شوک بریتانیایی به بازار نفت

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: مردم بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپا رای دادند و زنگ خطر را در بازارهای جهانی به‌صدا درآوردند. بر اثر این واقعه نفت نیز هم‌سو با دیگر بازارهای جهانی افت قیمت شدیدی را تجربه کرد. در اعلام اولیه این خبر در صبح جمعه نفت حدود ۶/ ۶ درصد افت قیمتی را به ثبت رساند اما با گذشت ساعاتی هیجانات اندکی فروکش کرد و قیمت‌ها قدری تعدیل شدند.

به گزارش «دنیای اقتصاد» روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۷ به وقت تهران) بهای نفت خام آمریکا با ۲۲/ ۲ سنت کاهش نسبت به آخرین قیمت روز پنج‌شنبه به ۸۹/ ۴۷ دلار بر بشکه رسید اما نفت برنت یا همان نفت شاخص بازار اروپا که به‌طور مستقیم از این واقعه تاثیر می‌پذیرد افت بیشتری را تجربه کرد. این نفت شاخص در بازار آیس لندن افت ۵/ ۲ دلاری(حدود ۵ درصد) را به ثبت رساند و در قیمت ۵۰/ ۴۸ دلار معامله می‌شد.

در حال حاضر بازارها هنوز در شوک خبر خروج بریتانیا قرار دارند و گمانه‌های مختلفی درخصوص پیامدهای آن مطرح می‌شود که فضا را بسیار مبهم کرده است. این ابهام موجب افزایش ریسک در بازارهای کالایی از جمله بازار نفت و خروج سرمایه از این بازار شده است. پیش‌بینی می‌شود تا فروکش کردن هیجانات و بازگشت واقع‌بینی به بازار شاهد افزایش نوسانات قیمتی(volatility) در بازار نفت باشیم. در چنین شرایطی (افزایش ریسک‌گریزی و هیجانات) معمولا حجم معاملات کاهش می‌یابد زیرا بسیاری از معامله‌گران احتیاط کرده و از بازار نفت خارج می‌شوند اما در این بین برخی سوداگران نیز هستند که از این شرایط به نفع خود سود می‌برند و از نوسانات بازار نفت به سود‌های کلانی دست می‌یابند.

بررسی‌ تحلیل‌های کارشناسان مختلف نشان می‌دهد که دو سناریوی کلی برای تاثیر واقعه خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا مطرح است. برخی کارشناسان بر این باورند که خروج بریتانیا تاثیر چندانی بر روند بلند مدت قیمت نفت نخواهد داشت و نوسانات روزگذشته را مقطعی و زودگذر می‌دانند اما در مقابل بسیاری با استناد به پیش‌بینی‌های اقتصادی که برای بریتانیا و اتحادیه اروپا و حتی بعضا درخصوص اقتصاد جهان مطرح می‌شود آینده تلخی را برای نفت و بازارهای کالایی پیش‌بینی می‌کنند.

ابهام، مهم‌ترین پیامد بریگزیت

مردم بریتانیا در همه پرسی که روز پنج‌شنبه برگزار شد به خروج از اتحادیه اروپا رای دادند. نتایج همه‌پرسی صبح دیروز اعلام شد و بازارهای جهانی را متحول کرد. در حالی نتیجه خروج همه‌پرسی روز گذشته اعلام شد که تا آخرین ساعات روز پنج‌شنبه نظر‌سنجی‌‌ها نشان می‌داد که غالب مردم تمایل به ماندن بریتانیا در اتحادیه اروپا دارند.

از همین‌رو در این روز شاهد افت شاخص دلار و افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی بودیم. از سویی انتشار گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا که خبر از افت ۹۰۰ هزار بشکه‌ای حجم ذخایر نفتی این کشور از بهای نفت حمایت کرد و حدود یک دلار رشد قیمتی را برای این کالا رقم زد.

اما برخلاف نظرسنجی‌های اولیه، مردم به خروج بریتانیا رای دادند که افت قیمت نفت را به دنبال داشت. در واقع اولین اثر این واقع ابهام و خروج سرمایه از بازارهای پر‌ریسک است زیرا در حال حاضر هنوز پیامدهای اقتصادی خروج بریتانیا چندان مشخص نیست، برخی آن را فاجعه‌ای برای اقتصاد بریتانیا و اتحادیه اروپا می‌دانند و اعلام می‌کنند که رکودی شدید اروپا را فرا‌خواهد گرفت و در مقابل برخی بر این باورند که تاثیر خروج بریتانیا چندان بر اقتصاد دنیا و به ویژه بازار نفت عمیق نخواهد بود.

