سوخت جدید رشد صادرات نفت

دنیای اقتصاد: توافق بین‌المللی برجام در حالی چند روزی است پا در دوسالگی گذاشته که با آغاز اجرای این توافق از ۲۶ دی‌ماه سال گذشته، تحریم‌های‌ بیمه‌ای نفتکش‌های ایرانی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین موانع صادرات نفت خام با گشایش‌هایی همراه شدند. این گشایش‌ها اگرچه باعث شدند پوشش بیمه‌ای نفتکش‌های ایرانی تا سقف مورد نیاز افزایش پیدا کند، اما به علت آمریکایی بودن برخی شرکت‌های بیمه‌ اتکایی، نفتکش‌های ایرانی تا به امروز از پوشش کامل بیمه‌ای که تحت عنوان بیمه اتکایی یا بیمه مجدد از آن یاد می‌شود محروم هستند. بیمه اتکایی که از سوی کلوب IGA ارائه می‌شود، به معنای پوشش ریسک‌ها بیش از سقفی است که کلوب بیمه‌ای P&I ضمانت می‌کند.

اما با خبری «ویژه» که روز گذشته از سوی خبرگزاری رویترز منتشر شد، با تدبیری که جدیدا از سوی شرکت‌های بیمه‌کننده کشتیرانی بین‌المللی اندیشیده شده است، این احتمال وجود دارد که پوشش کامل بیمه‌ای تا ماه آینده برای نفتکش‌های ایرانی برقرار شود. با وقوع این گشایش نهایی، گام بزرگی در جهت رشد صادرات نفت از سوی ایران به نقاط مختلف دنیا برداشته خواهد شد. مشکل بیمه‌ای نفتکش‌های ایرانی از اوایل سال جاری با همکاری شرکت‌های بیمه‌ای اروپایی و ژاپنی تا حد زیادی برطرف شده بود اما به علت تمایل نداشتن شرکت‌های آمریکایی برای بیمه کالاهای ایرانی، سقف کامل پوشش بیمه‌ای در رابطه با نفتکش‌های ایرانی تا‌کنون برقرار نشده است. برای مثال اگرچه کلوپ P&I ژاپن در فروردین ماه سال جاری مسوولیت پوشش بیمه‌ای خود را برای نفتکش‌های حامل نفت خام ایران از ۸۰ میلیون دلار به ۵۸۰ میلیون دلار برای هر نفتکش افزایش داد اما این میزان پوشش بیمه‌ای از سوی IGA (کلوب بزرگی متشکل از ۱۳ P&I که محموله‌های بزرگ را تا سقف بیشتری بیمه می‌کنند) بیمه مجدد نشده بود. در واقع از آنجا که چند شرکت از ۱۳ شرکتی که کلوب IGA را تشکیل می‌دهند آمریکایی هستند، نفتکش‌های ایرانی تا کنون فرصت تحت پوشش قرار گرفتن از سوی این گروه را پیدا نکرده‌ بودند. حال با راه‌حلی که شرکت‌های بیمه‌کننده کشتیرانی بین‌المللی به آن دست یافته‌اند، ممکن است این مشکل تا ماه آینده برای نفتکش‌های ایرانی برطرف شود.

تدبیری برای حذف آمریکا‌یی‌ها

بر اساس خبری که روز گذشته از سوی خبرگزاری رویترز منتشر شد، با خروج شرکت‌های بیمه اتکایی (بیمه مجدد) مستقر در آمریکا، پوشش بیمه‌ای تقریبا کامل برای نفتکش‌های ایرانی از ماه آینده برقرار خواهد شد. روز گذشته برخی مقامات بیمه‌ای در توکیو و لندن اعلام کردند: «پس از انعقاد توافقی برای ارائه پوشش بیمه‌ای به ایران بدون دخالت شرکت‌های بیمه اتکایی مستقر در آمریکا، شرکت‌های بیمه‌کننده کشتیرانی بین‌المللی راه‌حلی پیدا کردند تا از این طریق از پوشش بیمه‌ای تقریبا کامل صادرات نفت ایران از ماه آینده اطمینان یابند.» با انتشار این خبر در روز گذشته، امیرحسن زمانی‌نیا، معاونت امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت در توضیح بیشتر به «دنیای‌اقتصاد» گفت: پوشش بیمه‌ای کلوب P&I از ماه‌ها قبل برای نفتکش‌های ایرانی فراهم شده بود و ما مشکلی در رابطه با بیمه کشتی‌ها نداشتیم، با این‌حال به‌نظر می‌رسد با افزایش سقف پوشش بیمه، نفتکش‌های ایرانی با ریسکی به مراتب کمتر، نفت خام تولیدی ایران را به نقاط مختلف دنیا ارسال کنند.

زمانی‌نیا (اوایل سال‌جاری) در رابطه با بیمه نفتکش‌های ایرانی در دوران پسابرجام گفته بود: باید بگویم مشکل نفتکش‌های ما حل شده است. همین‌طور نفتکش‌های خارجی که نفت ایران را حمل می‌کنند نیز مشکلی ندارند و پوشش کافی بیمه‌ای خواهند داشت و این اتفاق نیز با همکاری بسیار خوب وزارت‌خارجه و خزانه‌داری آمریکا و پی‌اندآی کلوب (P&I Club) آمریکا انجام شد. در واقع این هماهنگی بین کشتیرانی، وزارت نفت، وزارت خارجه، خزانه‌داری و پی‌اندآی کلوب (P&I Club)آمریکا به شکلی سریع و موثر انجام شد.

