نخستین امضای قرارداد جدید نفتی عکس: دنیای اقتصاد/ رضا جلالی

دنیای اقتصاد: اولین قرارداد نفتی ایران در قالب قراردادهای جدید بالادستی با شرکت ایرانی نفت و گاز پرشیا به امضا رسید. روز گذشته در حالی سه قرارداد نفتی بر سر کلیات HOA (Head of Agreament) برای افزایش تولید از میادین نفتی یاران، مارون و کوپال امضا شد که پیش از این برای واگذاری این میادین هیچ گونه مناقصه‌ای برگزار نشده بود و در واقع وزارت نفت در دولت یازدهم برخلاف انتظارات همان رویه‌ای را دنبال کرد که پیش از این در دولت‌های قبلی انجام شده و بارها و بارها مورد انتقاد کارشناسان بوده است. اما وزیر نفت روز گذشته با اشاره به این انتقادات اعلام کرد: کسی جای کسی را تنگ نکرده، هنوز پروژه‌های بسیاری باقی مانده است. شرکت نفت و گاز پرشیا وابسته به گروه توسعه انرژی تدبیر از زیر مجموعه‌های ستاد اجرایی فرمان امام است و تا‌کنون تنها پروژه‌ نفتی که انجام داده است مربوط به توسعه میدان نفتی یاران شمالی است، با این حال چندی پیش نام شرکت پرشیا به‌عنوان یکی از ۸ شرکت صاحب صلاحیت E&P از سوی وزارت نفت اعلام شد و حال اولین قرارداد در قالب قراردادهای پرحاشیه جدید شرکت ملی نفت با این شرکت به امضا رسیده است. به گفته وزیر نفت امضای این قرارداد برای تداوم حضور این شرکت در میادین نفتی و جلوگیری از بیکار شدن نیروهای مشغول به کار روی این پروژه بوده است.

به گزارش «دنیای اقتصاد» سطح پایین ضریب برداشت از میادین نفتی کشور همواره به دلیل نبود تکنولوژی و فناوری لازم مورد تاکید مسوولان بوده است و شرکت پرشیا در حالی باید به این مهم دست یابد که تنها پروژه‌ای که تاکنون انجام داده مربوط به توسعه یاران شمالی است. شرکت پرشیا باید برای خود شریک خارجی معتبری به دست آورد و به تکنولوژی و فناوری روز برای افزایش ضریب برداشت دست یابد. با این حال به نظر می‌رسد احتمال دارد شاهد امضای قراردادهای دیگری با شرکت پرشیا باشیم. چراکه شرکت پرشیا، خواهان توسعه میدان نفتی آزادگان نیز است. محمد مخبر، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام روز گذشته در لابه لای اظهاراتش برای حضور در طرح توسعه میدان آزادگان و یادآوران ابراز امیدواری کرد. مخبر با بیان اینکه بحث‌هایی برای تشکیل کنسرسیومی به منظور توسعه میدان آزادگان مطرح شده است، گفت: از وزیر نفت درخواست می‌کنم اکنون که این گام را برای واگذاری پروژه‌ به شرکت‌های داخلی برداشته‌اند، گام بعدی‌ ایشان بررسی سازوکار ایجاد کنسرسیومی با محوریت شرکت‌های داخلی و خارجی، برای حضور در پروژه‌های آزادگان و یادآوران باشد.وزیر نفت امیدوار است تا پایان سال تعدادی قرارداد در قالب جدید امضا شود، وی تاخیرهای به وجود آمده را به درازا کشیدن نهایی شدن متن جدید قراردادها اعلام می‌کند. به گزارش «دنیای اقتصاد» امروز همچنین قراردادی برای افزایش ضریب بازیافت میادین نفتی بی‌بی‌حکیمه و اهواز با شرکت تجهیزات کاوشگران نو‌آور (تکنو) امضا می‌شود.

افزایش ضریب برداشت 5 مخزن نفتی

میدان یاران که در خط مرزی ایران و عراق واقعه شده است، از میادین نفتی واقع در دشت آزادگان محسوب می‌شود. توسعه میدان یاران شمالی در قالب بیع متقابل به شرکت پرشیا سپرده شده است و در حال حاضر مراحل پایانی خود را طی می‌کند. آنطور که وزیر نفت در مراسم امضای قرارداد نقل می‌کند، چندی پیش غلامحسین نوذری، رئیس هیات‌مدیره گروه توسعه انرژی تدبیر زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام با بیان اینکه کار این شرکت در یاران شمالی رو به اتمام است، به بیژن زنگنه می‌گوید نیروهای بسیاری در میدان نفتی یاران در حال کار هستند و همچنین این شرکت با کار روی این پروژه تجربه‌های مدیریتی خوبی به دست آورده است که با پایان کار این توان از بین خواهد رفت. از همین رو و برای حفظ نیروها و همچنین برای دلگرمی این شرکت ایرانی تصمیم گرفته می‌شود کار افزایش ضریب بازیافت یاران جنوبی نیز به این گروه سپرده شود. وزیر نفت در این باره می‌گوید: «ما یاران شمالی را به یاران جنوبی پیوند دادیم و هر آنچه که امروز امضا می‌کنیم، چه در یاران و چه در مارون و کوپال مربوط به افزایش ضریب بازیافت است، چرا که برای بخش تخلیه طبیعی یاران شمالی و جنوبی قرارداد قبلا امضا و اجرا شده است و الان برای افزایش ضریب بازیافت از این میادین قرارداد می‌بندیم.»

