بازی پرنوسان نفت در 2017

دنیای اقتصاد-سارا مالکی: نخستین ماه از سال ۲۰۱۷ میلادی از نیمه گذشته است و گمانه‌ها از چگونگی رفتار بازار نفت در سال جدید میلادی همچنان ادامه دارد. پیش‌بینی رئیس آژانس بین‌المللی انرژی از روند معاملات طلای سیاه در سال جدید میلادی، تازه‌ترین تحلیلی است که طی مصاحبه‌ای از سوی این مقام نفتی مطرح شد. فاتح بیرول در مصاحبه‌ای که روز یکشنبه با خبرگزاری رویترز انجام داد، با اشاره به اینکه «اگرچه ممکن است بازار نفت در نیمه نخست سال ۲۰۱۷ در نتیجه اجرای طرح کاهش تولید به توازن برسد»، تاکید کرد: «قیمت جهانی نفت در سال ۲۰۱۷ شاهد نوسانات بسیار بیشتری خواهد بود.»

توازن بازار نفت در نیمه نخست سال جاری میلادی که بیرول به آن اشاره کرده است، در نتیجه اجرای تعهدی به دست خواهد آمد که کشورهای عضو اوپک ۳۰ نوامبر سال گذشته میلادی برای اجرای آن توافق کردند. طبق این توافق کشورهای عضو اوپک (به استثنای ایران، لیبی و نیجریه) باید در ۶ ماه نخست سال ۲۰۱۷ روزانه ۲/ ۱ میلیون بشکه از تولیدات خود بکاهند تا کل تولیدات اوپک در این مدت به روزانه ۵/ ۳۲ میلیون بشکه در روز برسد. همچنین با پیوستن تولیدکنندگان غیرعضو اوپک مانند روسیه، عمان، مکزیک و... به این توافق، کاهشی ۵۵۸ هزار بشکه‌ای نیز از سوی این تولیدکنندگان رقم خواهد خورد. به این ترتیب مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی در کنار مطرح کردن این انتظار که «بازار جهانی نفت در نیمه نخست سال جاری میلادی توازن را تجربه خواهد کرد»، می‌گوید: اما آنچه می‌خواهم بگویم این است که ما در حال ورود به دوره‌ای پر نوسان در بازار نفت هستیم، نام بازی جدید «بازار نوسانی» خواهد بود.

اما به نظر می‌رسد «بازی نوسانات» که بیرول در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز به آن اشاره کرده است، زودتر از آنچه او مطرح کرده آغاز شده است. بازار جهانی نفت با شروع سال ۲۰۱۷ در پی شک و تردید به اجرای توافق کاهش تولید نفت و همچنین گزارش‌هایی مبنی بر شدیدترین افت صادرات کلی چین از سال ۲۰۰۹ به این سو، با نوسانات رو به پایین همراه بوده است. هرچند روند رو به کاهش قیمت نفت در روزهایی از فعالیت بازار با بهبود همراه بوده است، با این حال روز جمعه افتی ۳ درصدی برای قیمت نفت رقم خورد که در سایه نوسانات زیاد بازار، در معاملات روز گذشته نیز چندان فرصت جبران پیدا نکرد. به این ترتیب در حالی‌که با شروع فعالیت بازار در روز گذشته، تضعیف شاخص دلار باعث تقویت قیمت نفت خام شد، در ادامه روند معاملات شاهد ریزش دوباره قیمت‌ها بودیم. نفت خام برنت در معاملات روز گذشته و تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) با افتی ۲۴ سنتی به ۲۱/ ۵۵ دلار بر بشکه رسید. نفت خام آمریکا نیز افت ۲۱ سنتی داشت و ۱۶/ ۵۲ دلار بر بشکه معامله شد. هرچند تحلیلگران بازار عقیده دارند «با توجه به در پیش بودن مراسم تحلیف دونالد ترامپ به‌عنوان خبر اصلی، این هفته قیمت‌گذاری نفت به جای خود نفت، بیشتر از نوسانات ارزش دلار آمریکا متاثر خواهد بود»، با این حال انتظار بازار برای چگونگی اجرای توافق کاهش تولید نیز همچنان از جمله عوامل تاثیرگذار بر روند قیمت‌ها خواهد بود.

