دنیای اقتصاد: اوپک بعد از ۸ سال توانست در نشست ۱۷۱ این سازمان که چندی پیش در وین برگزار شد، برای کاهش تولید به توافق برسد. با این حال برخی بر این باورند که در حال حاضر به دلیل احتمال بازگشت نفت شیل کاهش تولید اوپک تنها به از دست رفتن سهم این سازمان در بازار نفت منجر می‌شود. اما جواد یارجانی، مدیرکل اسبق امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت و نماینده ملی ایران در اوپک برای سالیان متمادی، بر این باور است که نفت شیل به‌عنوان یک حقیقت در بازار مطرح است و اوپک نمی‌تواند این نوع نفت را به‌طور کامل از بازار خارج کند، کما اینکه در دو سال اخیر نتوانسته است. از سویی بر اساس اساسنامه اوپک، این سازمان وظیفه ندارد رقبا را از دور رقابت خارج کند. یارجانی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با هفته‌نامه «تجارت فردا» به نقش برجام در توافق اخیر پرداخت. وی بر این باور است که ایران توافق اوپک را مدیون برجام است، چراکه اگر برجامی نبود، افزایش تولیدی هم نداشتیم، بنابراین برای تصمیم‌گیری در اوپک اساسا نیازی به مذاکره با ایران نبود.

میوه نفتی برجام

یارجانی مذاکرات و انجام توافق در اوپک را مدیون برجام می‌داند و می‌گوید:« اگر برجام اجرایی نشده و تحریم‌ها رفع نشده بود، ایران نمی‌توانست تولید خود را به سطحی برساند که در اوپک صاحب نظر باشد.» وی با بیان اینکه اگر ما تحت تاثیر وجود تحریم‌ها توان افزایش تولید نداشتیم، برای تصمیم‌گیری در اوپک اساسا نیازی به نظر ایران نبود، افزود: «پیش از برجام، برخی اعضای اوپک توان ایران در افزایش تولید بعد از رفع تحریم‌ها را باور نداشتند و به کنایه می‌گفتند که هرگاه ایران توانست تولید خود را افزایش دهد، در باره آن بحث خواهیم کرد.»

یارجانی با بیان اینکه در توافق اوپک پایه تولید ایران ۹۷۵/ ۳ میلیون بشکه در نظر گرفته‌ شد که بیشترین سطح تولید ایران بر اساس آمار منابع ثانویه در ۱۶ سال اخیر است، افزود: «هرچند ما در حال حاضر در این سطح تولید نمی‌کنیم اما در نظر گرفتن این رقم برای پایه تولید یک نوع اعتراف به توان تولید ایران است. این موضوع به‌عنوان یکی از مدارک اوپک ثبت شده است.»وی با اشاره به رای اخیر سنا برای تداوم تحریم‌هایی معروف به ایسا(ISA)، گفت: «بهترین روش مقابله با این تحریم‌ها مانند کاری است که در دوران جنگ تحمیلی انجام دادیم. در دوران جنگ، نفت وسیله‌ای برای انجام پروژه‌های بزرگی چون فولاد مبارکه اصفهان و بازسازی پروژه سلمان و ایجاد بسیاری از واحدهای پتروشیمی شد. فولاد مبارکه که در حال حاضر پایه صنایع اساسی ما است، تنها در مقابل صادرات نفت به شرکت ایتالین پی‌ان‌تی ایجاد شد.» به گفته یارجانی، در حال حاضر نیز، باید با کشورهایی چون ژاپن، چین و هند مبادلات نفت در برابر پروژه را انجام دهیم. با پررنگ کردن نقش نفت می‌توانیم تاثیر تحریم‌های بانکی را کاهش دهیم تا از دوران‌گذاری که کشور در آن قرار دارد، عبور کنیم.

