خیز روسی روابط نفتی با ایران

دنیای اقتصاد- سارا مالکی: نام میدان‌های نفتی «آب‌تیمور» و «منصوری» در استان خوزستان در حالی از بعدظهر روز دوشنبه با نام شرکت «لوک اویل» روسیه گره خورده است که چنانچه مطالعات دومین شرکت بزرگ نفتی روسیه در این دو میدان به نتیجه برسد، این میادین عرصه نخستین همکاری ایران و روسیه در صنعت نفت خواهند بود. ابراز تمایل روسیه به همکاری نفتی و گازی با ایران که پس از لغو تحریم‌های یکجانبه غرب علیه ایران به شکلی جدی از سوی این متحد سیاسی و اقتصادی کشور در حال پیگیری بود، در نهایت منجر به سفر مدیرعامل شرکت لوک اویل روسیه به تهران و دیدار واگیت آل اکپروف با وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران برای بررسی بیشتر ابعاد همکاری‌های نفتی شد.از نگاه کارشناسان مذاکرات نفتی روسیه و ایران که بر اساس قراردادهای جدید نفتی در جریان است، اگرچه «ممکن» است در نهایت به همکاری روسیه با ایران برای ازدیاد برداشت از میدان‌های آب تیمور و منصوری ختم شود، اما در مقطع فعلی حامل پیام‌های بسیاری برای دیگر شرکت‌های نفتی بین‌المللی است.

به عقیده کارشناسان تمایل شرکت لوک اویل برای ورود به پروژه‌های نفتی ایران به‌عنوان شرکتی که جایگاه قابل قبولی در رده‌بندی‌های بین‌المللی نفتی دنیا دارا است، می‌تواند تبدیل به عاملی برای تحریک سایر شرکت‌های مطرح نفتی برای ورود به صنعت نفت کشور و پذیرش این نکته شود که شرایط امروز ایران با گذشته فرق کرده است. به این ترتیب اگرچه در حال حاضر همکاری دومین شرکت بزرگ نفتی روسیه با ایران به نتیجه‌گیری آنها از مطالعات خود از میدان‌های آب‌تیمور و منصوری و پذیرش نتایج آنها از سوی ایران وابسته است که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با مثبت ارزیابی کردن مذاکرات اولیه با مدیرعامل لوک اویل روسیه می‌گوید: براساس قرارداد محرمانگی که به منظور مطالعه مشترک روی میادین آب‌تیمور و منصوری با لوک اویل روسیه به امضا رسیده است ما برخی اطلاعات اولیه را در اختیار این شرکت نفتی قرار داده‌ایم تا آنها بعد از انجام بررسی‌های لازم نتیجه را برای همکاری در این میادین اعلام کنند.

مدیرعامل لوک‌اویل بعد از دیدار با بیژن زنگنه تاکید کرد: زیرساخت‌های توسعه این میدان‌ها به‌طور قطع بررسی می‌شود و این شرکت افزون بر میدان‌های آب تیمور و منصوری، بررسی منطقه خلیج فارس را نیز به عهده دارد که نتایج آن را در آینده نزدیک اعلام خواهد کرد. بیژن زنگنه نیز در این دیدار به تداوم همکاری نفتی ایران و روسیه در بلندمدت تاکید کرد.

تمرکز قراردادهای جدید بر افزایش ضریب بازیافت

علی کاردر در ادامه گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در پاسخ به این سوال که چرا در همکاری با لوک اویل میادین مشترک و افزایش برداشت از آنها در اولویت قرار نگرفت، می‌گوید: میادین نفتی آب‌تیمور و منصوری انتخاب خود روس‌ها بود و ما پیشنهادی به آنها ندادیم، ضمن اینکه هم‌اکنون شرکت‌های بزرگی از کشورهای مختلف مشغول مطالعه و بررسی روی میدان‌های مشترک نفتی هستند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده مدیرعامل شرکت لوک اویل با تایید مطالعه الگوی جدید قراردادهای نفتی ایران اعلام کرده بود: با توجه به وسعت و حجم میدان‌های نفتی ملاحظاتی برای امضای این قراردادها وجود دارد. از نگاه کاردر منظور آل اکپروف از «ملاحظات» انجام برخی کارها برای اقتصادی‌تر کردن پروژه است.