دو روی سکه توافق

از نگاه بیرول «اگرچه توافق کاهش تولید می‌تواند سیگنالی برای افزایش قیمت نفت باشد، از دیگر‌سو رشد قیمت عاملی برای افزایش تولید نفت خام آمریکا و دیگر تولیدکنندگانی خواهد بود که در این توافق مشارکتی ندارند.» مشکل دیگری که در پس افزایش قیمت نفت وجود خواهد داشت، تضعیف تقاضای جهانی نفت خام خواهد بود. به این ترتیب در شرایطی که نفت ارزان متقاضیان زیادی در بازار جهانی دارد، گران شدن طلای سیاه کاهش تقاضا را در پی خواهد داشت که در کنار افزایش تولید نفت شیل آمریکا، تبدیل به عاملی برای رشد حجم ذخایر نفتی در دنیا خواهد شد. آن‌طور که رئیس آژانس بین‌المللی انرژی در مصاحبه خود مطرح کرده است، او انتظار دارد نفت شیل آمریکا در سال جاری میلادی با رشد تولید همراه شود.

اما آمریکا تنها کشوری نخواهد بود که در نتیجه رشد قیمت نفت خام تولیدات خود را افزایش خواهد داد. چین دیگر کشوری است که به گفته بیرول با تقویت بازار نفت، می‌تواند روند کاهشی تولید خود را معکوس کرده و با رشد همراه سازد. چین به‌عنوان پنجمین تولیدکننده بزرگ نفت جهان در سال ۲۰۱۵، در پی افت قیمت جهانی نفت تولیدات نفتی خود را در سال گذشته میلادی روزانه ۳۰۰ هزار بشکه در روز کاهش داد که بیش از مجموع کاهش تولید اعلام شده از سوی تولیدکنندگان غیر‌نفتی به استثنای روسیه است. پیش از این موسسه مشورتی انرژی اسپکتس، این انتظار را مطرح کرده بود که کاهش تولید چین در سال ۲۰۱۷ نیز ادامه پیدا خواهد کرد و تولید روزانه نفت چین ۲۰۰ هزار بشکه دیگر کاهش خواهد یافت. به این ترتیب در حالی که شرکت‌های دولتی چینی، چاه‌های موجود در میادین سالخورده را به دلیل بالا بودن هزینه‌ها بسته‌اند، ممکن است با رشد قیمت نفت توجیه لازم و کافی برای جبران کاهش تولید سال‌ گذشته را داشته باشند. هرچند چین هنوز به جنبش افزایش تولید در سال جاری میلادی نپیوسته است، اما تازه‌ترین داده‌ها از اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) نشان می‌دهد که تولید نفت خام در ایالات متحده آمریکا به ویژه در هفته گذشته و در ۴۸ ایالت جنوبی این کشور با رشد همراه بوده است. تولید کلی نفت خام در آمریکا، طی هفته گذشته ۹۵/ ۸ میلیون بشکه در روز بوده است که بیشترین سطح از آوریل سال گذشته به شمار می‌رود. رشد تولید در حالی در آن سوی دنیا توافق برای کاهش تولید را تهدید می‌کند که اوپک و تولیدکنندگان مستقل نفت، برای حل معضل مازاد عرضه و احیای قیمت نفت خام که هم‌اکنون ۵۰درصد کمتر از قیمت‌های سال ۲۰۱۴ است، در تلاش هستند.

