بازگشت توپ نفت به زمین عربستان

دنیای اقتصاد: ابهام در موفق بودن نشست ماه آینده اوپک در حال گسترش است. بهای نفت برنت در پی این ابهام‌ها روز گذشته برای اولین بار طی سه هفته اخیر به زیر ۵۰ دلار بازگشت. کارشناسان بر این باورند که شرایط پیچیده‌ای پیش روی اوپک قرار دارد، در واقع عربستان که طی دو سال گذشته در برابر هرگونه کاهشی در برابر تولید مقاومت می‌کرد، حال که تحت فشار اقتصادی برای کاهش تولید ابراز آمادگی کرده است با مقاومت دیگر اعضای این سازمان روبه‌رو است. جان کمپ، تحلیلگر بازارهای کالایی خبرگزاری رویترز بر این باور است اگر عربستان خواهان رشد قیمت‌ها است، باید خود را آماده کند که به نقش سنتی تولیدکننده نوسانی «swing producer» باز گردد، نقشی که در دهه ۹۰ میلادی آن را کنار گذاشت.

تردید در توان اوپک

توافق اوپک در ماه گذشته میلادی که موجی از شور و هیجان را در بازار نفت به وجود آورد، با گذشت زمان با تردید بیشتری از سوی معامله‌گران روبه‌رو می‌شود. اعضای اوپک در آخرین روزهای ماه میلادی گذشته در حاشیه اجلاس انرژی در الجزایر با یکدیگر دیدار کردند. نتیجه نشست طولانی اعضای اوپک در ۲۸ سپتامبر به توافق کلی بر سر کاهش میزان تولید اوپک در راستای ایجاد توازن در بازار نفت بود. پافشاری ایران بر موضع بحق خود درخصوص بازگشت به تولید مطلوب پیش از تحریم‌ها موجب شد که دیگر کشورهای عضو اوپک حق ایران برای افزایش تولید را به رسمیت شناخته و کشورمان به همراه دو کشور الجزایر و لیبی که آنها نیز به‌دلیل جنگ‌های داخلی با افت اجباری تولید مواجه شده‌اند از مشارکت در طرح مذکور معاف شوند. واکنش اولیه به توافق حاصل شده رشد چشمگیر قیمت نفت بود، قیمت‌ها تحت‌تاثیر توافق اوپک نزدیک به ۱۸ درصد رشد را تجربه کردند. در ابتدا گفته می‌شد این توافق می‌تواند به بازگشت تعادل در بازار نفت کمک کند و افزایش قیمت‌ها را تسریع بخشد. به گفته جان کمپ، خبره‌های بازار از این منظر به توافق اوپک نگاه می‌کردند که اوپک بعد از سال‌ها خاموشی مجددا برای تاثیرگذاری در بازار نفت دست به کار شده بود. به‌طور مثال اندی هال، یکی از کارشناسان مطرح بازار نفت و مدیر یکی از صندوق‌های پوشش ریسک بعد از توافق الجزایر گفت: «عربستان سعودی تصمیم گرفته به بازار کمک کند و قیمت‌ها رشد کنند، به همین دلیل برای همکاری با دیگر اعضای اوپک دست به کار شده است.»

کمپ می‌گوید: به مرور شور و شوق ایجاد شده در بازار نفت جای خود را به تردید داد. «آیا توافق اوپک می‌تواند موجب متعادل شدن سمت عرضه و تقاضای بازار نفت شود؟» همچنین نگرانی دیگری که وجود دارد به تمایل و توانایی اوپک در کاهش تولید باز می‌گردد. در حالی که بازار نفت در شرایط کونتانگو به سر می‌برد، بررسی بازار آتی نفت در ۲۴ اکتبر(۳ آبان سال جاری) نشان می‌دهد تفاوت قیمت‌ها در معاملات سررسید دسامبر سال جاری و سررسید دسامبر سال ۲۰۱۷ حدود ۹/ ۴ دلار در هر بشکه بوده است که به گفته کمپ کمترین مقدار از فوریه سال جاری تاکنون محسوب می‌شود. اختلاف کم قیمت‌ها در بازار آتی نشان می‌دهد که به عقیده معامله‌گران بازار نفت همچنان راه طولانی تا رسیدن به تعادل باید طی کند.

