دنیای اقتصاد- نسیم علایی: نفت با سیگنال همکاری کشورهای غیرعضو و عضو اوپک در راستای کاهش تولید در بازارهای جهانی به مرز ۵۴ دلار نزدیک شد و به بیشترین مقدار خود ظرف ۱۵ ماه اخیر رسید. به گزارش «دنیای اقتصاد» روز دوشنبه در کنگره بین‌المللی انرژی، در ترکیه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه از آمادگی کشورش برای همکاری‌های بیشتر با اعضای اوپک در راستای حمایت از بازار نفت خبر داد. وی اعلام کرد که در شرایط حاضر، مهار یا حتی کاهش تولید نفت تنها تصمیم درست برای تثبیت بازار جهانی نفت است. نفت دوشنبه هفته گذشته با موافقت ضمنی روسیه برای کاهش تولید به بیشترین مقدار ظرف ۱۵ ماه اخیر رسید. به گزارش «دنیای اقتصاد» بهای نفت خام آمریکا روز دوشنبه به ۶/ ۵۱ دلار در بشکه رسید که بیشترین مقدار از ۱۰ جولای سال گذشته میلادی(رکورد ۱۵ ماهه) محسوب می‌شود. نفت برنت نیز در ساعاتی از روز توانست به بیش از ۵۳ دلار برسد. با این حال در دو روز سه‌شنبه و چهارشنبه قیمت‌ها در مسیر کاهشی قرار گرفت که مهمترین عامل آن خبر افزایش تولید نفت اوپک، افزایش ذخیره انبارهای نفتی آمریکا و رشد شاخص دلار آمریکا محسوب می‌شود.

به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در هفته منتهی به ۷ اکتبر ذخیره انبارهای نفتی ۹/ ۴ میلیون بشکه افزایش یافته و به ۴۷۴ میلیون بشکه رسیده است. رشد ذخایر نفت در هفته یاد شده در حالی رخ داد که در ۵ هفته متوالی پیش از آن موجودی‌ها مدام کاهش یافته بود. از همین رو رشد مجدد آنها فشار بر قیمت نفت را به دنبال داشت، اما روز چهارشنبه‌ صورت جلسه فدرال رزرو نیز منتشر شد که احتمال افزایش نرخ بهره بانکی در این کشور را افزایش ‌داد و موجب افزایش شاخص دلار و فشار بر قیمت نفت و دیگر کالاهایی شد که با ارز دلار معامله می‌شوند. انتشار آمار ضعیف از اقتصاد چین و همچنین خبر رشد واردات نفت این کشور تاثیری دو سویه بر بازار نفت گذاشت. با این حال روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) نیز نفت شاخص بازار آمریکا (WTI) حدود ۴۴ سنت افزایش یافت و ۸۸/ ۵۰ دلار بر بشکه معامله شد. برنت، نفت شاخص بازار لندن نیز ۲۴ سنت افزایش قیمت را تجربه کرد و به ۲۷/ ۵۲ دلار بر بشکه رسید.

