راهکار برجامی عبور از حوادث پتروشیمی

گروه نفت و پتروشیمی: حوادث پی‌درپی در صنعت پتروشیمی کشور که از اواسط تیرماه تا چند روز گذشته ادامه داشت، در حالی گمانه‌های فراوانی را در رابطه با علت بروز این حوادث به همراه داشت که صبح روز گذشته نشستی خبری با عنوان «واکاوی دلایل حوادث آتش‌سوزی‌های اخیر در صنعت پتروشیمی» در شرکت ملی صنایع پتروشیمی برگزار شد. در این نشست که با هدف شفاف‌سازی و ارائه توضیحات در رابطه با چرایی حوادث اخیر برگزار شد، کارشناسان حاضر در نشست با اشاره به اینکه «اگرچه خصوصی‌سازی باعث چابک‌تر شدن شرکت‌های پتروشیمی شده است، اما نباید باعث غفلت از اصول ایمنی شود» تاکید کردند: «اختصاص بودجه به مسائل ایمنی در شرکت‌های پتروشیمی به معنای هزینه نیست بلکه نوعی سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌رود».

در این نشست؛ مدیر HSE و مدیرکنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی با حضور در بین خبرنگاران با هدف شفاف‌سازی درخصوص حوادث زنجیره‌ای در صنعت پتروشیمی با تاکید بر این نکته که «اگر مسائل ایمنی در پتروشیمی‌های حادثه دیده رعایت می‌شد، شاهد هیچ‌کدام از حوادث یاد شده نبودیم»، با اذعان بر قدیمی بودن برخی پتروشیمی‌ها باز شدن فضای بین‌المللی برای کشور بعد از اجرای برجام را فرصتی مناسب برای ارتباط بهتر و بیشتر با کشورها و متخصصانی دانستند که طی سال‌های تحریم امکان ایجاد ارتباط و بهره‌گیری از تجربه‌های آنان در زمینه HSE و بحث‌های ایمنی وجود نداشت.

بر این اساس کارشناسان حاضر در نشست روز گذشته، فصل مشترک حوادث آتش‌سوزی اخیر در صنعت پتروشیمی را رعایت نشدن الزام‌های فنی، ایمنی و خطای انسانی اعلام کردند. حال به نظر می‌رسد حوادث اخیر چون زنگ خطری عمل کرده‌اند که لزوم توجه به مسائل ایمنی را در صنعتی مانند پتروشیمی (که آبستن حوادث گوناگون است)، بیش از پیش پررنگ جلوه داده است.

به این ترتیب در نشست یاد شده ارتباط بیشتر با کشورهایی که از فناوری‌های روز دنیا در زمینه رعایت مسائل ایمنی برخوردار هستند در فضای پس از برجام، نوسازی واحدهای فرسوده، الزام توجه به اخطارها و بخشنامه‌های ارسالی به واحدهای تولید، آموزش افراد، در نظر گرفتن بودجه‌های تاثیرگذار برای توسعه ایمنی واحدهای تولید محصولات پتروشیمی و مواردی از این دست به‌عنوان راهکارهایی در نظر گرفته شدند که می‌توانند به‌عنوان اقدام‌های پیشگیرانه در صنعت پتروشیمی به کار بسته شوند.

اما حمیدرضا عجمی، مدیر HSE شرکت ملی صنایع پتروشیمی در جمع خبرنگاران حاضر در این نشست گفت: حوادث اخیر آتش‌سوزی در صنعت پتروشیمی با حادثه آتش‌سوزی در مجتمع پتروشیمی بوعلی‌سینا در ماهشهر آغاز شد اما پیش از آن نیز حوادث کوچک دیگری در این صنعت رخ داده بود که محدوده وسیعی درگیر آن نشد. عجمی با اعلام اینکه دلیل ریشه‌ای حوادث در صنعت به پیش از حادثه باز‌می‌گردد، یادآور شد: به‌عنوان نمونه در حادثه آتش‌سوزی مجتمع پتروشیمی بیستون مجموعه عوامل مختلفی سبب شد که این حادثه به بحران بدل شود. مدیر HSE شرکت ملی صنایع پتروشیمی حادثه آتش‌سوزی پتروشیمی بوعلی سینا را نیز خارج از این چارچوب ندانست و درباره دلیل حادثه خط لوله اتیلن غرب توضیح داد: حادثه خط لوله اتیلن غرب، متفاوت از سایر حوادث بود، زیرا پیمانکار شرکت ملی گاز در کنار این خط، مشغول کار بود که بر اثر بی احتیاطی، باعث وقوع این حادثه شد.

