دنیای اقتصاد: دومین نشست دو روزه کمیته مقامات عالی (HLC) اوپک، عصر روز دوشنبه به پایان رسید. هرچند اخبار منتشر‌شده در حاشیه این نشست نشان می‌دهد که این کمیته برای رسیدن به تصمیمی واحد درخصوص طرح کاهش تولید اوپک پیشرفت‌هایی داشته است، اما همچنان ابهاماتی در این زمینه وجود دارد. در پایان این نشست برخی منابع اعلام کردند پیشنهاد شده که تنها لیبی و نیجریه از طرح کاهش تولید معاف شوند و ۱۲ عضو دیگر موظف شوند که ۴ یا ۵/ ۴درصد از میزان تولید خود بکاهند. ظاهرا تمامی اعضا به غیر از ایران، عراق و اندونزی با این طرح موافقت کرده‌اند اما سه کشور یاد شده هنوز مواضع خود را در این خصوص اعلام نکرده‌اند. همچنین گفته شده که این پیشنهاد از سوی نماینده الجزایر در هیات‌‌عامل اوپک مطرح شده و گفته شده ایران میزان تولید خود را نسبت به سطح تولید ماه اکتبر(بر اساس آمار رسمی) که کمتر از ۴ میلیون بشکه در روز بوده، ۴ یا ۵/ ۴ درصد کاهش دهد. در حالی که ایران بر این باور است که حتی درصورت پذیرش این طرح نسبت به سقف مطلوب تولید پیش از تحریم‌ها که بین ۱/ ۴ تا ۲/ ۴ میلیون بشکه در روز بوده است، حاضر به کاهش تولید خواهد بود.

در طرح یاد شده چند نکته قابل توجه است، اول اینکه از ایران خواسته شده سطح تولید خود را براساس آمار رسمی ماه اکتبر کاهش دهد در حالی که شواهد نشان می‌دهد دیگر کشورها بر اساس آمار منابع ثانویه تولید خود را کاهش خواهند داد، دوم اینکه گفته شده این موضوع از سوی نماینده الجزایر پیشنهاد شده است، در حالی که بررسی‌ها نشان می‌دهد طرح یاد‌شده همان طرحی است که وزیر نفت و انرژی سعودی‌ها بعد از دیدار با وزیر انرژی الجزایر حدود یک هفته پیش مطرح کرده بود.

طرح سعودی از زبان الجزایر

به گزارش خبرگزاری رویترز، در نشست دو روزه کمیته مقامات عالی اوپک که عصر سه‌شنبه به پایان رسید، الجزایر طرح کاهش تولید نفت همه اعضا به غیر از لیبی و نیجریه را مطرح کرده است. این در حالی است که به نظر می‌رسد این طرح مقامات سعودی است که از زبان نماینده الجزایر مطرح شده یا حداقل با موافقت قبلی عربستان از سوی الجزایر مطرح شده باشد چراکه حدود یک هفته پیش از نشست کمیته عالی اوپک خالد الفالح، وزیر انرژی و معادن عربستان سفری به الجزایر داشت. به گزارش رویترز، برخی منابع آگاه اعلام کردند، وزیر انرژی عربستان برای مذاکرات با همتای الجزایری خود درخصوص سیاست‌های اوپک به این کشور سفر کرده و طرفین در مورد تاریخ جدیدی برای مذاکرات کمیته فنی اوپک به توافق رسیده‌اند. الفالح بعد از دیدار با نورالدین بوطرفه، همتای الجزایری خود اعلام کرد: «نشست وین برای رسیدن به توافقی عادلانه و متوازن و با مشارکت همه کشورهای عضو اوپک صورت خواهد گرفت که در این موضوع لیبی و نیجریه استثنا خواهند بود و به آنها اجازه داده می‌شود پس از ثبات داخلی، تولید خود را افزایش دهند.» وی همچنین تاکید کرد که میزان تولید ایران همچنان ثابت بوده و تغییری نخواهد کرد. بر این اساس طرح یاد شده، موضوع جدیدی نیست و پیش از این به‌طور کلی از زبان الفالح مطرح شده است.