همچنینآن‌طور که در خبرها آمده است، مدیران نفتی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک از جمله روسیه، مکزیک و آمریکا به‌زودی مجددا با یکدیگر دیدار خواهند داشت، هرچند که به همکاری آمریکا برای کمک به بازار نفت امیدی نیست اما تداوم این جلسات نشان از تلاش کشورهای تولیدکننده نفت برای افزایش قیمت‌ها دارد. اعضای اوپک حدود ۲۰ روز پیش در حاشیه اجلاس انرژی در الجزایر به توافق اولیه‌ای برای کاهش تولید نفت دست یافتند و قرار است درخصوص جزئیات این توافق در نشست رسمی این سازمان در ۳۰ نوامبر تصمیم‌گیری شود. با این حال کمتر سازمانی نسبت به حصول توافق در اوپک خوش‌بین است، چراکه اعضای این سازمان در دو سال گذشته برای تصاحب سهم بازار رقابت شدیدی با یکدیگر داشته‌اند و حال نیز سه کشور ایران، لیبی و نیجریه که به دلایل مختلف کمتر از توان خود نفت تولید می‌کنند، خواهان بازگشت به سطح تولید قبلی خود و معافیت از طرح مذکور هستند. هرچند اعضای اوپک با معافیت این کشورها تلویحا موافقت کرده‌اند، اما به نظر نمی‌رسد با معافیت عراق از کاهش یا فریز تولید موافقت کنند. عراق کشوری است که نسبت به دیگر اعضای اوپک طی یک سال گذشته بیشترین رشد را در تولید خود لحاظ کرده و قصد دارد برنامه‌های افزایش تولید خود را ادامه دهد. در این بین آژانس‌بین‌المللی انرژی بر این باور است در صورتی که اوپک بخواهد چهار کشور یاد شده را از طرح فریز معاف کند عربستان و دیگر اعضای اوپک باید برای کاهش تولید بیشتری آماده باشند که این امر چندان قابل دستیابی به نظر نمی‌رسد، به‌خصوص اینکه آخرین گزارش‌ها نشان می‌دهد که اوپک در ماه گذشته یعنی زمانی که برای رسیدن به توافق مذاکرات فشرده‌ای انجام می‌داده، بیش از ۲۰۰ هزار بشکه به تولید خود افزوده است. خلاصه‌ای از آخرین گزارش ماهانه اوپک، اداره اطلاعات انرژی آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی در ادامه این گزارش آمده است.

تداوم مذاکرات اوپک و غیر اوپک

صحبت‌های رئیس‌جمهوری روسیه در بیست و سومین کنگره بین‌المللی انرژی در استانبول که توانست بازار جهانی نفت را تحت‌تاثیر قرار دهد، حول دو محور «سرمایه‌گذاری در صنعت نفت» و «حمایت از اجرای طرح فریز» بود. ولادیمیر پوتین در بیست و سومین کنگره بین‌المللی انرژی در استانبول که به نوعی به محلی برای پیگیری و تبادل نظر بیشتر درباره توافق ۲۸‌سپتامبر اعضای اوپک در الجزیره تبدیل شده بود، گفت: روسیه آماده کاهش تولید نفت است و از طرح فریز نفتی که به تدبیر سازمان اوپک طراحی شده، حمایت خواهد کرد. در پی این اظهارنظر بود که قیمت نفت به بیشترین میزان خود ظرف ۱۵ ماه گذشته رسید. آن‌طور که پوتین در سخنرانی خود تاکید کرده بود «در شرایط حاضر، مهار یا حتی کاهش تولید نفت تنها تصمیم درست برای تثبیت بازار جهانی نفت است». رئیس‌جمهوری روسیه در حالی در بیست و سومین کنگره بین‌المللی انرژی در استانبول از طرح فریز نفتی حمایت و آمادگی کشور خود برای اجرای این طرح را نیز اعلام کرده است که الکساندر نواک، وزیر انرژی این کشور در اظهاراتی محتاطانه گفت: «اگرچه روسیه به‌ایده توقف تولید به‌عنوان یک ایده جهانی توجه می‌کند، اما منافع روسیه توقف تولیدات این کشور در سطح ماه سپتامبر را می‌طلبد». بر اساس آمارهای منتشر شده میزان تولید نفت روسیه در ماه سپتامبر به سطح بی‌سابقه ۱/ ۱۱ میلیون بشکه در روز رسید.