از سویی دیگر دامنه پیامدهای سیاسی این واقعه نیز مبهم است. برخی بر این باورند که این گزینه مطرح است که خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا دومینوی خروج دیگر کشورها را به حرکت درآورد و شاهد سقوط اتحادیه اروپا خواهیم. به‌طور مثال، جیمز مکینتاش ستون‌نویس ارشد بازارها در وال‌استریت ژورنال اعلام کرده است که سقوط بازارها در روز گذشته تنها آغازی برای افت‌های بعدی خواهد بود. وی بر این باور است که خروج بریتانیا آغاز بحرانی برای اقتصاد کل جهان خواهد بود. در واقع همانطور که در سال ۲۰۰۹- ۲۰۰۸ بحران اقتصادی از ورشکستگی بانک آمریکایی لمن‌برادرز آغاز شد و به کل اقتصاد جهان سرایت کرد، در حال حاضر نیز بحران اقتصادی و رکود از بریتانیا آغاز خواهد شد و به اقتصاد اروپا سرایت خواهد کرد، سپس تمام جهان را فرا خواهد گرفت.

در واقع وی بر این باور است که انتخاب گزینه خروج در همه‌پرسی بریتانیا نشان می‌دهد دوران جدیدی از قدرت گرفتن پوپولیست‌ها در جهان آغاز شده است که به مرور به دیگر کشورها سرایت خواهد کرد. مکینتاش می‌گوید که با قدرت گرفتن پوپولیسم در بریتانیا شاهد افزایش قدرت این گروه در کشورهای دیگری نظیر ایتالیا و اسپانیا خواهیم بود که خروج این کشورها از اتحادیه اروپا را به دنبال خواهد داشت و منجر به فروپاشی اتحادیه اروپا خواهد شد. وی می‌گوید با انتخاب احتمالی دونالد ترامپ در آمریکا به‌عنوان چهره‌ای پوپولیست که مدافع خروج بریتانیا نیز بود، قدرت‌گیری پوپولیست‌ها در جهان تقویت خواهد شد.

جورج سوروس نیز از کسانی است که پیش از این نسبت به خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا هشدار داده بود. وی جمعه سیاه را برای بریتانیا پیش‌بینی و اعلام کرد در پی خروج بریتانیا باید منتظر افت ۱۵ تا ۲۰ درصدی ارزش پوند باشیم. به گفته وی خروج بریتانیا کاهش درآمد بانک انگلیس به ازای هر خانوار به دنبال خواهد داشت که موجب رکود اقتصادی در بریتانیا و اتحادیه اروپا خواهد شد.

سوروس که به‌عنوان عامل محرک سقوط پوند در سال ۱۹۹۲ و خروج بریتانیا از سیستم ارزی یورو شناخته می‌شود، می‌گوید در حال حاضر شرایط با سال ۱۹۹۲ متفاوت است و بریتانیا نمی‌تواند مانند آن سال‌ از بحران خارج شود. وی سه دلیل را برای این ادعای خود مطرح کرده است؛ اول اینکه در حال حاضر نرخ بهره در انگلیس به حد کافی پایین است و این کشور نمی‌تواند مانند گذشته با کاهش نرخ بهره موجب احیای اقتصادی خود شود. دوم اینکه، بریتانیا همچنین نمی‌تواند با استقراض و ایجاد بدهی خود را از رکود خارج کند زیرا کسری بودجه این کشور در حال حاضر در سطح بالایی قرار دارد. سوم اینکه برخلاف آنچه موافقان خروج ازاتحادیه اروپا ادعا می‌کنند کاهش ارزش پوند به دنبال خروج بریتانیا به‌صورت سنتی نمی‌تواند موجب تقویت صادرات شود زیرا در کنار افزایش جذابیت‌های صادراتی بریتانیا با مشکل افزایش ریسک فضای تجاری مواجه خواهد شد که بازاریابی برای کالاهای صادراتی را دشوار خواهد کرد، بنابراین از محل افزایش صادرات نیز بریتانیا شانس کمی برای خروج از رکود دارد.

این گمانه‌ها و عدم قطعیت درخصوص میزان تاثیرگذاری خروج بریتانیا بر اقتصاد موجب کاهش اقبال به بازارهای پرریسک از جمله نفت شده است. در واقع نفت و دیگر بازارهای کالایی به دلیل اینکه بسیار تحت تاثیر اقتصاد جهانی قرار دارند و نوسانات اقتصادی تاثیر عمیقی بر آنها می‌گذارد بازارهای پر‌ریسک محسوب می‌شوند. در حال حاضر نیز افزایش هیجانات موجب افزایش ریسک در بازار نفت شده که خروج حجم قابل توجهی سرمایه از این بازار را به دنبال خواهد داشت.

