دنیای اقتصاد: ائتلاف کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، بیست و دومین روز از مهلت ۶ ماهه برای کاهش تولید را در حالی پشت سر می‌گذارند که نخستین جلسه نظارتی به منظور انطباق آمارهای کاهش تولید با آنچه در واقعیت رخ داده است، صبح دیروز برگزار می‌شود. بر این اساس چند تن از اعضای اوپک به علاوه روسیه و عمان به‌عنوان نمایندگان کشورهای غیرعضو اوپک که از روز جمعه به وین سفر کرده بودند، بار دیگر دیدار تازه می‌کنند تا به بررسی بیشتر عملیات کاهش تولید نفت بپردازند. بر اساس آخرین گزارش ماهانه آژانس بین‌المللی انرژی، در حال حاضر کاهش تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک وارد مرحله راستی‌آزمایی شده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد در حالی‌که بازار جهانی نفت چندان به اظهار نظر کشورها در رابطه با کاهش تولید اعتماد نداشت، جلسه کشورهای عضو و غیرعضو اوپک که در سطح وزرا در وین برگزار می‌شود، باعث اطمینان بازار به روند اجرای طرح کاهش تولید شده است. بازار نفت روز جمعه تحت تاثیر نشست وین با جهشی ۲ درصدی همراه بود.

این جهش در شرایطی از سوی کارشناسان به دیدار وین ارتباط داده می‌شود که این روزها بازار نفت با عوامل منفی مختلفی مواجه است که می‌تواند باعث کاهش قیمت شود، اما با این حال به نظر می‌رسد بار مثبت نشست وین بیشتر از عوامل منفی بوده است. بر این اساس بازار نفت در روز جمعه، آخرین روز کاری خود را با نگاهی مثبت نسبت به جلسه بزرگان نفتی در وین به پایان برد. از نگاه فعالان بازار اهمیت این نشست در این اتفاق ارزیابی می‌شود که بعد از اتمام این جلسه، هماهنگی بیشتری در رابطه با طرح کاهش تولید در میان کشورهای عضو و غیرعضو ایجاد خواهد شد. با وجود این، افزایش تعداد دکل‌های حفاری نفت شیل در آمریکا، می‌تواند دستاوردهای طرح کاهش تولید را با محدودیت‌هایی همراه کند. هرچند وزیر نفت عربستان در تازه‌‌ترین اظهارات خود در حاشیه اجلاس جهانی داووس، تهدید شیل را در مقابل احتمال کاهش تقاضای چین چندان با اهمیت ارزیابی نمی‌کند. در این میان به نظر می‌رسد بازار نفت در برهه فعلی از سه زاویه عرضه نفت از سوی اوپک، روند تولیدات شیل و چگونگی روابط آینده چین و آمریکا به‌عنوان اهرمی قدرتمند برای ایجاد تقاضا در بازار نفت قابل ارزیابی باشد.

خوش‌بینی جمعی به کاهش تولید اوپک

پایتخت اتریش امروز پس از گذشت بیش از یک ماه از توافق تاریخی اعضای اوپک برای کاهش تولید (در تاریخ ۳۰ نوامبر)، این بار میزبان مجموعه‌ای از کشورهای عضو و غیرعضو اوپک است. دبیر کل اوپک در این زمینه به خبرگزاری رویترز گفته است: این دیدار یک مکانیزم توافقی برقرار خواهد کرد تا تعهد تولیدکنندگان نسبت به توافق کاهش تولید ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز را بازبینی کند. اوپک قصد دارد نشان دهد که مواضع سختگیرانه‌ای نسبت به هرگونه تقلب احتمالی در این توافق دارد و هدف این گروه نسبت به ایجاد توازن در بازار اشباع شده از عرضه و افزایش دادن قیمت نفت،جدی است. توافق اوپک در ماه دسامبر مبنی بر کاهش تولید نفت به همراه روسیه و چند تولید‌کننده نفتی دیگر اولین حرکت جدی در ۱۵ سال اخیر بود. بارکیندو در ادامه گفت: تردیدی وجود ندارد که تعهد روسیه به ادامه همکاری با ما در تحکیم برنامه کاهش تولید به‌طور موثری در دوره کوتاه مدت، متوسط و بلند مدت سازماندهی شده است. در این میان در پی خوش‌بینی بازار نفت به جلسه امروز و نتایج آن، نفت خام برنت در روز جمعه ۳۳/ ۱ دلار یا ۵/ ۲ درصد رشد کرد و به قیمت ۴۹/ ۵۵ دلار بر بشکه رسید. نفت خام ایالات متحده آمریکا نیز با رشد ۰۵/ ۱ دلاری یا ۲ درصدی در معاملات آخر هفته گذشته روی قیمت ۴۲/ ۵۲ دلار بر بشکه بسته شد.