پوتین همچنین در بیست و سومین کنگره جهانی انرژی که هر سه سال یکبار برگزار می‌شود، در رابطه با سرمایه‌گذاری در صنعت نفت اعلام کرد که «قیمت پایین نفت باعث کاهش سرمایه‌گذاری جهانی در بخش انرژی شده که این روند به نوبه خود در مقاطعی به کسری بودجه و همچنین جهش غیرمنتظره قیمت‌ها منجر می‌شود». اما دبیرکل اوپک که در همایش استانبول حضور داشت در مصاحبه با بلومبرگ درباره با حمایت روسیه از طرح فریز گفت: ما به تعهد روسیه کاملا اطمینان داریم، گفت‌وگوها با روسیه کاملا سازنده بودند. به عقیده کارشناسان حمایت اخیر روسیه از طرح توقف تولید نفت می‌تواند کمیته اوپک را در دست یافتن به تفاهمی در مورد میزان تولید نفت آن دسته از کشورهای عضو اوپک که خواستار افزایش تولید و سهم بازار هستند، یاری کند. با این وجود محمد بارکیندو در این‌‌باره اعلام کرد: هنوز خیلی زود است که در مورد سهمیه تولیدی هر یک از کشورها بحث شود.

اما کنگره انرژی استانبول دستاورد دیگری نیز برای نفت داشت. در این کنگره که با حضور سران و وزرای نفت غالب کشورهای تولیدکننده نفت برگزار شد تصمیم گرفته شد که اعضای اوپک به علاوه برخی کشورهای غیر عضو چون روسیه و مکزیک در اواخر ماه جاری میلادی با یکدیگر دیدار کنند و بر سر به تعادل رساندن بازار مذاکره شود. اما آنچه نشست آینده را متفاوت‌تر از نشست‌های قبلی کرده، دعوت از آمریکا برای حضور در این نشست است. این در حالی است که تولید نفت در آمریکا به خصوصی‌ترین شکل ممکن صورت می‌گیرد و دولت برخلاف دیگر کشورهای تولیدکننده نفت به‌طور مستقیم هیچ نقشی در میزان تولید ندارد. در این راستا مونیز، وزیر انرژی این کشور نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری بلومبرگ نسبت به حضور در نشست یادشده چندان تمایلی از خود نشان نداد. وی اعلام کرد که باید اجازه داد نیروهای بازار خود به کنترل و هدایت بازار نفت اقدام کنند.

رشد 220 هزار بشکه‌ای تولید اوپک

بر اساس گزارش اوپک از بازار نفت در ماه سپتامبر، متوسط تولید نفت این سازمان در ماه میلادی گذشته ۲۲۰ هزار بشکه افزایش یافته و به ۳۹/ ۳۳ میلیون بشکه رسیده است. افزایش تولید نفت اوپک در حالی رخ داده است که در ماه یاد شده اعضای این سازمان در الجزایر به توافق اولیه‌ای بر سر کاهش تولید نفت دست یافتند. در حالی که کارشناسان احتمال دست یافتن به توافق نهایی بین اعضای این سازمان در نشست رسمی اوپک در ماه نوامبر را بسیار کم می‌دانستند، حال افزایش چشمگیر تولید نفت اوپک، تردیدها به حصول توافق نهایی را بیشتر کرده است. افزایش تولید نفت اوپک در ماه سپتامبر از سوی کشورهای عراق، ایران، لیبی، نیجریه، کویت و امارات رخ داده است. عراق با ۱۰۵ هزار بشکه بیشترین رشد را در میزان تولید خود لحاظ کرده است، این کشور از ناراضیان توافق اوپک در نشست الجزایر محسوب می‌شود و در حاشیه این نشست اعلام کرد آمار دبیرخانه اوپک از میزان تولیدش حدود۴۰۰‌هزار بشکه کمتر از مقدار واقعی است. عراق در ماه سپتامبر به‌طور متوسط بیش از ۴۵/ ۴ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده است.