از سویی افزایش ریسک و نبود اجماع بر سر روند آینده بازار موجب افزایش نوسانات قیمتی خواهد شد. همچنین افزایش نوسانات قیمتی ورود بیشتر سفته‌بازان را به بازار نفت به دنبال خواهد داشت که خود نوسانات قیمتی را تشدید می‌کند.

در مقابل برخی کارشناسان بر این باورند که خروج بریتانیا بر شرایط بنیادی بازار نفت اثرگذار نیست بر همین اساس افت روز گذشته قیمت نفت را شوکی بر این بازار می‌دانند و بر این باورند دو سوی عرضه و تقاضای بازار نفت نشان از بازگشت بازار به تعادل است. بنابر این با فروکش کردن هیجانات در کوتاه مدت نفت به مسیر بهبود خود باز می‌گردد.

در واقع روند کاهش مازاد عرضه عامل بسیار مهم‌تری در مقایسه با ریسک‌هایی مثل خروج بریتانیا است که روند بلند مدت نفت را مثبت نشان می‌دهد. این گروه از تحلیلگران تاثیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا را محدود به کاهش ارزش ارزهای این منطقه (یورو و پوند) می‌دانند که صرفا در کوتاه‌مدت می‌تواند بخشی از تقاضای نفت را کاهش دهد. آنها در اثبات اظهارات خود به نمونه‌های مشابهی که پیش از این رخ داده است، استناد می‌کنند؛ به‌طور مثال از بحران یونان، جنگ‌ارزی چین (کاهش ناگهانی ارزش پول این کشور و افزایش محدودیت‌های ایجاد بدهی در آمریکا) یاد می‌کنند که نتوانست به‌صورت پایدار بر بازار نفت اثرگذار باشد و بعد از مدتی بازار تنها بر اثر عوامل بنیادین نوسان کرد.

موج‌سواری دلار روی وقایع بریتانیا

تاثیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا وجه دیگری نیز دارد و آن متاثر شدن از نوسانات ارزی است. در واقع تردید نسبت به آینده اقتصاد بریتانیا و اتحادیه اروپا موجب تضعیف ارز این دو منطقه شده است. روز گذشته ارزش پوند(واحد پول بریتانیا) در برابر ارز دلار آمریکا حدود ۱۱ درصد افت داشت و به کمترین سطح طی ۳۰ سال اخیر رسید. یورو(واحد پول اتحادیه اروپا) نیز بیش از دو درصد افت را تجربه کرد. در مقابل شاخص دلار افزایش یافت که این عامل بر قیمت نفت و بازارهای کالایی که با دلار آمریکا معامله می‌شوند فشار آورد زیرا افزایش ارزش دلار موجب می‌شود نفت برای خریدارانی که ارز مرجعی غیر از دلار دارند گرانتر تمام شود و کاهش تقاضا را به دنبال خواهد داشت.

در این بین برخی بر این باورند که تاثیر افزایشی خروج بریتانیا بر شاخص دلار موقتی و کوتاه‌مدت بوده است و در بلند‌مدت این واقعه تاثیری معکوس بر ارزش دلار خواهد داشت. در واقع از آخرین ماه سال گذشته میلادی آمریکا در راستای توقف سیاست‌های انبساطی آغاز به افزایش نرخ بهره خود کرده است. این کشور در دسامبر سال ۲۰۱۵ نرخ بهره بانک‌های خود را به ۲۵/ ۰ تا ۵/ ۰ درصد رساند و قصد داشت تا اوایل سال ۲۰۱۷ این نرخ را به حدود ۹/ ۱ درصد برساند. با این حال آمار و شرایط اقتصادی این کشور با فدرال رزرو (بانک مرکزی آمریکا) یار نبود و در آخرین جلسه‌ این بانک مشخص شد که به احتمال بسیار زیاد افزایش نرخ بهره دلار تابستان امسال انجام نخواهد شد.

در واقع هرچند پیش از این انتظار می‌رفت دو‌مرتبه نرخ بهره افزایش یابد، اما به علت ضعف فضای اشتغال آمریکا، این اقدام به یک مرتبه محدود شد و حتی فعالان بازار احتمال افزایش یک باره نرخ بهره تا پایان سال را حدود ۴۴ درصد برآورد کردند. حال گفته می‌شود خروج بریتانیا کار را برای فدرال‌رزرو دشوارتر خواهد کرد و از احتمال اینکه آمریکا بتواند نرخ بهره خود را مجددا تا پایان سال افزایش دهد کاسته شده است، این موضوع در بلند مدت تضعیف دلار را به دنبال خواهد داشت.

حتی روز گذشته این گمانه موجب شد شاخص دلار قدری تعدیل شود و نسبت به شوک اولیه خبر خروج بریتانیا مقداری کاهش یابد.