به این ترتیب خوش‌بینی بازار نفت به نخستین هماهنگی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای ایجاد مکانیزمی به منظور نظارت بر روند کاهش تولید در حالی رقم خورده است که خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان در تازه‌ترین اظهار نظر خود اعلام کرده است: در ماه ژانویه از رقم کلی ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز که برای کاهش تولید بر سر آن توافق شده است، روزانه ۵/ ۱ میلیون بشکه نفت از بازار خارج شده است. این اظهار نظر فالح در حالی است که پیش از این دبیر کل اوپک و وزیر نفت کشورمان، نسبت به اجرای کامل توافق اوپک و رشد قیمت در نتیجه آن ابراز خوش‌بینی کرده بودند. محمد بارکیندو هفته گذشته و در یک کنفرانس خبری با حضور نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا اعلام کرده بود: ما همچنان امیدوار و خوش‌بین هستیم که به‌طور کامل و در زمان‌بندی مناسب تصمیم تاریخی بین کشورهای عضو اوپک و غیر اوپک اجرایی شود و شرایط اقتصادی ما در سال ۲۰۱۷ بهبود یابد و پایداری که طی ۳ سال گذشته از بازار نفت رفته بود، دوباره برخواهد گشت. بارکیندو به دنبال این اظهار‌نظر پیش‌بینی کرد قیمت نفت طی ماه‌های آینده به بشکه‌ای ۷۰ دلار برسد.

وزیر نفت کشورمان نیز دوشنبه هفته گذشته اعلام کرد: من اطمینان دارم کشورهای تولیدکننده نفت اوپک و غیر اوپک به توافق اخیر درباره کاهش سقف تولید متعهد خواهند ماند. بیژن نامدار زنگنه افزود: به‌طور قطع قیمت نفت در بازارهای جهانی افزایش خواهد یافت. به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، در نشست امروز وین وزرای نفت عربستان، کویت، الجزایر و ونزوئلا و همتایان آنها از کشورهای روسیه و عمان به‌عنوان کشورهای غیرعضو اوپک، حضور خواهند داشت تا به راهکاری برای بررسی عملکرد ۲۴ کشور امضاکننده توافق تاریخی کاهش تولید دست یابند. به عقیده کارشناسان دست یافتن به چنین راهکاری می‌تواند اجرای توافق ۶ ماهه برای خروج روزانه ۸/ ۱ میلیون بشکه نفت از بازار را با سهولت و اطمینان بیشتری همراه سازد. به گزارش بلومبرگ روز گذشته یک منبع‌ آگاه اعلام کرد در حالی که ماه ژانویه هنوز به پایان نرسیده است، تمرکز نخستین جلسه کشورهای عضو و غیرعضو اوپک بیشتر بر چگونگی اجرای توافق از سوی کشورهای مختلف خواهد بود تا تولید اطلاعات جدید. به گفته این منبع آگاه در حال‌حاضر هیچ برنامه‌ای برای استفاده از سازمان‌های خارجی به منظور رصد نفتکش‌های در حال تردد برای دست یافتن به اطلاعات جدید وجود ندارد.

تاثیر شیل محدود است؟

خوش‌بینی به نخستین اقدام هماهنگ برای ایجاد مکانیزم نظارتی بر روند کاهش تولید ۲۴ کشور هم‌پیمان در حالی است که به عقیده برخی کارشناسان، رشد تولیدات شیل می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای موج مثبت فعلی باشد. هرچند وزیر انرژی عربستان به تهدید‌آمیز بودن روند تولیدات شیل اعتقاد چندانی ندارد، با این وجود از سر گرفته شدن رشد دکل‌های حفاری در آمریکا می‌تواند چراغ خطری برای برنامه کاهش تولید باشد. به گزارش موسسه بیکر هیوز، در هفته منتهی به ۲۰ ژانویه تعداد ۲۹ دکل در آمریکا وارد چرخه تولید شدند تا تعداد کل دکل‌های فعال به ۵۵۱ عدد برسد. رشد اخیر در بازگشت دکل‌های حفاری به چرخه تولید در حالی رقم خورد که به نظر می‌رسد افت ۷ عددی دکل‌های حفاری در دو هفته قبل، کاملا جبران شد. افزایش سرعت بازگشت دکل‌های حفاری نفت شیل به چرخه تولید در حالی است که خالد الفالح عقیده دارد رشد تولید نفت شیل در سال‌جاری میلادی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز خواهد بود. آن‌طور که الفالح به تلویزیون العربیه گفته، برآورد رشد ۵۰۰ هزار بشکه‌ای تولیدات شیل از سوی رئیس آژانس بین‌المللی انرژی غلو‌آمیز بوده است. در عین حال پال کیبزگارد، مدیرعامل نروژی شرکت شلمبرژه که بزرگ‌ترین‌ شرکت خدمات نفتی در دنیا به‌شمار می‌رود، نظری همسو با وزیر انرژی عربستان سعودی دارد. کیبزگارد انتظار دارد در پی اجرای توافق کاهش تولید، بازار نفت به سمت تعادل در عرضه و تقاضا پیش برود. با این وجود باید دید با آغاز به‌کار ترامپ، پیش‌بینی الفالح نسبت به رشد تولید نفت شیل محقق خواهد شد یا خیر.