بعد از عراق، لیبی و نیجریه با بیش از ۹۰ هزار بشکه افزایش تولید بیشترین رشد را در میزان تولید خود لحاظ کرده‌اند. این دو کشور مدتی است که به دلیل مشکلات داخلی کمتر از توان خود نفت تولید می‌کنند، از همین رو خواهان معافیت از طرح کاهش تولید نفت اوپک هستند. این دو کشور به تازگی به توافقاتی با شورشیان و گروه‌های مخالف در کشورشان دست یافته‌اند و امید دارند، بتوانند تولید خود را افزایش دهند. کشورمان نیز میزان تولید خود را در ماه سپتامبر ۲۱ هزار بشکه افزایش داده و به بیش از ۶۶/ ۳ میلیون بشکه در روز رسانده است. مقامات نفتی کشورمان میزان تولید را ۸۵/ ۳ میلیون بشکه در روز می‌دانند. ایران از کشورهایی است که تلویحا از مشارکت در تفاهم‌نامه اوپک در الجزایر معاف شده است. با این حال جزئیات بیشتر توافق چندان روشن نیست. اما عربستان که به دنبال پایان یافتن فصل گرما و کاهش مصرف برق در این کشور، به‌طور معمول در چنین روزهایی از سال با کاهش تقاضای داخلی نفت خام مواجه می‌شود و تولید خود را کاهش می‌دهد، ماه گذشته بیشترین کاهش تولید را تجربه کرده است. عربستان در ماه سپتامبر ۸۷ هزار بشکه تولید خود را کاهش داده‌ و به ۴۹/ ۱۰ میلیون بشکه در روز رسانده که همچنان نزدیک به سطح رکورد تولید این کشور است.

در این بین اوپک برآورد خود از رشد عرضه کشورهای غیر عضو را در سال جاری میلادی حدود ۷۰ هزار بشکه نسبت به گزارش قبلی خود افزایش داده و به ۶۸۰ هزار بشکه رسانده است. علاوه بر این پیش‌بینی رشد عرضه کشورهای غیر عضو در سال ۲۰۱۷ را ۴۰ هزار بشکه افزایش داده و به ۲۴۰ هزار بشکه رسانده است. اوپک دلیل بازنگری در رشد عرضه کشورهای غیر عضو در سال ۲۰۱۷ را به دلیل راه‌اندازی پروژه‌های جدید تولید نفت در روسیه عنوان کرده است. اوپک پیش‌بینی خود از رشد تقاضا در سال جاری و سال آینده میلادی را نسبت به گزارش قبلی خود بدون تغییر گذاشته است. بر اساس این گزارش، رشد تقاضا در سال جاری ۲۴/ ۱ میلیون بشکه در روز خواهد بود اما سال آینده کاهش یافته و به ۱۵/ ۱ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

بر این اساس اوپک میزان تقاضا برای نفت این سازمان در سال جاری را ۸/ ۳۱ میلیون بشکه در روز برآورد کرده است که نسبت به مقدار تقاضا برای نفت این سازمان در سال گذشته میلادی ۸/ ۱ میلیون بشکه بیشتر است، همچنین نسبت به گزارش قبلی این سازمان ۱۰۰ هزار بشکه افزایش داشته است. از سویی پیش‌بینی شده میزان تقاضا برای نفت این سازمان در سال ۲۰۱۷ حدود ۸۰۰‌هزار بشکه افزایش خواهد داشت و به ۶/ ۳۲ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. تقاضا برای نفت اوپک در سال آینده در حالی ۶/ ۳۲ میلیون بشکه برآورد می‌شود که تولید نفت این سازمان در ماه گذشته بیش از ۴/ ۳۳ میلیون بشکه بوده است. بنابراین اگر اوپک بخواهد بازار را متعادل کرده و مازاد عرضه را حذف کند باید بیش از ۸۰۰ هزار بشکه نسبت به سطح کنونی از تولید خود بکاهد.

