معمای بازار چینی نفت

گروه نفت و پتروشیمی: در حالی که رقابت بین کشورهای عضو اوپک برای افزایش سهم از بازار هر روزه در حال افزایش است، به نظر می‌رسد به زودی این کشورها با از دست دادن بخشی از بازار خود در چین وادار به رقابت بیشتر در بازارهای دیگر شوند. در واقع پالایشگاه‌های مستقل چین (تیپات) اعلام کرده‌اند که نفت کشورهای عضو اوپک از جمله ایران و عربستان برای پالایش ترش و اسیدی هستند. بنابراین پالایشگران چینی به دنبال نفت‌های شیرین‌تری هستند تا جایگزین نفت ترش کشورهای عضو اوپک کنند.

تیپات‌ها نفت شیرین می‌خواهند

به گزارش بلومبرگ، ژانگ لیوچنگ مدیرعامل گروه شیمیایی شاندونگ دانگمینگ که مالک بزرگ‌ترین‌ پالایشگاه خصوصی در چین است، می‌گوید نفت عربستان و ایران به دلیل دارا بودن درصد بالای سولفور برای ماشین‌آلات و تاسیسات پالایشگاهی آنها مناسب نیست. از همین‌رو بسیاری از پالایشگا‍‌ه‌های مستقل چین به دنبال نفت شیرین و سولفات پایینی هستند تا جایگزین نفت وارداتی از ایران و عربستان کنند.

چنین نفتی، نفت با درصد پایین سولفات، معمولا در آمریکای لاتین، آفریقا و روسیه تولید می‌شود. این به آن معنا است که خرید نفت چین به زودی از کشورهای خاورمیانه کاهش می‌یابد و در مقابل این کشور واردات خود از آمریکای لاتین، آفریقا و روسیه را افزایش خواهد داد. ژانگ می‌گوید: ما نفت عربستان را بررسی کردیم، نفت این کشور بیش از حد سولفات دارد و پالایش آن برای ما اقتصادی نیست. وی همچنین افزود: محموله‌های نفت ایران نیز چندان مناسب نیست. به گفته این مسوول پالایشگاه‌های خصوصی چین، آنها هیچ اولویتی برای خرید نفت از تولیدکنندگان دولتی نفت یا خرید از طریق واسطه‌ها ندارند؛ چراکه هر یک از این موارد مزایایی با خود به همراه دارد. فروشندگان دولتی نفت، عرضه‌کنندگان مطمئن نفت هستند و امنیت عرضه را با خود به همراه دارند؛ در حالی که واسطه‌ها و معامله‌گران انعطاف بیشتری برای شیوه بازپرداخت، تنوع محصول و خرید محموله‌های فوری دارند. گروه پتروشیمی شاندونگ دانگمینگ دارای دو پالایشگاه در چین است. یکی با ظرفیت پالایش ۲۴۰ هزار بشکه در روز واقع در استان شاندونگ و دیگری با ظرفیت ۶۰ هزار بشکه که در استان جیانگ سو قرار دارد. این گروه پالایشی در ۸ ماه ابتدای سال ۲۰۱۶ حدود ۵ میلیون تن نفت خام از تولیدکنندگان نفت خارج از چین خریداری کرده است. این شرکت قصد دارد میزان خرید نفت خام خود در کل سال را به ۵/ ۷ میلیون تن برساند که به معنای واردات متوسط ۱۵۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۶ است. به گفته ژانگ، پالایشگاه‌های شاندونگ دانگمینگ حدود یک سوم نفت وارداتی خود را از آفریقا خریداری و باقی آن را از آمریکای لاتین و خاورمیانه تهیه کرده است.

فروش نفت ایران به پالایشگاه‌های مستقل چینی

ایران که یکی از بزرگ‌ترین‌ تامین‌کنندگان نفت چین محسوب می‌شود، مدتی است که فروش نفت به تیپات‌ها را نیز آغاز کرده است. ایران تا پیش از تابستان سال جاری تنها به دو شرکت دولتی سینوپک و پتروچاینا نفت می‌فروخت. اما خبرگزاری رویترز اوایل تابستان امسال از فروش نفت ایران به پالایشگاه‌های مستقل خبر داد. بر اساس این گزارش، یک محموله دو میلیون بشکه‌ای نفت سنگین ایران اواخر ژوئن توسط شرکت ترافیگورا در سوپرتانکر المپیک تارگت بارگیری شد. از آنجا که پیش از ایران، عربستان و کویت مقادیر زیادی نفت به این پالایشگاه‌ها فروخته بودند، رویترز اعلام کرد با فروش نفت ایران به تیپات‌ها رقابت بین تولید‌کنندگان نفت بر سر افزایش فروش نفت خود به پالایشگاه‌های نفت مستقل چین تشدید خواهد شد.