معاون‌ امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت‌نفت با تاکید بر اینکه این پوشش بیمه‌ای از سوی کلوب پی‌اندآی به جریان افتاده است؛ گفت: در واقع از سوی اروپایی‌ها و ژاپنی‌ها تا سقفی که نیاز است، بیمه انجام می‌شود. به این ترتیب چنانچه خبر منتشر شده از سوی خبرگزاری رویترز در ماه آینده جنبه عملیاتی به خود بگیرد، نفتکش‌های ایرانی تا سقفی بیش از آنچه شرکت‌های اروپایی و ژاپنی توانایی دارند، بیمه خواهند شد. به گزارش خبرگزاری رویترز، بی‌میلی شرکت‌های آمریکایی برای بیمه حمل کالاهای ایرانی، تعداد شرکت‌های بیمه اتکایی ارائه خدمات به محموله‌های ایرانی را بسیار محدود ساخته، اما ترتیبات جدیدی در حال انجام است که اجازه بیمه اتکایی کشتی‌های حامل محموله‌های ایران بدون دخالت شرکت‌های آمریکایی را می‌دهد، اتفاقی که موجب افزایش تعداد محموله‌های بهره‌مند از خدمات بیمه‌ای خواهد شد.

به این ترتیب به‌نظر می‌رسد در صورت نهایی شدن چنین اتفاقی، تلاش ایران برای افزایش صادرات نفت در دوران پساتحریم با شرایط و ضمانت‌های بهتری همراه باشد. در این میان هرچند برخی محدودیت‌های بانکی همچنان پابرجا هستند و از نگاه کارشناسان احتمالا موانعی برای افزایش قابل‌توجه صادرات نفت ایران از این ناحیه وجود خواهد داشت، اما واقعیت صادرات نفت ایران نشان می‌دهد که برنامه‌های ایران برای افزایش تولید و صادرات تا کنون مطابق پیش‌بینی‌ها و با سرعتی قابل توجه پیش رفته است. اما اندرو باردوت، دبیر و مسوول اجرایی گروه بین‌المللی کلوب‌های حمایت و جبران خسارت در لندن گفت: «در برنامه بیمه اتکایی گروه برای سال ۲۰۱۷، هیچ شرکت بیمه اتکایی آمریکایی حضور نخواهد داشت.» وی و دیگر مقامات این گروه بین‌المللی گفته‌اند، این اتفاق از روز ۲۰ فوریه اجرایی خواهد شد. باردوت افزود: «این اقدام به میزان قابل توجهی، مشکل کمبود احتمالی پوشش‌های بیمه اتکایی در مورد مطالبات بیمه‌ای مرتبط با ایران را مرتفع خواهد کرد.»

روزگاری که بر نفتکش‌های ایران گذشت

پیش از رفع تحریم‌های یک‌جانبه غرب و در روزهایی که نفتکش‌های ایرانی از پوشش بیمه ‌‌بین‌المللی تانکرهای نفتکش «پی‌اند‌آی کلوب» (P&I CLUB) بهره‌مند نبودند، شرکت بیمه‌ «پی‌اند‌آی کلوب کیش» از سوی شرکت ملی نفتکش ایران به ثبت رسید. این شرکت در برهه زمانی یاد شده توانست خود را به‌عنوان بیمه‌ای معتبر به کشورهایی که خریدار نفت ایران بودند بشناساند. حال بعد از لغو تحریم‌های غرب، اگرچه پوشش بیمه‌ای کلوب P&I برای نفتکش‌های ایران برقرار شده، اما بیمه‌های اتکایی که IGA از معتبرترین آنها است، هنوز حاضر به همکاری با ایران نشده است. IGA یک کلوب بیمه‌ای شامل ۱۳ عضو است که این توانایی را دارد که کلوب P&I را در صورت بروز خسارت‌هایی سنگین، تحت پوشش خود قرار دهد. در واقع این بیمه خسارت‌هایی را که از سطحی خاص بالاتر می‌رود، پوشش می‌دهد. برای مثال اگر شرکت‌های بیمه P&I خسارتی که نزد خودشان بیمه شده را تا ۸ میلیون دلار پرداخت کنند، چنانچه خسارتی بیش از این رقم ایجاد شود، کلوب IGA تا ۶۰ میلیون دلار از آن خسارت را پوشش می‌دهد.بنابراین بسیاری از خریداران نفت تمایل به خرید نفت از کشوری دارند که کشتی‌های آنها تحت پوشش IGA یا بیمه‌های اتکایی هستند. حال باید دید دود سفیدی که از لندن و توکیو برای پوشش بیمه‌ای کامل نفتکش‌های ایرانی برخاسته است، با به نتیجه رسیدن باعث ورود گسترده‌تر نفتکش‌های ایرانی به مقاصد جدید خواهد شد؟