جلوگیری از افزایش تولید ایران

اما بررسی طرحی که در نشست اخیر کمیته عالی مطرح شده یعنی کاهش تولید نفت ایران به میزان ۴ یا ۵/ ۴ درصد از تولید روزانه حدود ۴ میلیون بشکه در روز نشان می‌دهد، همان طرحی است که پیش از این عربستان بر آن بارها اصرار کرده است، یعنی ثابت نگه داشتن سطح تولید ایران.حدود ۱۰ ماه از لغو تحریم‌های ایران می‌گذرد و در این مدت بارها طرحی موسوم به فریز تولید(ثابت نگه داشتن سطح تولید) از سوی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مطرح شده است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند علاوه بر اینکه فشار اقتصادی نفت ارزان عربستان را وادار به تغییر رویه و کاهش تولید کرده است، جلوگیری از رشد تولید نفت ایران به‌عنوان یک رقیب مهم منطقه‌ای یکی از مهم‌ترین‌ عوامل ارائه طرح فریز تولید از سوی عربستان است. با این حال ایران بارها اعلام کرده‌ است تا به میزان مطلوب تولید پیش از تحریم‌ها (رقمی بین ۱/ ۴ تا ۲/ ۴ میلیون بشکه در روز) نرسد، حاضر به مشارکت در هیچ طرح محدود‌کننده تولیدی نخواهد بود. پافشاری ایران بر مواضع بحق خود و اصرار عربستان برای مشارکت ایران موجب شد اولین دور از این مذاکرات که به نشست دوحه معروف است و در آوریل سال جاری برگزار شد، به شکست منتهی شود. به فاصله چند ماه پس از نشست دوحه مجددا اعضای اوپک مذاکراتی در الجزایر برای کاهش تولید داشتند، در این جلسه که دو ماه پیش تشکیل شد، هرچند ایران همچنان بر مواضع خود پافشاری کرد، اما مقامات عربی تلویحا حق کشورمان برای افزایش تولید را به رسمیت شناختند. در این جلسه تصمیم گرفته شد تولید اوپک به سطح ۵/ ۳۲ تا ۳۳ میلیون بشکه در روز برسد و ایران که به دلیل تحریم‌ها و لیبی و نیجریه نیز که به دلیل جنگ‎های داخلی با کاهش غیر ارادی تولید مواجه شده‌اند از این طرح معاف شوند. همچنین اعلام شد درخصوص جزئیات از جمله میزان تولید هر یک از اعضا در نشست رسمی اوپک که هفته دیگر در وین برگزار خواهد شد، تصمیم‌گیری شود و در فاصله دونشست کمیته ویژه‌ای مسوول بررسی راه حل‌هایی برای تخصیص سهمیه اعضا شدند تا نتیجه را به وزرای کشورهای عضو اعلام کنند و وزرا در نشست آتی درخصوص آن تصمیم‌گیری کنند. اما در حالی که تنها یک هفته به نشست عادی اوپک زمان باقی است، عربستان مجددا طرح توقف تولید ایران را به شکل دیگری مطرح کرده است.

در واقع بر اساس آمار منابع ثانویه اوپک، تولید نفت خام ایران در ماه اکتبر حدود ۷/ ۳ میلیون بشکه در روز بوده است، در حالی که منابع رسمی میزان تولید ایران در ماه یاد شده را بیش از ۹/ ۳میلیون بشکه اعلام کرده‌ بودند. حال از ایران خواسته شده که سطح تولیدی که خود اعلام می‌کند را ۴ یا ۵/ ۴ درصد معادل ۱۶۰ یا ۱۸۰ هزار بشکه در روز کاهش دهد. با کاهش این مقادیر از میزان ۹/ ۳میلیون بشکه به رقمی حدود ۷/ ۳میلیون بشکه در روز می‌رسیم. در واقع در صورتی که ایران این طرح را بپذیرد قبول کرده است تولید خود را در سطح تولید ماه اکتبر بر اساس آمار منابع ثانویه ثابت نگه دارد. این عوامل نشان می‌دهد طرحی که در دومین دور از نشست کمیته عالی اوپک مطرح شده در واقع همان طرحی است که پیش از این مطرح می‌شد. یعنی ثابت نگه داشتن تولید نفت ایران آن هم بر اساس آمار منابع ثانویه.

به گزارش «دنیای اقتصاد» در گزارش‌هایی که هر ماه از سوی دبیرخانه اوپک منتشر می‌شود آمار تولید نفت کشورهای عضو بر اساس دو منبع اعلام می‌شود. آمار اول که از سوی کشورهای عضو اوپک مقبولیت بیشتری دارد، آمار منابع ثانویه است. این آمار میانگین آمار ارائه شده از سوی ۶ منبع اطلاعاتی پلاتس، آرگوس، آژانس بین‎المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی آمریکا، موسسه پژوهش انرژی کمبریج (CERA) و نشریه پترولیوم اینتلیجنس ویکلی است. اما دومین آمار که به آمار ملی یا رسمی معروفند، همان مقادیری هستند که دولت‌های اعضای اوپک از میزان تولید خود ارائه می‌دهند. از آنجایی که ارقام اعلام شده از سوی کشورهاى عضو غالبا سیاسى و بر پایه انگیزه هاى خاص کشورها است، در جلسات حساس و مهم اوپک، وزرا و کارشناسان به منابع ثانویه استناد مى‌کنند نه آمار ملی.