میدان نفتی کوپال در سال ۱۳۴۴ کشف و در سال ۱۳۵۰ بهره‌برداری از آن آغاز شد. کوپال دارای ۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون بشکه نفت درجای است و در حال حاضر از ۳۲ حلقه چاه فعال در دو سازند آسماری و بنگستان این میدان ۹۴ هزار بشکه در روز نفت برداشت می‌شود. میدان نفتی مارون نیز سومین میدان بزرگ نفتی ایران است که در استان خوزستان قرار دارد. حجم ذخیره درجای نفت خام این میدان معادل ۲۲ میلیارد بشکه برآورد می‌شود. هم‌اکنون ظرفیت تولید نفت خام میدان مارون به‌طور متوسط ۵۲۰ هزار بشکه در روز است. میدان مارون در سال ۱۳۴۲ کشف و بهره‌برداری از آن در سال ۱۳۴۵ آغاز شد. این میدان نیز دارای دو سازند نفتی آسماری و بنگستان است. هر دو میدان کوپال و مارون تحت مدیریت شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب است و تاکنون عملیات استخراج از آنها به عهده شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مارون بوده است.آن‌طور که مدیر عامل شرکت ملی نفت می‌گوید: ضریب بازیافت از میدان یاران حدود ١٠ درصد، سازند بنگستان میدان مارون حدود ۳/ ۹ درصد، سازند بنگستان میدان کوپال حدود ١٣ درصد و سازند آسماری میدان کوپال بیش از ١٨ درصد است و شرکت ملی نفت ایران انتظار دارد با اجرای فعالیت‌های توسعه‌ای در میدان‌های یاران، کوپال و مارون تولید روزانه نفت خام این میدان‌ها از رقم ١٨٥هزار بشکه کنونی به حداقل ٢٦٠ هزار بشکه برسد. علی‌کاردر همچنین اعلام کرد که این پنج مخزن نفتی، ۵/ ۱۴ میلیارد بشکه نفت ذخیره درجا دارد که با اتکا به ضریب بازیافت کنونی، ذخیره نفت قابل برداشت این میدان‌ها حدود ۵/ ۲ میلیارد بشکه است. همچنین درآمدهای حاصل از توسعه این میادین نفتی حدود ٢٧میلیارد دلار برآورد می‌شود.

جا برای همه هست

با وجود اینکه تنها یک روز قبل از امضای قرارداد با شرکت پرشیا خبر آن منتشر شد، اما به دلیل ترک تشریفات حتی از سوی موافقان قالب جدید قراردادهای نفتی انتقادهایی به آن وارد شد. زنگنه با اشاره به این انتقاد‌ها گفت: برخی می‌گویند چرا فلان کار را به فلان شرکت دادید در حالی که کسی جای کسی را تنگ نکرده است. وی با بیان اینکه من در بین شرکت‌های ایرانی تایید صلاحیت‌شده فرقی قائل نیستم، گفت: به شرطی که منابع را جور کنند و اگر بتوانند شریک خارجی را هم بیاورند، خیلی بهتر است. وی افزود: ما فقط در مناطق نفت‌خیز جنوب بیش از ۶۰ مخزن داریم که همه آنها به طرح جدید نیاز دارند و میادین فلات قاره و میادین گازی ما در مناطق مرکزی هم نیازمند اجرای پروژه هستند. در عین حال میادین جدیدی هم کشف شده که برای آنها کاری نکردیم و به‌طورکلی ۱۰۰ میلیارد دلار نیاز به سرمایه‌گذاری در این بخش داریم. زنگنه با اشاره به اشکال مختلف قراردادهای توسعه گفت: تصویب کردیم که تعدادی از میادین از جمله میادین رگ‌سفید، کرنج، پارسی و شادگان در لایه‌های آسماری و دیگر لایه‌ها از سوی مناطق نفت‌خیز جنوب توسعه پیدا کند و ضریب بازیافت آنها افزایش یابد.

وزیر نفت فرآیند طولانی نهایی شدن مصوبه دولت درخصوص قراردادهای جدید نفتی را دلیل امضای HOA (مبانی اصلی قرارداد) با شرکت پرشیا اعلام می‌کند و می‌گوید: «متن قراردادها هنوز آماده نیست و به این نتیجه رسیدیم که برای تسریع کار و صرفه‌جویی در وقت از روش امضای HOA استفاده کنیم. HOA شامل طرح کلی توسعه میدان، برآورد مبلغ کلی، سود پیمانکار، دستمزد و زمان است و سپس روی جزئیات قرارداد کار خواهیم کرد که احتمالا چندماهی به درازا بکشد.» وزیر نفت افزود: « شرکت پرشیا در مخازن کوپال و مارون می‌توانند مطالعات لازم را شروع و در یاران جنوبی هم می‌توانند عملیات را آغاز کنند.» به گفته زنگنه، شرکت پرشیا به شرکت ملی نفت قول داده که شریک خارجی بیاورد و از ۲/ ۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مورد نیاز، بخشی را از منابع خود شرکت، بخشی را از طریق وام و بخشی را از شریک خارجی تامین کنند اما زنگنه تاکید می‌کند که پول اصل‌کار نیست و چراکه اول تا آخرپول تامین می‌شود، آنچه اصل است توان فنی و مدیریتی است.