نقش‌ها در اوپک تغییر کرده است

جان کمپ می‌گوید توافق اوپک مبهم است، چراکه میزان کاهش و چگونگی تخصیص آن بین اعضا هنوز مشخص نیست، از سویی اوپک اعلام نکرده از کی و تا چه زمانی این محدودیت تولید اعمال خواهد شد. در خصوص جزئیات توافق در نشست وزرای اوپک در ۳۰ نوامبر تصمیم‌گیری می‌شود. کمپ تصمیم‌گیری‌های باقی مانده را بسیار دشوارتر از توافق اولیه در الجزایر می‌داند. در نشست الجزایر عربستان به‌طور تلویحی با معافیت ایران، لیبی و الجزایر موافقت کرد، اما علاوه‌بر این سه کشور، عراق مدعی شده که تولید نفتش بالاتر از سطحی است که توسط منابع ثانویه در گزارش اوپک اعلام می‌شود، این ادعای عراق به وضوح نشان می‌دهد که خواهان تخصیص سهم بیشتری از میزان تولید اوپک است؛ بنابراین عراق هم به جمع کشورهایی پیوسته است که هرگونه محدودیتی بر تولید خود را رد کرده و خواهان بازگشت به سهم تاریخی خود در بازار نفت است. در این بین روسیه نیز با وجود اعلام حمایت‌های اولیه و حضور در بسیاری از جلسات اوپک، هنوز مواضع خود را به طور قطعی در برابر تصمیم اوپک اعلام نکرده است؛ بنابراین روشن نیست این کشور تا چه میزان با اوپک برای کاهش تولید همکاری خواهد کرد.

این شرایط نشان می‌دهد اگر قرار باشد توافقی در اوپک شکل بگیرد مسوولیت آن به دوش عربستان و متحدانش در این سازمان است که طی دو سال گذشته در مقابل خواست دیگر اعضا می‌ایستادند و مانع کاهش تولید اوپک و دخالت این سازمان در بازار نفت در راستای حمایت از قیمت‌ها می‌شدند. طی دو سال گذشته عربستان سعی کرد که به نقش سنتی خود به‌عنوان تولیدکننده نوسانی (swing producer) بازنگردد و اعلام می‌کرد تنها در صورت مشارکت دیگر اعضای اوپک و تولیدکنندگان خارج از این سازمان حاضر به کاهش تولید است.

درواقع با شروع افت قیمت نفت از میانه‌های سال ۲۰۱۴، عربستان یک تنه در برابر دیگر اعضای اوپک که خواهان کاهش تولید و افزایش قیمت‌ها بودند ایستاد. این کشور اعلام می‌کرد که به زودی تولیدکنندگان شیل از میدان رقابت خارج شده و قیمت‌ها افزایش می‌یابند. اما گذشت زمان نشان داد پیش‌بینی‌های عربستان درست نبوده است. شیل با وجود رسیدن قیمت نفت به زیر ۳۰ دلار به حیات خود ادامه داد و معامله شدن نفت در قیمت‌های پایین تداوم یافت.

با تداوم شرایط آل‌سعود خود را در مخمصه دید. این کشور که در زمان شروع افت قیمت نفت به ذخایر عظیم ارزی خود دلگرم بود، با گذشت زمان متوجه شد که تداوم افت قیمت نفت موجب می‌شود ذخایر ارزی‌اش در مدت کوتاهی تمام شده و ورشکسته شود؛ بنابراین مجددا به فکر کاهش تولید افتاد، اما زمانی عربستان تصمیم به کاهش تولید گرفت که دیگر اعضای اوپک می‌توانستند تولیدات خود را افزایش دهند. بنابراین عربستان در شرایطی قرار گرفته که باید به تغییر استراتژی روی آورده و سیاست حفظ قیمت‌ها را دنبال کند، اما به‌نظر می‌رسد عربستان در این مسیر تنها است و خود باید به تنهایی به کاهش تولید اقدام کند.

توپ کاهش تولید در زمین عربستان

کمپ می‌گوید نتیجه نشست اوپک برای هر کسی که با تاریخ اوپک آشنایی دارد، روشن است. در واقع اگر عربستان خواهان افزایش قیمت نفت است مانند موارد مشابه در سال‌های گذشته خود باید دست به کار شود و بیشتر مسوولیت کاهش تولید اوپک را به عهده بگیرد. به طور مثال، در سال ۱۹۹۹ نیز توافق مشابهی بین کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید نفت در راستای افزایش قیمت‌ها رخ داد. هرچند همه از آن توافق به‌عنوان توافق موفقی یاد می‌کنند چرا‌که موجب رشد قیمت نفت شد؛ اما در عمل داستان به شکل دیگری بود. در آن سال نیز تنها کشوری که به‌طور داوطلبانه اقدام به کاهش تولید نفت خود گرفت عربستان بود که متحدان عربی این کشور یعنی کویت و امارات نیز از آن حمایت کردند. کاهش تولید نفت از سوی دیگر کشورهای عضو اوپک غالبا به‌دلیل مشکلات سیاسی، طبیعی یا فنی رخ داد.