بیژن مستقل، استاد دانشگاه نیز در‌باره این موضوع به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: با توجه به نوع میدان‌های نفتی، مشترک بودن یا داخل مرز بودن آنها، پیچیدگی‌های برداشت از آنها و... ملاحظات فنی و اقتصادی فراوانی وجود دارد که شرکت‌های بین‌المللی انرژی در بررسی‌های خود آنها را در نظر می‌گیرند، همچنین در کنار تمام اینها شرایط سیاسی و عمومی کشورها نیز مدنظر قرار گرفته و بر قراردادها اثر می‌گذارند اما مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با تاکید بر این نکته که در اجرای قراردادهای جدید نفتی تمرکز بر افزایش ضریب بازیافت است، می‌گوید: تمرکز ما در همکاری با شرکت لوک اویل نیز بر افزایش ضریب بازیافت است، به این ترتیب چنانچه این شرکت روسی بعد از انجام مطالعات برای همکاری در این میادین اعلام آمادگی کند، اقدامات ویژه‌ای را برای افزایش برداشت انجام داده و طبق قراردادهای جدید نفتی به ازای هر یک بشکه افزایش برداشتی که داشته باشند، رقمی را از قیمت آن دریافت می‌کنند.

کاردر عقیده دارد روند تولید نفت کشور باید با تکیه بر «افزایش ضریب بازیافت» از میادین موجود با رشد همراه شود؛ چراکه امروزه در دنیا اکتشاف میادین جدید نفتی جای خود را به بازیابی و افزایش برداشت از میدان‌های قدیمی و حتی کوچک داده است. به عقیده کاردر پروژه‌های افزایش ضریب برداشت میدان‌های قدیمی می‌توانند به مثابه یک کشف میدانی جدید به شمار روند زیرا در برخی موارد به اندازه یک میدان جدید نفتی به تولیدات اضافه می‌کنند.

پایان قراردادهای ابتر

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در ادامه در حالی همکاری لوک اویل روسیه و شرکت ملی نفت ایران را منوط به مطالعات دقیق‌تر، مشخص شدن میزان سرمایه‌گذاری، حداکثر میزان برداشت آنها از میدان‌های یاد شده و مواردی از این دست می‌داند که در ادامه در‌باره زمان اعلام نتایج مطالعات روس‌ها می‌گوید: درخواست آنها برای اعلام نتایج درباره میدان‌های نفتی آب‌تیمور و منصوری انتهای اکتبر بوده است اما ما از آنها خواسته‌ایم مطالعات فنی خود را تا جایی که امکان دارد زودتر به ما تحویل دهند.

کاردر در پاسخ به این سوال که ورود شرکت لوک‌اویل افزایش سطح برداشت دو میدان نفتی یاد شده را تا چه میزان افزایش خواهد داد، می‌گوید: ما سطح برداشت خاصی را برای آنها در نظر نگرفته‌ایم تا آنها حداکثر برداشتی را که می‌توانند از این میادین داشته باشند به ما اعلام کنند. این مقام نفتی در ادامه در رابطه با شرایط انعقاد قرارداد با روس‌ها می‌گوید: چنانچه اعداد و ارقام اعلام شده از سوی کارشناسان روس در رابطه با دو میدان آب‌تیمور و منصوری مورد رضایت شرکت ملی نفت ایران بود، قرارداد وارد فاز عملیاتی خواهد شد. تاکید کاردر بر قابل‌قبول بودن اعداد و ارقام اعلام شده از سوی روس‌ها برای افزایش سطح برداشت در حالی است که می‌گوید: ما علاقه‌ای به انعقاد قراردادهای بدون نتیجه و اثرگذار، آنطور که در دوره‌ قبل شاهد بودیم، نداریم و هدف ما از عقد قرارداد با طرف‌های خارجی تولید صیانتی از میادین نفتی و بحث انتقال فناوری است.

بر این اساس مدیرعامل شرکت ملی نفت عقیده دارد انجام مطالعات کارشناسی پیش از انعقاد قرارداد، می‌تواند به تولید صیانتی از میادین نفتی منجر شود. کاردر در توضیح بیشتر در رابطه با چگونگی انجام روند مطالعات بر روی میادین نفتی کشور و هزینه‌های آن می‌گوید: براساس قراردادی که ما داریم، شرکت ملی نفت ایران هیچ هزینه‌ای را در مطالعه میادین متقبل نشده و شرکت‌هایی که مایل به سرمایه‌گذاری در میادین هستند پس از انجام مطالعه و نتیجه‌گیری وارد فاز عملیاتی خواهند شد، در غیر این‌صورت ما مسوولیتی برای پرداخت یا بازگرداندن هزینه‌های مطالعات فنی شرکت‌های نفتی خارجی نداریم. این مقام نفتی هزینه مطالعات لوک‌اویل بر روی دو میدان نفتی آب‌تیمور و منصوری را چیزی حدود ۵ میلیون دلار ارزیابی می‌کند که چنانچه به نتیجه مثبت منتهی شود، در مرحله بعدی وارد کار عملیاتی می‌شود.