تردید به بازگشت سرمایه‌گذارها

در چشم‌اندازی که رئیس آژانس بین‌المللی انرژی برای سال ۲۰۱۷ تصویر کرده است، یکی دیگر از نگرانی‌هایی که وجود دارد بازنگشتن سرمایه به صنعت نفت، به خصوص برای کشف منابع جدید است. هرچند پیش از این پیش‌بینی‌ها و نشانه‌هایی بیرونی مبنی بر اعتماد سرمایه‌گذاران به صنعت نفت و بازگشت آنها به پروژه‌ها مطرح شده بود، با این حال به نظر می‌رسد فاتح بیرول چندان به این نشانه‌ها خوش‌بین نیست. به گفته بیرول، نگرانی اصلی او در شرایط فعلی این است که «بعد از افت دو ساله قیمت طلای سیاه، سرمایه‌گذارها برای بازگشت به صنعت نفت به خصوص وارد کردن سرمایه خود برای کشف منابع نفتی جدید تمایل نداشته باشند.» بیرول در ادامه می‌گوید: «با وارد نشدن سرمایه‌گذاران به صنعت نفت، شاهد متوقف شدن پروژه‌های بسیاری در سراسر دنیا خواهیم بود، به این ترتیب چنانچه در سال جاری هیچ سرمایه‌گذار مطرحی برای ورود به صنعت نفت مشتاق نباشد، با فاصله‌ای چند ساله شاهد شکاف عرضه و تقاضا به‌عنوان پیامد جدی این اتفاق در بازار نفت خواهیم بود.» بیرول در حالی این اظهارات را مطرح می‌کند که تمایل شرکت‌های بزرگ نفتی برای ورود به پروژه‌هایی در سراسر دنیا، نگاه او به سرمایه‌گذاری در صنعت نفت را بدبینانه جلوه می‌دهد. در آخرین روزهای سال گذشته میلادی و در شرایطی که کارشناسان اجرای توافق کاهش تولید را ضمانتی برای تعادل بازار و امنیت عرضه ارزیابی می‌کردند، دو غول نفتی فرانسوی و بریتانیایی رقابت خود برای افزایش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفت و گاز را آغاز کردند؛ رقابتی که منجر به ورود حدود ۶ میلیارد دلار سرمایه‌ به پروژه‌های مختلف نفت و گاز در دنیا شد.

سال سیاه و سفید نفت

اما در شرایطی که رئیس آژانس بین‌المللی انرژی، برای نیمه نخست سال ۲۰۱۷ رشد قیمت و تعادل بازار نفت و پس از آن رشد تولیدات کشورهایی مانند آمریکا و چین و در پی آن آغاز بازی نوسانات را پیش‌بینی می‌کند، گزارش روز گذشته بلومبرگ بر بدبینی زودهنگام تجار نسبت به افت قیمت نفت خام آمریکا تاکید دارد. بر اساس این گزارش، انتظار تولیدکنندگان و تجار نفت برای کاهش قیمت نفت خام آمریکا به بیشترین سطح از سال ۲۰۰۷ به این‌سو رسیده است. این انتظار در حالی پدید آمده است که معاملات آتی این محصول با قیمت ۵۰ دلار بر بشکه در جریان است. بر این اساس به نظر می‌رسد با منتشر شدن سیگنال افت قیمت در بازار نفت که عمدتا از بازگشت شیل آمریکا به چرخه تولید ناشی می‌شود، تلاش برای افزایش مصون‌سازی در مقابل افت قیمت‌ها در میان معامله‌گران آغاز شده است. این تلاش می‌تواند به افت بیشتر قیمت‌ها در روزهای آینده منجر شود مگر اینکه نشانه‌ای مثبت، این مسیر را تغییر دهد. نقطه مقابل این نگاه، دیدگاه وزیر نفت کشورمان و همچنین وزیر انرژی عربستان سعودی است. به عقیده وزرای نفت بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت عضو اوپک، تعهدات برای کاهش تولید به شکل کامل اجرایی و باعث افزایش قیمت نفت خواهد شد. آن‌طور که خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی روز گذشته عنوان کرده است: با اجرای توافق اوپک شاهد به تعادل رسیدن بازار نفت در نیمه نخست سال جاری میلادی خواهیم بود، بنابراین بعید است این توافق با پایان یافتن دوره ۶ ماهه برای اجرای آن، از سوی کشورهای شرکت‌کننده در آن تمدید شود. حال باید دید انتظارها برای بازار سال ۲۰۱۷ که یا سیاه هستند یا سفید، در ماه‌های آینده چگونه تعبیر خواهد شد.