زنگنه با تاکید بر اینکه افزایش ضریب بازیافت برای ما بسیار مهم است، اعلام کرد: ما با کسی تعارف نداریم، اگر پرشیا نتوانست تولید کند، به او پول نمی‌دهیم. حتی اگر ۲ میلیارد دلار خرج کند و به رقم تعهد داده شده نرسید، چیزی دریافت نمی‌کند. به گفته وی بعد از اجرای قرارداد مشروط به تولید به شرکت پیمانکار بازپرداخت انجام می‌شود، یعنی شرکت پرشیا باید در این پروژه‌ها درآمد ایجاد کند و از محل بخشی از درآمد، هزینه‌ها، اصل و فرع و پاداش و دستمزد به آنها داده می‌شود.وی در ادامه افزود: ستاد اجرایی تا کنون در یاران شمالی بیشتر از منابع خودش استفاده کرده و در قالب قرارداد سنتی بیع متقابل، چندان سودی عایدشان نشده است، با این حال به قرارداد احترام گذاشته و آن را اجرا کردند.

تکرار تجربه تشکیل GCها

به گفته زنگنه آنچه وزارت نفت به دنبال آن است، تشکیل شرکت‌های شرکت‌های اکتشاف و توسعه یا E&P است که در ابتدا با مخالفت‌های شدیدی مواجه شده است. وی می‌گوید: برخی اعلام می‌کردند که تشکیل این شرکت‌ها موجب تضعیف شرکت ملی نفت می‌شود و من هنوز نفهمیده‌ام که چگونه شرکت‌های E&P موجب تضعیف شرکت ملی نفت می‌شود. وزیر نفت در ادامه به مشکلات تشکیل شرکت‌های پیمانکار عمومی یا همان GC‌ها در دوران قبلی وزارتش اشاره کرد و گفت: «برای تشکیلGCها نیزعذاب کشیدم.» به‌گفته زنگنه شرکت‌های E&P دانش‌بنیان بوده و دارایی آنها توان مهندسی و فنی است، اگر E&P داشته باشیم و بالغ بشود، قطعا می‌توانیم در آینده از طریق آنها از خارج از کشور درآمد داشته باشیم. وی می‌گوید در حال حاضر ۸ شرکت را که ممکن است تعداد آنها به ۱۰ مورد برسد به‌عنوان شرکت‌های E&P ایرانی معرفی شده است و این شرکت‌ها صنعت نفت را تقویت خواهند کرد. وزیر نفت افزود:«در مصوبه دولت نوشتیم هیچ شرکت خارجی نمی‌تواند بدون داشتن شریک ایرانی وارد قرارداد با ما شود و بعد حتی از این هم فراتر رفتیم و گفتیم اگر شرکت‌های ایرانی توانمندی داشته باشند، قرارداد مستقل با آنها می‌بندیم و آنها می‌توانند راهبر باشند.»

میادین مشترک، مساله ملی شده است

زنگنه می‌گوید: میدان‌های مشترک تبدیل به مساله ملی شده است و هرکجا می‌رویم از ما سوال می‌شود چه زمان در پارس‌جنوبی به قطر می‌رسیم یا میادین مشترک با عراق چه زمان توسعه می‌یابند، اما در بازیافت هنوز این‌طور نیست و امیدوارم این اتفاق بیفتد. طلبکار بودن مردم از دولت امر بسیار خوبی است. به گفته وی، ضریب بازیافت ایران در لایه سروک آزادگان ۵ درصد است و ۹۵ درصد آن استفاده نمی‌شود، از سویی سطح سواد مهندسی کشور در بخش نفت به سرعت در حال بالا رفتن است و اینها در آینده سوال خواهند کرد که چرا بازیافت را افزایش ندادیم. هیچ افتخاری نیست که ۶۰۰ میلیارد بشکه نفت در‌جا در غرب کارون داشته باشیم که تنها ۱۴۰ میلیارد بشکه آن را بتوان برداشت کرد و بالای آن، مردم با فقر زندگی کنند. وی با بیان اینکه در کل قراردادها بیش از ۷۰ درصد کار به ایرانی‌ها ارجاع خواهد شد و در قراردادهایی که شرکت ایرانی رهبر کنسرسیوم است احتمالا این عدد به ۸۰ درصد خواهد رسید، تاکید کرد: با اجرای این پروژه‌ها، همان زمان با اجرا، ده‌ها هزار شغل ایجاد می‌شود و بعد از بهره‌برداری هم از منابع آن در توسعه کشور می‌توان استفاده کرد.‌