شباهت‌های صنعت نفت ایران و روسیه

یارجانی بر این باور است که مقایسه صنعت نفت ایران با عربستان از اساس درست نیست، چراکه عربستان نه تجربه ملی شدن صنعت نفت را دارد و نه تجربه اعتصابات کارکنان صنعت نفت در قبل از انقلاب را. همچنین ایران تجربه تلخ ۸ سال جنگ تحمیلی و تحریم‌های غرب را دارد که عربستان با هیچ‌کدام مواجه نبوده است. وی با بیان اینکه آرامکو (شرکت دولتی نفت عربستان) کاملا مانند یک شرکت آمریکایی اداره می‌شود، می‌گوید: «زبان رایج در این شرکت انگلیسی است و بالاترین مدیران شرکت‌های بزرگ غربی را بعد از بازنشستگی در هیات‌مدیره خود می‌پذیرد. نتیجه این سیاست اداره شدن آرامکو با سیستم آمریکایی و در اختیار داشتن بالاترین تکنولوژی روز دنیا است که عربستان با تکیه بر آن تولید خود را به بیش از ۱۰ میلیون بشکه در روز رسانده است.»

یارجانی بر این باور است که صنعت نفت ایران با صنعت نفت روسیه بیشتر قابل قیاس است. چراکه روسیه با مشکلاتی چون فروپاشی شوروی مواجه بوده که تولید نفت این کشور در مقاطعی به شدت کاهش داد. اما روسیه توانست در سال‌های اخیر تولیدات خود را افزایش دهد و حالا به بزرگ‌ترین‌ تولیدکننده نفت جهان تبدیل شده است. به گفته وی، توسعه صنعت نفت روسیه با کمک شرکت‌های خارجی و تکنولوژی روز دنیا تحقق یافت، در واقع در حالی که روسیه خود در بسیاری از زمینه‌ها دارای بالاترین سطح از علم و تکنولوژی بود -مثلا روسیه اولین کشوری بود که انسان به فضا فرستاد- اما برای توسعه صنعت نفت به این نتیجه رسید که به کمک شرکت‌های خارجی نیازمند است.نماینده اسبق ایران در اوپک انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا را در همراهی روسیه با اوپک موثر می‌داند. به گفته وی، روسیه می‌داند اگر قرار است با انتخاب ترامپ گشایشی در شرایط سیاسی و کاهش تحریم‌های این کشور رخ دهد به‌طوری‌که شرکت‌های نفتی سرمایه‌گذاری خود را در صنعت نفت روسیه افزایش دهند، نیاز به قیمت‌های بالاتری برای نفت دارد.

اوپک و شیل

یارجانی با بیان اینکه تا کنون بارها ادعای مرگ اوپک مطرح شده است، می‌گوید: «توافق اخیر نشان داد که اوپک همچنان به‌عنوان سازمانی اثرگذار به حیات خود ادامه می‌دهد.» با این حال وی بر این باور است که هیچ ضمانتی برای تداوم حیات و اثرگذاری اوپک در آینده نیز وجود ندارد، چراکه اثرگذاری و حیات اوپک تا زمانی است که اعضا اراده‌ای برای آن داشته و بر این باور باشند که وجود اوپک به نفع آنها است. مدیرکل اسبق امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت حتی این موضوع را مطرح می‌کند که شاید در آینده این نفت شیل است که باید در بازار نفت نقش تولیدکننده موازنه‌ساز (Swing Producer) را بازی کند. وی با بیان اینکه به دلیل تحریم‌ها و جنگ‌ها علیه کشورهای تولیدکننده، قیمت نفت بالا رفت و این زمینه اقتصادی شدن تولید نفت شیل را ایجاد کرد، می‌گوید: «در حال حاضر نفت شیل به وجود آمده و به‌عنوان یک حقیقت در بازار مطرح است، اوپک نه بر اساس اساسنامه وظیفه دارد شیل را از دور رقابت خارج کند و نه می‌تواند این کار را به‌طور کامل انجام دهد، کما اینکه در دو سال اخیر نتوانست.»