کاهش یک دلاری پیش‌بینی قیمت نفت

در حالی که به نظر می‌رسد اوپک و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت در تکاپو برای رسیدن به توافق تا آخر ماه نوامبر هستند، اما بدبینی به حصول توافق در این سازمان همچنان بالا است. از همین رو اداره اطلاعات انرژی آمریکا مانند دیگر موسسات و بانک‌های سرمایه‌گذار در نفت، پیش‌بینی خود را از قیمت نفت در سال آینده میلادی حدود یک دلار کاهش داده است. بر اساس آخرین گزارش ماهانه این سازمان که بانام «چشم‌انداز کوتاه‌مدت بازار نفت» منتشر می‌شود، متوسط قیمت نفت شاخص برنت در سال جاری میلادی ۴۳ دلار بر بشکه خواهد بود که نسبت به برآورد قبلی یک دلار افزایش داشته است، اما برآورد قیمتی از این نفت شاخص برای سال آینده با یک دلار کاهش به ۵۱ دلار رسیده است.

اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی قیمتی خود در سه ماه چهارم سال ۲۰۱۶ و سه ماه اول ۲۰۱۷ را حدود ۳ دلار افزایش داده است، اما بر این باور است که در ادامه سال تولیدات آمریکا افزایش یافته و موجب می‌شود که در سه ماه چهارم سال قیمت نفت به ۵۵ دلار بر سد، در حالی که در گزارش قبلی این سازمان قیمت نفت در سه ماه چهارم سال ۲۰۱۷ حدود ۵۸ دلار پیش‌بینی شده بود. اداره اطلاعات انرژی آمریکا به همین دلیل برآورد خود را از قیمت نفت در سال آینده میلادی کاهش داده است.

این سازمان بر این باور است که هرچند اوپک در ماه جاری به توافق اولیه‌ای برای کاهش تولید دست یافته است، با این حال همچنان نسبت به رسیدن به توافق نهایی تردید وجود دارد. از این رو پیش‌بینی میزان تولید اوپک در سال ۲۰۱۷ را روی سطح ۳۳ میلیون بشکه در روز بدون تغییر نگه داشته است. در عین حال اداره اطلاعات انرژی آمریکا متوسط تولید روزانه آمریکا در سال جاری و سال ۲۰۱۷ را به ترتیب ۷/ ۸ و ۶/ ۸ میلیون بشکه برآورد کرده که نسبت به گزارش قبلی این سازمان ۱۰۰ هزار بشکه رشد داشته است.

توافق دشوار است

آژانس بین‌المللی انرژی در گزارشی که روز سه‌شنبه منتشر شد، میزان تولید نفت اوپک را حدود ۲۰۰ هزار بشکه بیش از مقداری که دبیرخانه اوپک در گزارش خود اعلام کرده بود، دانست. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تولید اوپک به بیشترین میزان تاریخی این سازمان یعنی ۶/ ۳۳ میلیون بشکه در روز رسیده است. با این حال آژانس اعلام کرده است در صورت توافق اوپک وکشورهای غیرعضو بازار نفت زودتر از آنچه که پیش از این پیش‌بینی کرده بود(نیمه دوم سال ۲۰۱۷) متعادل خواهد شد. با این حال آژانس با اشاره به اینکه ایران، لیبی، نیجریه و عراق خواهان افزایش تولید خود هستند، اعلام کرد درصورتی که کشورهای یاد شده بر برنامه‌های افزایش تولید خود اصرار کنند، عربستان و دیگر اعضا باید بیش از آنچه که اعلام کرده‌اند تولید خود را کاهش دهند. با این حال آژانس دستیابی به توافق را دشوار دانسته اما اعلام می‌کند که درصورت توافق بازار نفت با رشد قیمتی مواجه خواهد شد. از سویی آژانس بین‌المللی انرژی میزان رشد تقاضا در ماه گذشته را حدود ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد کرده است در حالی که این سازمان پیش از این رشد تقاضا را ۳/ ۱ میلیون بشکه اعلام کرده بود. آژانس ضعف اقتصادی در چین و کشورهای OECD را دلیل کاهش رشد تقاضا می‌داند.