دنیای اقتصاد: روز گذشته اولین نشست کمیته ویژه کشورهای صادرکننده نفت به منظور رصد میزان تولید کشورهایی که در نشست ماه گذشته برای کاهش تولیداتشان متعهد شده بودند، در فضایی مساعد و با خوش‌بینی به عملکرد کشورها برگزار شد. برای اولین‌بار در حاشیه این نشست نسبت به اجرای ۱۰۰ درصدی این توافق در ماه آینده میلادی ابراز امیدواری شد و در عین حال خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان هدف توافق اوپک را کاهش میزان ذخایر انبارهای نفتی به سطح کمتر از متوسط ۵ ساله اعلام کرد. به گفته الفالح سرعت و مقدار کاهش بیش از انتظارات بوده است. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که کارشناسان و معامله‌گران چندان نسبت به اجرایی شدن این توافق خوش‌بین نیستند. بسیاری از کارشناسان با توجه به سابقه اوپک که معمولا اعضای این سازمان تخلف زیادی نسبت سهمیه‌های تعیین شده انجام می‌دادند، بر این باور بودند که نمی‌توان چندان به سطح بالایی از کاهش تولید امید داشت.

در نشست روز گذشته علاوه بر عربستان و قطر، کشورهای عضو کمیته ویژه یعنی کویت، ونزوئلا و الجزایر از اوپک و کشورهای روسیه و عمان به‌عنوان نماینده کشورهای غیرعضو اوپک حضور داشتند. اعضای کمیته بازبینی تولید اوپک از روز جمعه وارد وین شدند. اما اولین دیدار آنها به شام غیر‌رسمی شنبه شب باز‌می‌گردد. در حالی که از گفت‌وگوها و مذاکرات حاشیه مراسم شام خبری در دست نیست، اما می‌توان حدس زد که بحث بر سر مقدار کاهش تولید و پایبندی کشورها به توافق ماه اخیر مهم‌ترین موضوع گفت‌وگوهای شب شنبه بوده است. بر اساس برنامه قبلی، اعضا صبح روز گذشته در مقر اوپک در وین جلسه‌ای برگزار کردند تا به مذاکرات شب قبل شکل رسمی‌تری ببخشند. این نشست که در سطح وزرای نفت و انرژی کشورها برگزار شد، صبح دیروز آغاز شد و تا بعد‌از‌ظهر به درازا کشید. در پایان این نشست اعلام شد که نشست بعدی کمیته ویژه نظارتی ۱۷ مارس ۲۰۱۷ در کویت برگزار می‌شود، همچنین پیش از نشست رسمی اوپک در ۲۵ مه ۲۰۱۷، کمیته ویژه نظارتی دیدار دیگری با یکدیگر خواهند داشت.

وعده اجرایی شدن 100 درصدی توافق

خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی روز گذشته و در حاشیه نشست کمیته ویژه نظارت بر کاهش تولید، گفت: من از روند فعلی راضی و به آینده خوش‌بین هستم. همان‌طور که قبلا هم اعلام کرده بودم بازار راه خود را برای رسیدن به تعادل در پیش گرفته است. به گزارش خبرگزاری رویترز، وی تاکید کرد:‌ مطابق با توافق حاصل شده، همکاری‌ها برای کاهش تولید که از این ماه آغاز شده، فوق‌العاده بوده است. در حالی‌که الفالح روز شنبه به کاهش ۵/ ۱ میلیون بشکه‌ای تولید جهانی نفت در ماه ژانویه اشاره کرده بود، روز گذشته گفت: برای رسیدن به مقدار کاهش تولید توافق شده هر دو گروه از کشورها یعنی ۸/ ۱‌میلیون بشکه، تنها ۳۰۰ هزار بشکه باقی‌مانده است، بنابراین به اجرای کامل طرح توافق کاهش تولید در ماه آینده یعنی فوریه امیدوارم.

