‌بین‌المللی انرژی اخیرا در گزارشی پیش‌بینی کرد که صادرات نفت و مایعات سوختی آمریکا تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۱۵ میلیون بشکه در روز خواهد رسید، هر چند در این گزارش تاکید شده است که صادرات این حجم نفت و فرآورده‌ها به معنای قطع واردات نفت آمریکا نیست. با این حال افزایش بازارهای نفت آمریکا می‌تواند وجهه بین‌المللی بیشتری به آن داده و جایگاه نفت برنت به‌عنوان شاخص قیمت‌گذاری نفت خام در بازارهای جهانی را به خطر اندازد.