تنش چین-آمریکا؛ دغدغه جدید بازار نفت

در کنار تمام امیدواری‌هایی که در پی جلسه امروز وین ایجاد شده است، مدیران نفتی و تولیدکنندگان نفت در خاورمیانه نگران افزایش تنش‌ بین ایالات‌متحده و چین و تاثیر آن بر رشد تقاضای نفت هستند. این نگرانی نسبت به دیگر نگرانی‌هایی که در بازار نفت وجود دارد، جدید است. با روی کار آمدن دونالد ترامپ و خط و نشان‌هایی که او در دوران رقابت انتخاباتی خود برای روابط تجاری آمریکا و چین کشید، نگرانی‌ها از کاهش تقاضای نفت از سوی چین افزایش یافت. به این ترتیب در آستانه تحلیف دونالد ترامپ، اجلاس داووس که هفته گذشته در سوئیس برگزار شد، تبدیل به محلی شد برای ابراز نگرانی‌ها نسبت به ایجاد تنش احتمالی در روابط تجاری آمریکا و چین و اثر آن بر اقتصاد جهانی.

به گزارش خبرگزاری رویترز، وزیر انرژی عربستان در نشست داووس نسبت به افزایش تنش‌ها بین چین و آمریکا ابراز نگرانی و تاکید کرد که این نگرانی به عربستان سعودی اختصاص ندارد و جهانی است. الفالح با بیان اینکه هر دو طرف (چین و آمریکا) در همه امور سطح بالایی از درایت و مدیریت دارند، ابراز امیدواری کرد که این نگرانی‌ها بی‌اساس باشند. الفالح اعلام کرد که این دو کشور باید در راستای رفاه اقتصاد جهانی، به حل اختلافات خود اقدام کنند. علاوه بر وزیر نفت عربستان، مدیران شرکت‌ها‌ی نفتی در نشست داووس نیز نسبت به وجود تنش بین آمریکا و چین ابراز نگرانی کردند. مجید جعفر، مدیر اجرایی کرسنت پترولیوم، شرکت نفت خصوصی در امارات متحده عربی گفته است که اختلاف بین آمریکا و چین و ایجاد جنگ تجاری بین این دو کشور می‌تواند بزرگ‌ترین‌ خطر برای بازارهای انرژی جهان باشد. در این میان، باب دادلی، مدیرعامل شرکت بی‌پی نیز ابراز امیدواری کرد که هر دو طرف بتوانند خونسردی خود را حفظ کنند.

این نگرانی از آنجا نشات می‌گیرد که رئیس‌جمهوری جدید ایالات متحده آمریکا، دونالد ترامپ طی چند ماه اخیر بارها انتقاداتی تند را نسبت به روابط تجاری آمریکا و چین ابراز کرده و رابطه اقتصادی بین این دو کشور را بیشتر به نفع چین دانسته است. آن‌طور که از اظهارات ترامپ بر می‌آید وی خواهان اقتصاد بسته و کاهش روابط تجاری ایالات متحده آمریکا با دیگر کشورهای جهان است. یکی از وعده‌های انتخاباتی وی افزایش تعرفه واردات برای دشوار کردن صادرات به آمریکا است. چین و آمریکا همگام با هم بزرگ‌ترین‌ مصرف‌کنندگان نفت جهان هستند، از سویی اقتصاد چین به شدت به صادرات کالا وابسته است. از این رو درصورتی که واردات آمریکا از چین به دنبال افزایش تعرفه واردات مختل شود، اقتصاد چین ضربه شدیدی خواهد خورد که بر تقاضای نفت این کشور که طی چند سال اخیر بیشترین رشد تقاضای نفت در جهان را به خود اختصاص داده، تاثیرگذار خواهد بود. به همین دلیل، شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین روز سه‌شنبه در اجلاس داووس دفاع شدیدی از تجارت آزاد کرد و گفت: ما همچنان خواستار توسعه مبادلات آزاد تجاری در جهان هستیم و بستن درهای کشورها را نادرست می‌دانیم. به گفته رئیس‌جمهوری چین، اقتصاد جهانی مانند اقیانوسی است که هیچ‌کس را راه گریزی از آن نیست.