به گفته الفالح در حالی‌که معمولا کشورهای غیرعضو اوپک همزمان با کاهش تولید نفت اوپک، اقدام به افزایش تولید می‌کنند، در حال‌حاضر شاهد کاهش داوطلبانه از سوی هر دو گروه هستیم. وزیر نفت عربستان می‌گوید:«اجرای کامل برنامه کاهش تولید می‌تواند ذخایر جهانی نفت خام را تا اواسط سال ۲۰۱۷ به میانگین پنج‌سال گذشته نزدیک کند.» آن‌طور که وزیر انرژی عربستان انتظار دارد، میزان کاهش ذخیره‌سازی نفت خام در مدت‌زمان یاد شده چیزی حدود ۳۰۰ میلیون بشکه خواهد بود. او همچنین در رابطه با کاهش بیشتر سطح تولید یا تمدید دوره ۶ ماهه آن گفت: با کاهش تولیدی که تا‌کنون رقم خورده است، تا‌کنون هیچ شوکی به سیستم عرضه و تقاضای نفت وارد نشده است به این ترتیب دلیلی ندارد که ما به شکلی ناگهانی در ماه ژانویه اعلام کنیم به یک کاهش بزرگ‌تر تولید یا دوره‌ای طولانی‌تر برای اجرای این طرح نیاز داریم. به گفته خالد الفالح تولید نفت خام عربستان سعودی به تدریج به کمتر از ۱۰ میلیون بشکه در روز خواهد رسید و با توجه به این کاهش قابل‌توجه، عربستان سعودی به مشتریان نفتی خود برای انجام برنامه‌ریز‌ی‌های لازم اطلاع‌رسانی کرده است. در این میان وزیر انرژی ونزوئلا نسبت به عمل به تعهدات از سوی کشورش روز گذشته در حاشیه نشست وین، به خبرنگاران گفت: ونزوئلا به بیش از نیمی از برنامه‌ریزی کاهش تولید خود که ۹۵ هزار بشکه در روز بوده، دست یافته است. همچنین عصام مرزوق، وزیر نفت کویت نیز که ریاست کمیته ۵ نفره انطباق تولید در نشست روز گذشته را بر عهده داشت، گفت: بهترین روش برای نظارت بر توافق و اینکه چه سطحی از کاهش قابل قبول است، بررسی خواهد شد.

رضایت روسیه از توافق کاهش تولید

اما وزیر انرژی روسیه که در نشست روز گذشته وین حضور داشت، گفت کشورش در قالب توافق جهانی برای کاهش تولید که اواخر سال گذشته میلادی بین مسکو و اوپک منعقد شد، تولید خود را در ماه ژانویه حدود ۱۰۰ هزار بشکه در روز کاهش داده است.به گزارش خبرگزاری تاس روسیه، الکساندر نواک، گفت: «این به آن معناست که ما جلوتر از برنامه زمان‌بندی کاهش تولید هستیم زیرا ما قرار بود در ماه فوریه به این میزان از کاهش تولید برسیم.» به گفته نواک، تولید نفت روسیه در ماه جاری حدود ۱۵/ ۱۱ میلیون بشکه در روز بوده است. وی همچنین از دیدار خود با خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان در وین به منظور بحث در مورد همکاری‌های انرژی خبر داد.همچنین به گزارش خبرگزاری رویترز، روند اجرای طرح کاهش تولید برای وزیر انرژی روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت غیرعضو اوپک رضایت‌بخش بوده است. نواک در سخنرانی خود در افتتاحیه جلسه روز گذشته گفت: بسیاری از کشورها تولید نفت خود را در سطحی بیش از آنچه تعهد داده بودند، کاهش داده‌اند. او در جمع خبرنگاران نیز اعلام کرد که کاهش تولید نفت برای بازار جهانی این کالا مثبت بوده است با این حال فعلا زود است که در‌باره ادامه یافتن طرح فعلی بیش از ۶ ماه اظهار نظر شود. به نظر می‌رسد وزیر انرژی روسیه که پیش از این از آمادگی کشورش برای تمدید طرح کاهش تولید سخن گفته‌ بود، در نشست اخیر با وزیر نفت عربستان سعودی در‌باره مطرح نکردن گزینه تمدید طرح هم‌نظر شده است.

اوپک بد‌سابقه

اوپک بعد از گذشت ۸ سال برای اولین بار در نشست ۳۰ نوامبر این سازمان برای کاهش تولید به توافق رسید. بر اساس این توافق، ۱۳ عضو این سازمان متعهد شدند در نیمه اول سال ۲۰۱۷ سطح تولید اوپک را ۲/ ۱ میلیون بشکه نسبت به سطح تولید اکتبر کاهش دهند. در این میان نیجریه و لیبی که به دلیل جنگ‌های داخلی کمتر از توان خود نفت تولید می‌کنند اجازه یافتند که تولید خود را تا رسیدن به سطح قبلی ادامه دهند. اما ایران نیز که از اوایل سال ۲۰۱۶ با رفع تحریم‌‌های غرب، اقدام به افزایش تولید کرده بود، اعلام کرد همچنان به سطح تولید پیش از تحریم‌ها نرسیده است. از این رو ایران نیز اجازه یافت در نیمه اول سال تولید خود را ۹۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد. حدود ۱۰ روز بعد از نشست اوپک نیز، اعضای این سازمان با ۱۱ کشور تولیدکننده نفت غیرعضو اوپک در وین دیدار کردند و تولیدکنندگان نفت غیرعضو اوپک به توافق این سازمان پیوستند. ۱۱ کشور تولیدکننده نفت غیرعضو اوپک با رهبری روسیه متعهد شدند که سطح تولید خود را در نیمه اول سال ۲۰۱۷ حدود ۶۰۰ هزار بشکه کاهش دهند.