راضی کردن عراق

در این میان به نظر می‌رسد طرح جدید، هدف دیگری را نیز دنبال می‌کند. عراق اولین کشوری بود که با توافق الجزایر مخالفت کرد و به بهانه هزینه‌های زیادی که برای مبارزه با گروه تروریستی داعش می‌پردازد، خواهان معافیت از این طرح مانند ایران، لیبی و نیجریه شد. وزیر نفت عراق همچنین اعلام کرد که آمار منابع ثانویه کمتر از آمار واقعی تولید این کشور است، بنابراین تنها در صورتی ممکن است با کاهش تولید موافقت کنند که پایه بالاتری(مقدار تولید بر اساس منابع رسمی) برای این کشور در نظر گرفته شود.این کشور در ماه اکتبر تولید خود را ۷۷۴/ ۴‌میلیون بشکه در روز به دبیرخانه اعلام کرده در حالی که منابع ثانویه تولید عراق را حدود ۲۱۵ هزار بشکه کمتر از این مقدار می‌دانند. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد درصورتی که مبنای کاهش تولید برای عراق نیز آمار رسمی در نظر گرفته شود، کاهش ۴ درصدی تولید نفت این کشور معادل ۱۹۰ هزار بشکه و کاهش ۵/ ۴ درصدی معادل ۲۱۴ هزار بشکه خواهد بود. بنابراین درصورتی که عراق طرح مورد نظر را بپذیرد، در واقع تولید خود را در سطح تولید بر اساس آمار منابع ثانویه نگه خواهد داشت.

کاهش تولید دیگر اعضای اوپک

میزان تولید اوپک در ماه اکتبر(مهر-آبان) بر اساس منابع ثانویه ۶۴/ ۳۳ میلیون بشکه در روز بوده است. در حالی که اعضای این سازمان در نشست الجزایر که ۲۸ سپتامبر برگزار شد، توافق کرده بودند، تولید خود را در سطح روزانه ۵/ ۳۲ تا ۳۳ میلیون بشکه نگه دارند. در واقع تولید این سازمان در حال حاضر بین ۶۴۰ تا ۱۴/ ۱ میلیون بشکه بیشتر از مقدار توافق شده در نشست الجزایر است. از سویی در صورتی که اوپک برای کاهش ۴ یا ۵/ ۴ درصدی تولید به توافق نهایی برسد، به این معنا خواهد بود که تولید خود را ۳۵۰/ ۱ یا ۵۱/ ۱ میلیون بشکه کاهش دهد. اما این مقدار شامل تولید لیبی، نیجریه، ایران و عراق است، لیبی و نیجریه که به‌طور رسمی از طرح کاهش تولید کنار گذاشته شده‌اند و ایران و عراق به آمار منابع ثانویه معترض بودند و تولید خود را بیش از مقدار اعلام شده از سوی منابع ثانویه اعلام می‌کردند. حال اگر این ۴ کشور به علاوه اندونزی که خود کشوری واردکننده نفت است از آمار تولید اوپک کنار گذاشته شوند، تولید اوپک بدون این ۴ عضو بالغ بر ۵۲/ ۲۲میلیون بشکه در روز خواهد بود که کاهش ۴ یا ۵/ ۴ درصدی به معنای کاهش به ترتیب ۹۰۰ هزار یا ۰۱/ ۱ میلیون بشکه از این مقدار است. همان‌طور که گفته شد در صورتی که کاهش تولید ایران و عراق نیز بر اساس منابع اولیه محاسبه شود و لیبی، نیجریه و اندونزی از طرح معاف شوند، تولید اوپک با اجرای این طرح به ۷۴/ ۳۲ یا ۶۳/ ۳۲ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که مطابق توافق الجزایر بین ۵/ ۳۲ تا ۳۳میلیون بشکه در روز خواهد بود.

در پایان باید گفت این اولین باری نیست که در چند ماه اخیر شاهد گفتار و اقدام متفاوت از سوی مقامات عربی در بازار نفت هستیم. پیش از این نیز وزیر نفت سعودی‌ها بارها از اینکه عربستان به‌دنبال سهم بازار نیست سخن گفته بود. اما در عمل شاهد تخفیف‌های قیمتی این کشور و تشدید جنگ قیمتی در بازار نفت بودیم. حال باید منتظر باشیم و ببینیم مقامات نفتی کشورمان این بار تا چه حد در برابر فشار سعودی‌ها مقاومت می‌کنند.

بد‌عهدی عربستان در دقیقه 90؟