در نشست خبری یاد شده در حالی از «جدی نگرفتن بحث ایمنی» به‌عنوان علت‌ اصلی حوادث گذشته در صنعت پتروشیمی یاد شد که پیش از این نیز وزیر نفت ریشه مشکلات فعلی در صنعت پتروشیمی را بی‌توجهی به مسائل ایمنی به خصوص در جریان خصوصی‌سازی صنعت پتروشیمی ارزیابی کرده بود. با این حال به علت زنجیره‌ای شدن حوادث صنعت پتروشیمی، حمله سایبری و برنامه‌ریزی شده به زیرساخت‌های پتروشیمی کشور نیز به‌عنوان یکی از احتمالات وقوع این حوادث مطرح شد که البته با تکذیب مسوولان مرتبط همراه شد. عجمی نیز درباره ادعای سایبری بودن علت حوادث پتروشیمی گفت: در این رابطه باید نهادهای مسوول پاسخ بدهند، اما در مجموع ما با این نهادها همکاری کرده و اطلاعات لازم را در اختیار آنها قرار می‌دهیم. عجمی درجمع خبرنگاران توجه بیشتر هلدینگ‌ها بر نظارت بر مجتمع‌های زیرمجموعه خود را خواستار شد و ادامه داد: پیش از وقوع این حوادث، از هلدینگ‌ها خواسته بودیم برنامه‌های خود را برای ارتقای ایمنی ارائه کنند. این مسوول صنعت پتروشیمی نقش اصلی در مدیریت حوادث را متوجه مجتمع‌های پتروشیمی دانست و گفت: مدیریت‌های مناطق ویژه پتروشیمی در عسلویه و ماهشهر، نقش پشتیبان را در این حوادث دارند. مدیر ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) شرکت ملی صنایع پتروشیمی ادامه داد: پس از اجرا شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) مذاکرات با شرکت‌های خارجی درباره بحث‌های ایمنی تسهیل شده و همچنین بازنگری‌هایی نیز در مدیریت بحران در صنعت پتروشیمی انجام شده است.

خصوصی‌سازی با چاشنی عقبگرد در ایمنی؟

اما مدیر HSE شرکت ملی صنایع پتروشیمی درباره ارتباط خصوصی‌سازی صنعت پتروشیمی و کاهش نظارت شرکت ملی صنایع پتروشیمی در زمینه HSE گفت: وظیفه شرکت ملی صنایع پتروشیمی سیاست‌گذاری، تدوین و تصویب برنامه و نظارت‌های تصادفی است و قوانینی همچون قانون نفت، تکلیف ما را درخصوصی‌سازی پتروشیمی مشخص کرده است. از نگاه این مدیر، با وجود افزایش تعداد مجتمع‌های پتروشیمی نیروهای بخش HSE افزایش نیافته است و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در تلاش است با برون سپاری بخشی از کمبودها را مرتفع کند.

عجمی در پاسخ به این سوال که اقدام‌های پیشگیرانه پس از حوادث اخیر در این صنعت تا چه میزان افزایش یافته است، گفت: حداقل ۶ بخشنامه برای کل صنعت پتروشیمی ارسال کردیم که همان یادآوری نکات ایمنی است اما موضوعی که در این میان اهمیت دارد این است که باید آموزش کافی در زمینه رعایت موارد ایمنی وجود داشته باشد و پتروشیمی‌ها نباید اختصاص بودجه به بحث HSE و آموزش در زمینه آن را جزو هزینه‌های خود به شمار بیاورند زیرا هر هزینه‌ای در بخش ‌HSE مانند یک سرمایه‌گذاری است.

قطع خوراک؛ یک اخطار قانونی

صنعت پتروشیمی اگرچه ذاتا با حادثه و خطر در ارتباط است، با این وجود مدیر کنترل و تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی به‌عنوان یکی دیگر از کارشناسان حاضر در نشست خبری روز گذشته «رعایت نکردن مسائل ایمنی» را مهمترین عامل حوادث اخیر در صنعت پتروشیمی اعلام کرد و افزود: اگر استانداردها و دستورالعمل‌های HSE به درستی رعایت می‌شد، شاهد بروز این حوادث نبودیم.

علی‌محمد بساق‌زاده، مدیر کنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی، با اشاره به اینکه بروز حوادث پی‌درپی در صنعتی مانند پتروشیمی سوالات و ابهامات زیادی در اجتماع و بخش‌های امنیتی به همراه می‌آورد، گفت: اگرچه هر یک از این جنبه‌ها از سوی بخش‌های مسوول در حال بررسی است، اما رعایت مسائل ایمنی، استانداردها و دستورالعمل‌های HSE به راحتی می‌تواند از بروز تمام این حوادث و حدس و گمان‌ها و سوءاستفاده‌های احتمالی بعد از آن جلوگیری کند. مدیر کنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ادامه بر اجرای صحیح دستورالعمل‌های HSE و رعایت استانداردهای لازم در زمینه ایمنی از سوی مجتمع‌های مختلف تاکید کرد و افزود: طراحی برخی از مجتمع‌های پتروشیمی مربوط به گذشته است که باید به روز شود، خوشبختانه پس از اجرای برجام، فرصت مناسبی برای استفاده از فناوری‌های روز دنیا در زمینه بهینه‌سازی و ایمنی فراهم شده است.