هرچند به نظر می‌رسد همه چیز برنامه‌ریزی شده و دقیق است و آخرین اظهارات بزرگان نفتی اجرایی شدن توافق را تایید می‎‌کند، اما تجربه تاریخی نشان داده اوپک هیچ‌گاه به تعهدات خود به‌طور کامل عمل نکرده است. بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد در بهترین حالت که به توافق سال ۲۰۰۸ باز می‌گردد، اوپک تنها به ۸۰ درصد تعهدات خود برای کاهش تولید عمل کرده‌ است. اما در باقی موارد تنها حدود ۵۰ درصد از تعهدات برای کاهش تولید اجرایی شده است. بین اعضای اوپک در اغلب موارد عربستان و متحدان این کشور سردمدار کاهش تولید می‌شدند و میزان مشارکت دیگر کشورها کمتر از سطح تعهدات بود. در این میان کشورهای غیرعضو اوپک در پایبندی به تعهد برای کاهش تولید سابقه بدتری دارند. در آخرین توافقی که کشورهای عضو و غیرعضو اوپک داشتند که به توافق ۲۰۰۱ باز می‌گردد، کشورهای غیرعضو اوپک به خصوص روسیه نه تنها تولیدات خود را کاهش ندادند، بلکه با افزایش تولیدات خود، از رشد قیمت نفت استفاده کرده و درآمدهای نفتی خود را به‌طور چشمگیری افزایش دادند. این موارد باعث شد که با ایجاد توافق تاریخی اوپک بسیاری اعلام کنند این بار نیز کشورهای صادرکننده نفت به تعهداتشان برای کاهش تولید عمل نخواهند کرد.

آیا توافق دسامبر متفاوت است؟

حال با توجه به سابقه پایبندی این کشورها به توافق‌ها برای کاهش تولید، می‌توان اظهارات مقامات کشورهای بزرگ نفتی را تفسیر کرد. خالد الفالح مدعی کاهش ۵/ ۱ میلیون بشکه‌ای عرضه جهانی نفت از ابتدای ژانویه شده‌است. هرچند این مقدار بسیار قابل توجه به نظر می‌رسد، اما باید توجه داشت که این مقدار نسبت به سطح تولید ماه پیش اعلام شده است. در حالی که کشورهای صادرکننده نفت برای کاهش حدود ۸/ ۱ میلیون بشکه‌ای تولید نسبت به سطح ماه اکتبر توافق کردند و در عین حال در ماه‌های نوامبر و دسامبر یعنی ظرف دو ماه مانده به اجرایی شدن توافق سطح تولید خود را افزایش داده‌اند. بنابراین کاهش تولید ۵/ ۱ میلیون بشکه‌ای عرضه جهانی لزوما به معنای اجرایی شدن توافق نیست.

به گزارش دبیرخانه اوپک، تولید روزانه نفت این سازمان در ماه دسامبر با وجود کاهش بیش از ۲۰۰ هزار بشکه‌ای بدون در نظر گرفتن اندونزی ۰۸/ ۳۳ میلیون بشکه بوده است، در حالی که براساس توافق اوپک تولید نفت این سازمان بر اثر اجرایی شدن توافق و در شرایطی که اندونزی همچنان عضو اوپک بود باید به ۵/ ۳۲ میلیون بشکه در روز می‌رسید. بنابراین در شرایطی می‌توان ادعا کرد توافق اوپک ۱۰۰ درصد اجرایی شده که سطح تولید نفت این سازمان به کمتر از ۷۵/ ۳۱ میلیون بشکه در روز برسد اما در حال حاضر به نظر می‌رسد راه درازی تا رسیدن به این سطح باقی مانده است. از سویی هرچند آمار مورد تایید تولید ماهانه کشورها در نیمه اول ماه بعد از آن منتشر می‌شود، اما آمار مربوط به میزان تولید در ماه دسامبر، یعنی یک ماه پیش از اجرایی شدن توافق نشان می‌دهد همانند گذشته عربستان سردمدار کاهش تولید در اوپک و اجرایی شدن توافق شده ‌است که البته بخشی از این کاهش تولید به اجبار و به دلیل کاهش تقاضای داخلی این کشور در فصول سرد سال است. دیگر کشورهایی که تولید خود را کاهش داده‌اند از جمله ونزوئلا بیش از آنکه در راستای اجرایی شدن توافق اقدامی انجام داده باشند، به دلیل مشکلات فنی وادار به کاهش تولید شده‌اند. در این میان روسیه اعلام کرده تولید خود را در ماه جاری ۱۰۰ هزار بشکه کاهش داده است. شاید کاهش تولید روسیه مهم‌ترین وجه تمایز توافق اخیر با توافق‌های سال‌های گذشته باشد. با وجود این گمانه‌ها و با وجود همه اظهارات امیدوارکننده مقامات نفتی اوپک باید منتظر ماند تا آمار رسمی اوپک از میزان تولید نفت این سازمان در ۱۳ فوریه منتشر شود. سپس می‌توان راست‌آزمایی واقعی درخصوص میزان تولید کشورها انجام داد.

تضمین صادرکنندگان به بازار نفت