تجربه روسی برای نیروهای ایرانی

دیدار مدیرعامل شرکت لوک‌اویل با وزیر‌نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در حالی در روزهای گذشته تبدیل به تیتر بسیاری از رسانه‌های خبری شده است که در صورت نهایی‌شدن همکاری نفتی روسیه و ایران، این نخستین همکاری ایران و روسیه در حوزه نفت خواهد بود. علی کاردر در این زمینه با تاکید بر این نکته که شرکت لوک‌اویل روسیه یکی از شرکت‌های برتر بین‌المللی در حوزه نفت است و در عراق نیز میدان نفتی بزرگی را در دست دارد، می‌گوید: پیش از این گازپروم روسیه از طریق توتال فرانسه سهم اندکی در فازهای ۲ و ۳ پارس جنوبی داشت اما چنانچه لوک‌اویل وارد همکاری با ایران شود، این نخستین کار عملیاتی روس‌ها در حوزه نفت با ایران خواهد بود. او با تاکید بر توان فنی روس‌ها برای افزایش برداشت از میدان‌های نفتی یاد‌شده، می‌گوید: با این وجود لوک‌اویل اعلام کرده است که در صورت ورود به پروژه‌های نفتی کشور، تا آنجا که ممکن باشد از نیروهای ایرانی کمک خواهد گرفت زیرا نیروهای ایرانی در عین حال که ارزان‌تر هستند از تخصص بالایی نیز برخوردارند.

کاردر در پاسخ به این اظهار‌نظر منتقدان که عقیده دارند با اجرای قراردادهای جدید نفتی، نیروهای متخصص و شرکت‌های داخلی که از توان کافی مالی و فنی برای افزایش تولید نفت برخوردار هستند به حاشیه رانده می‌شوند، می‌گوید: صنعت نفت به ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد که ۱۰۰ میلیارد دلار از این منابع مربوط به توسعه بخش بالادستی است، در حال حاضر هم راه برای ورود شرکت‌های ایرانی به پروژه‌های نفتی باز است و ما منتظر هستیم تا آنهایی که می‌گویند پول و تکنولوژی کافی برای اجرای پروژه‌ها دارند وارد کار شوند. از نگاه مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران شرایط فعلی برای اجرای پروژه‌های نفتی کاملا رقابتی است و شرکت‌های ایرانی و خارجی می‌توانند با ارائه پروپوزال برای میدان نفتی مورد‌نظر خود در مناقصات شرکت کرده و در صورت کسب امتیازهای لازم وارد فاز عملیاتی شوند. کاردر در ادامه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: طبق مصوبه هیات‌وزیران ما قصد داریم در مجموع تولید نفت کشور را با تکیه بر قراردادهای جدید نفتی از حدود ۴ میلیون بشکه به چیزی حدود ۲/ ۵ میلیون بشکه در روز برسانیم، به این ترتیب تنها چیزی حدود یک میلیون بشکه نفت درگیر این قرارداد خواهد شد که جای نگرانی ندارد. پیش از این ایران تنها یک‌بار توانسته است به تولیدی برابر با ۶۹/ ۴ میلیون بشکه نفت در روز برسد.

به گفته کاردر این اتفاق در نتیجه قراردادهای بیع متقابل و ورود تکنولوژی و سرمایه شرکت‌های خارجی رخ داد، اتفاقی که در طول ۳۵ سال گذشته تنها یک‌بار شاهد آن بودیم و حالا با تکیه بر قراردادهای جدید نفتی که مدل توسعه یافته قراردادهای بیع متقابل هستند، قرار است تولید نفت کشور از مرز ۵ میلیون بشکه در روز عبور کند. کاردر در نهایت با اشاره به تصویب قراردادهای جدید نفتی در هیات تطبیق مصوبات مجلس شورای‌اسلامی و ابلاغ آن به دولت افزود: نظرات و انتقادات تماما در آخرین بررسی‌ها از قراردادهای جدید نفتی اعمال شد و امیدوار هستیم پس از ابلاغ این قراردادها از سوی دولت به وزارت نفت، اولین مناقصه در مهرماه سال جاری که به میدان آزادگان جنوبی مربوط می‌شود به خوبی اجرا شود. کاردر در نهایت با خوش‌بینی نسبت به همکاری با روس‌ها، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت و گاز دنیا میزان ضریب انتقال تکنولوژی روس‌ها به کارشناسان را اتفاقی می‌داند که در طول همکاری مشترک مشخص خواهد شد و در نهایت امیدوار است که با اجرای قراردادهای جدید نفتی، تولید نفت کشور از مرز ۲/ ۵میلیون بشکه در روز عبور کند.