بساق‌زاده نیز همچون عجمی، با اشاره به فضای مناسب ایجاد شده در دوره پسابرجام آن را فرصتی مناسب برای بهره‌گیری از فناوری‌های روز دنیا در زمینه بهینه‌سازی، ایمنی و HSE در سطح جهان ارزیابی و تاکید کرد که با این اقدام علاوه بر جلوگیری از حوادث، راندمان تولید و کیفیت محصولات نیز افزایش می‌یابد.

مدیر کنترل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ادامه این نشست خبری در پاسخ به پرسشی مبنی بر «قانونی بودن یا نبودن اخطار وزیر نفت درباره قطع خوراک پتروشیمی‌های متخلف»، با قانونی خواندن اخطار و دستور بیژن زنگنه، برای قطع خوراک پتروشیمی‌هایی که ایمنی را رعایت نمی‌کنند، افزود: این اخطار مطابق قانون نفت است و بر اساس دستورالعمل‌ها، در صورتی که پتروشیمی‌ها اصول ایمنی را رعایت نکنند، خوراکشان قطع می‌شود. بساق زاده با اعلام اینکه وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی، تامین خوراک مجتمع‌ها را دنبال می‌کنند و امسال هم میزان ارائه خوراک افزایش داشته است، یادآور شد: اگر مجتمع‌ها به اصول ایمنی توجه نکنند، احتمال قطع خوراک و فعالیت آنها وجود دارد علاوه بر آن به پتروشیمی‌های حادثه دیده نیز تا زمانی که همه اصول ایمنی را برقرار نکنند، خوراک تحویل داده نمی‌شود. مطابق قانون اگر مسائل محیط زیستی، ایمنی، پزشکی، سرمایه انسانی و موارد دیگری که مورد اشاره قرار گرفته است رعایت نشود، خوراک مجتمع‌های پتروشیمی قطع خواهد شد. قانون نفت این پیش‌بینی‌ها را انجام داده است.

خسارت 100 میلیون یورویی پتروشیمی بوعلی

اما بساق‌زاده درباره میزان خسارت حوادث اخیر توضیح داد: بر اساس برآورد بیمه، خسارت واحد حادثه دیده پتروشیمی بوعلی سینا در حدود ١٠٠میلیون یورو برآورد شده است. وی با اشاره به اینکه بازسازی واحدهای مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا در حال انجام است، توضیح داد: البته تا زمانی که بازسازی‌ها کامل نشود نمی‌توان میزان خسارت قطعی را برآورد کرد. بساق زاده با اعلام اینکه میان شرکت ملی صنایع پتروشیمی و مجتمع‌های پتروشیمی هماهنگی و همکاری وجود دارد، گفت: حوادث آتش سوزی اخیر زنگ خطری بود تا در زمینه پیشگیری از حوادث اقدام‌های بیشتری انجام دهیم.

مدیرکنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به ابلاغ چند بخشنامه درباره رعایت مسائل ایمنی به پتروشیمی‌ها افزود: اگرچه پس از خصوصی‌سازی شرکت‌های پتروشیمی چابک‌تر شده‌اند اما این واحدها باید به اصول ایمنی اهمیت بیشتری بدهند.

بساق‌زاده درباره تاثیر احتمالی آتش‌سوزی در مجتمع‌های پتروشیمی بر کاهش عرضه محصولات و افزایش قیمت‌ها در بازار نیز گفت: این حوادث تاثیری در افزایش قیمت‌ها نداشته و تلاش شده است توقف فعالیت واحدها، از طریق سایر بخش‌ها جبران شود. وی ادامه داد: پس از توقف تولید محصول در پتروشیمی بوعلی، تلاش شد «پارازایلین» مورد نیاز از پتروشیمی نوری در عسلویه تامین شود.

آتش سوزی‌های پی‌درپی در صنایع نفت و پتروشیمی کشور در هفته‌های گذشته، باعث شد تا توجه‌ها به ضعف‌های ایمنی در این واحدها معطوف شود. با این حال باید دید ارسال بخشنامه‌های پی‌در‌پی تا چه میزان مانعی برای بروز حوادث اینچنینی خواهند بود و آیا ارتباط کافی و اساسی برای وارد کردن تکنولوژی‌های روز دنیا به منظور تقویت بحث ایمنی در واحدهای پتروشیمی کشور در فضای بین‌المللی برقرار خواهد شد یا خیر؟