ترافیگورا، یک گروه بازرگانی مهم خرید و فروش نفت سوئیسی است. گفته می‌شد فروش این محموله به این شرط انجام گرفته که ترافیگورا برای نفت ایران در میان پالایشگاه‌های مستقل چینی بازاریابی کند. با این حال به گفته برخی کارشناسان، یک پالایشگاه مستقل نمی‌تواند به تنهایی نفت یک سوپر تانکر را جذب کند و شرکت ملی نفت ایران بدون داشتن فعالیت ذخیره نفت در چین، سخت می‌تواند نفت خود را به پالایشگاه‌های مستقل بفروشد.

با اعلام خبر فروش نفت ایران به پالایشگاه‌های مستقل چینی از طریق ترافیگورا رسانه‌های داخلی کشور خبر از ورود دلالان به معاملات نفتی ایران دادند. اما علی کاردر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، درخصوص فروش نفت از طریق واسطه گفت: برخی قوانین در بازار نفت چین تغییر کرده است، دولت چین برای برخی پالایشگاه‌های نفتی اش مجوزی صادر کرده که بر اساس آن شرکت‌های کوچک می‌توانند به‌طور مستقل نفت مورد نیاز خود را از بازار تامین کنند. به گفته کاردر، اعتبار پالایشگاه‌های کوچک چینی خیلی بالا نیست، از این رو این شرکت‌ها نمی‌توانند اعتبارات اسنادی و ضمانت نامه‌های لازم را برای خرید نفت از ایران بازگشایی کنند. کاردر می‌گوید: شرکت ملی نفت ایران به منظور تضمین برای دریافت پول حاصل از فروش نفت خود به پالایشگران چینی قراردادی با شرکت سوئیسی ترافیگورا امضا کرده، زیرا این شرکت سوئیسی معتبر بوده و به راحتی می‌تواند اعتبارات اسنادی و ضمانت نامه‌های مورد نیاز شرکت نفت ایران را تامین کند. با این حال کاردر تاکید کرد فروش نفت به پالایشگران کوچک نفت چینی به‌صورت آزمایشی و صرفا برای بازگشایی یک بازار جدید روی نفت خام صادراتی ایران بوده است.

تیپات‌ها چه هستند؟

تیپات(Teapot) اصطلاحی است که به پالایشگاه‌های غالبا کوچک اما مستقل چینی گفته می‌شود. این پالایشگاه‌ها برخلاف دیگر پالایشگاه‌های چینی اجازه دارند نفت مورد نیاز خود را به‌طور مستقل از خارج از کشور خریداری کنند و حدود یک‌پنجم تقاضای نفت خام چین را به خود اختصاص داده‌اند. این پالایشگاه‌ها که عمدتا در استان شرقی شاندونگ مستقر هستند، نقش بسیار مهمی در افزایش تقاضای نفت این کشور در یک سال اخیر داشته‌اند.

بر اساس گزارش رویترز، بیش از ۲۱ درصد از تقاضای نفت‌خام چین متعلق به تیپات‌ها است. تیپات‌ها که غالبا ظرفیت پالایشی اندکی دارند، از تکنولوژی ویژه‌ای برای پالایش نفت و تهیه بنزین استفاده می‌کنند. در واقع دلیل اینکه این پالایشگاه‌ها اعلام کرده‌اند که به نفت شیرین و سولفات پایین نیاز دارند به این باز می‌گردد که این پالایشگاه‌ها برخلاف پالایشگاه‌های بزرگ از فناوری‌های پیچیده برای پالایش نفت استفاده نمی‌کنند و همین موضوع پالایش نفت ترش را برای آنان دشوار کرده است. همچنین بخش مهمی از ماده اولیه مصرفی این پالایشگاه‌ها نفت کوره است و به‌طوری‌که حدود نیمی از نفت کوره وارداتی چین را مصرف می‌کنند. ایران یکی از کشورهای مهم تامین‌کننده نفت کوره تیپات‌ها محسوب می‌شود.

تا حدود یک سال پیش همه پالایشگاه‌های چین مجبور بودند که نفت مورد نیاز خود را از شرکت ملی نفت چین خریداری کنند. در واقع CNPC تقاضای مازاد بر تولید نفت این کشور را از تولیدکنندگان خارج از این کشور خریداری و سپس به پالایشگاه‌های این کشور عرضه می‌کند، اما از حدود یک سال پیش به دولت چین که به دنبال خصوصی کردن صنعت انرژی خود است، اجازه داد برخی شرکت‌های پالایشی نفت مورد نیاز خود را از خارج از کشور تهیه کنند. نامناسب بودن نفت ایران و عربستان برای تیپات‌ها هرچند به این معنا نیست که این شرکت‌های پالایشی واردات خود را از ایران متوقف می‌کنند، اما به یقین آنها سعی به کاهش خرید نفت ترش از ایران و عربستان خواهند کرد که به معنای محدود شدن بازار نفت برای این دو کشور و احتمال افزایش رقابت در دیگر بازارهای باقی‌مانده است.