علاوه بر این یکی دیگر از اقدامات احتمالی ترامپ که ممکن است بر بازار نفت تاثیر منفی بگذارد به کاهش وابستگی آمریکا به نفت خاورمیانه باز می‌گردد. کاخ سفید اعلام کرده است که دولت دونالد ترامپ در تلاش است تا استقلال آمریکا را نسبت به اوپک برای مردم آمریکا به ارمغان آورد. با این حال خالد الفلاح در واکنش به احتمال وضع تعرفه بر واردات نفت آمریکا می‌گوید: هر‌گونه تلاشی برای ایجاد تعرفه واردات نفت در آمریکا که به منظور حمایت از تولیدکنندگان نفت این کشور وضع شود، در درجه اول به صنعت پالایش و پتروشیمی آمریکا ضربه شدیدی خواهد زد.

روند کاهشی عرضه نفت در دنیا

عرضه جهانی نفت در ماه دسامبر ۲۰۱۶ بیش از ۶۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت و به ۶/ ۹۷میلیون بشکه در روز رسید، اما نگاهی به متوسط عرضه جهانی نفت در کل سال ۲۰۱۶ نشان می‌دهد که عرضه نفت در این سال روزانه حدود ۳۰۰ هزار بشکه‌ کاهش داشته است. کشورهای غیرعضو اوپک اما روزانه حدود ۹۰۰ هزار بشکه کاهش عرضه داشته‌اند که این موضوع نشان از رشد تولید کشورهای عضو اوپک در سال گذشته میلادی دارد. به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تولید نفت اوپک در ماه دسامبر به دنبال کاهش تولید نفت عربستان و نیجریه ۳۲۰ هزار شبکه کاهش یافته است. این برآورد درحالی مطرح می‎شود که دبیرخانه اوپک میزان کاهش تولید نفت این سازمان در ماه دسامبر را ۲۲۰ هزار بشکه اعلام کرده است. اما آژانس بین‌المللی انرژی در‌باره تولید نفت کشورهای غیر عضو اوپک در سال ۲۰۱۷ بر این باور است که تحت‌تاثیر افزایش قیمت نفت، رشد ۳۸۵ هزار بشکه‌ای در این کشورها رخ خواهد داد که حدود ۳۲۰ هزار بشکه از این مقدار رشد تولید از سوی آمریکا اتفاق خواهد افتاد.

آژانس بین‌المللی انرژی با اعلام اینکه افزایش قیمت نفت موجب تشویق تولید نفت شیل خواهد شد، به آمار افزایش تعداد دکل‌های حفاری در آمریکا اشاره می‌کند. بر اساس این گزارش تعداد دکل‌های حفاری پس از آنکه در ماه مه ۲۰۱۶ به کف خود رسید، در مسیر صعودی قرار گرفت. بر این اساس رشد تعداد دکل‌ها در ماه دسامبر و بعد از اینکه اوپک برای کاهش تولید توافق کرد، چشمگیر بوده است. در واقع در ماه دسامبر شاهد افزایش تعداد دکل‌ها در بیشترین سطح از آوریل ۲۰۱۴ بوده‌ایم. آژانس بر این باور است که علاوه بر افزایش تعداد دکل‌ها، آمار و داده‌ها نشان از افزایش بهره‌وری تولید از چاه‌های شیل دارد. از این‌رو منتظر افزایش ۱۷۰ هزار بشکه‌ای متوسط تولید نفت شیل در سال ۲۰۱۷ را دارد. در سال ۲۰۱۶ متوسط تولید روزانه نفت شیل حدود ۳۰۰ هزار بشکه کاهش یافت. با تمام این تفاسیر باید دید در میان عوامل مثبت و منفی مختلف که در بازار نفت وجود دارد، نتایج نخستین جلسه کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در وین تا چه سطح در ایجاد هماهنگی برای کاهش تولید اثرگذار خواهد بود؟

اولین هماهنگی بزرگان نفتی پس از توافق اوپک