در حال حاضر شرایط مشابهی مانند آنچه از دهه ۸۰ میلادی رخ داده پیش روی آل سعود وجود دارد. عربستان باید تصمیم بگیرد که برای رشد قیمت نفت تا چه میزان حاضراست از سهم خود در بازار بگذرد. به گفته جان کمپ، به احتمال زیاد سال آینده میلادی ایران، روسیه، عراق و تولیدکنندگان نفت شیل به افزایش تولید خود ادامه خواهند داد؛ بنابراین عربستان باید خود را آماده کند تا به تنهایی یا نهایتا با همکاری کویت و امارات اقدام به کاهش تولید کند.

افت نفت به زیر 50 دلار

روز گذشته برای اولین بار طی سه هفته اخیر برای اولین بار هر دو نوع نفت شاخص(برنت و WTI) در قیمت‌های زیر ۵۰ دلار بر بشکه معامله شدند. کاهش قیمت نفت طی چند روز اخیر در پی تردید به حصول توافق اوپک در نشست ماه آینده این سازمان رخ داده است. عراق اعلام کرده که میزان تولیدش حدود ۴۰۰ هزار بشکه بیشتر از مقداری است که در آمار اوپک آورده شده (۳/ ۴ میلیون بشکه در روز) و از سویی اعلام کرده هرچند از تصمیمات اوپک برای رشد قیمت نفت حمایت می‌کند؛ اما تصمیم اوپک نباید موجب محدود شدن برنامه‌های نفتی عراق شود. این کشور بر این باور است که سهم تولید نفتش بیشتر از مقدار کنونی است؛ زیرا جنگ‌هایی که طی سالیان متمادی با آن درگیر بوده عراق را همواره در برنامه‌های نفتی‌اش عقب نگه داشته است. اما موضوع دیگری که موجب افزایش تردید به نشست اوپک شده به اظهارات ضد و نقیض روسیه در خصوص همکاری با اوپک منتشر می‌شود. در حالی که روسیه طی چند ماه گذشته مدام برای همکاری با اوپک و افزایش قیمت نفت اعلام آمادگی می‌کرد، در حال حاضر مشخص نیست چه تصمیمی اتخاذ خواهد کرد. رئیس‌جمهوری این کشور، ولادیمیر پوتین پیش از این از آمادگی کشورش برای پیوستن به اوپک سخن گفته بود؛ اما الکساندر نواک، وزیر انرژی این کشور می‌گوید: فریز تولید تنها گزینه پیش روی این کشور است و روسیه نمی‌تواند تولید خود را کاهش دهد. در عمل نیز شاهد رکورد‌شکنی تولیدات نفت روسیه هستیم. روسیه در ماه گذشته ۲/ ۱۱ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرد که بیشترین مقدار از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی محسوب می‌شود.

اما عامل دیگری که روز گذشته قیمت نفت را تحت‌تاثیر قرار داد، به احتمال افزایش موجودی انبارهای نفتی آمریکا باز می‌گردد. موسسه نفت آمریکا(API) روز گذشته اعلام کرد که موجودی انبارهای نفتی این کشور هفته گذشته حدود ۵/ ۴ میلیون بشکه افزایش یافته است. احتمال افزایش موجودی انبارها در حالی مطرح می‌شود که در ۶ هفته از ۷ هفته پیش از آن حجم نفت در این انبارها کاهش یافته است. علاوه‌بر API، خبرگزاری رویترز رشد ۸۰۰ هزار بشکه‌ای، بلومبرگ رشد ۲۵/ ۱ میلیون بشکه‌ای و موسسه پلاتس رشد ۴۰۰ هزار بشکه‌ای را در موجودی انبارهای نفتی آمریکا پیش‌بینی کرده‌اند. آمار رسمی مربوطه شامگاه روز چهارشنبه هر هفته منتشر می‌شود که در لحظه تنظیم این گزارش، هنوز منتشر نشده است. روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) بهای نفت خام آمریکا ۸۳ سنت کاهش یافت و به ۱۳/ ۴۹ دلار بر بشکه رسید. برنت، نفت شاخص بازار لندن نیز ۹۱ سنت کاهش یافت و ۸۸/ ۴۹ دلار بر بشکه معامله شد.