سه بهانه صعود 8 درصدی نفت

گروه نفت و پتروشیمی- سارا مالکی: نفت در ماه گذشته میلادی برای سومین ماه متوالی روند صعودی را در پیش گرفت. موسسه اطلاعات بین‌المللی انرژی دلایل رشد قیمت نفت در ماه مه را ‌مورد بررسی قرار داده است. اختلالات سمت عرضه نفت، افت ارزش دلار در ابتدای ماه گذشته و همچنین رشد تقاضای نفت در سال ۲۰۱۶ بیش از سطح انتظارات موجود از عوامل حمایتی از قیمت نفت عنوان شده است. در این میان، تولید‌کنندگان نفتی مانند کانادا، نیجریه، ونزوئلا و لیبی در این ماه با مشکلات مقطعی عرضه نفت مواجه شدند، درحالی که بازگشت این کشورها به چرخه تولید می‌تواند بار دیگر عرضه نفت را افزایش دهد. ارزش دلار نیز که در ابتدای ماه گذشته با افت روبه‌رو‌ شده بود (عامل حمایتی از قیمت نفت)، در هفته‌های پایانی با انتظار برای افزایش نرخ بهره آمریکا در نشست‌های آتی فدرال رزرو بر مسیر صعودی قرار گرفت. عاملی که می‌تواند با رشد بیشتر آن فشار بر بازارهای کالایی را مشاهده کرد. در این شرایط، گرچه قیمت برای سومین ماه متوالی صعودی شد، اما عوامل فشار مزبور در کنار حجم بالای ذخایر نفتی سدی در برابر رشد پایدار قیمت نفت محسوب می‌شود.

ذوب کوه یخ ذخیره نفت آمریکا

قیمت نفت از پایین‌ترین سطح قیمت‌ها در ۱۲ سال گذشته، از ژانویه روندی صعودی به خود گرفت. به این ترتیب از زمان یاد شده تا کنون قیمت نفت‌های شاخص بیش از ۸۰ درصد افزایش پیدا کرده است. نگاهی هفتگی به قیمت‌ها نیز نشان می‌دهد برای هفت هفته متوالی شاهد رشد قیمت‌ها بوده‌ایم. در هفته گذشته (هفته منتهی به ۲۷ ماه مه) متوسط قیمت سبد نفتی اوپک در سطح ۶۶/ ۴۴ دلار به ازای هر بشکه قرار گرفت. همچنین میانگین قیمت نفت خام آمریکا نیز در هفته گذشته با رشد ۴/ ۱ درصد افزایش پیدا کرد و به متوسط ۴۸ دلار و ۶۸ سنت رسید.

نگاهی ماهانه به قیمت‌ها نیز نشان می‌دهد در ماه مه سال جاری میلادی نفت رشدی چشمگیر داشته است. متوسط روزانه قیمت سبد نفت اوپک برای ماه مه ‌حدود ۴۳ دلار بوده است که رشدی بیش از ۱۳ درصدی را نسبت به ماه پیش از آن به ثبت رسانده است. میانگین قیمت نفت خام آمریکا نیز در این ماه به ۴۶ دلار و ۸۰ سنت رسیده است که این نفت نیز در مقایسه با ماه آوریل رشد ۱۵ درصدی را تجربه کرده است.

عوامل متعددی در ماه گذشته باعث افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی شدند. یکی از مهم‌ترین عواملی که توانست در ماه گذشته قیمت نفت را تحت تاثیر قرار دهد، توقف روند صعودی ذخایر نفت جهانی بود. برای مثال طبق آمار منتشر شده سطح ذخایر نفت خام آمریکا برای دو هفته متوالی روندی نزولی داشته است، اتفاقی که تاثیر زیادی بر رشد قیمت نفت خام داشته است. کاهش ذخایر نفت آمریکا در حالی اثر مثبت بر قیمت نفت داشته که ذخایر نفتی این کشور همچنان در سطوح بالایی قرار دارد (بیشترین مقدار در بیش از ۸۰ سال اخیر). بر این اساس کارشناسان عقیده دارند حتی اگر میزان عرضه به بازار با کاهش همراه شود، بالا بودن سطح بی‌سابقه ذخایر نفتی حداقل در چند فصل آینده، همچنان مانعی در برابر رشد قیمت‌ها است.

کارشناسان از ادامه روند کاهش تولید نفت خام آمریکا نیز به‌عنوان عاملی دیگر برای تقویت قیمت نفت خام در بازارهای جهانی یاد می‌کنند. تولید نفت شیل آمریکا به‌طور متوسط طی چند هفته اخیر، تا ۳۵ هزار بشکه در روز کاهش یافته است. تداوم نزول تولید نفت شیل آمریکا عامل حمایتی از قمیت نفت در ماه گذشته بود. پیش‌بینی‌ها حاکی است که این روند نزولی همچنان ادامه داشته باشد.

در این میان، کاهش تعداد دکل‌های حفاری فعال در صنعت نفت آمریکا نیز عاملی دیگر برای تقویت قیمت نفت به شمار می‌رود (سیگنال‌های کاهش تولیدات). از اکتبر سال ۲۰۱۴ روند خروج دکل‌های حفاری از صنعت نفت آمریکا آغاز شد و ۱۶۰۹ دکل نفتی فعال در این کشور وجود داشت. آمار خروج دکل‌ها از چرخه تولید در سال ۲۰۱۵ به چیزی حدود ۱۸ دکل در هر هفته رسید و در سال جاری میلادی نیز روند کاهش دکل‌ها در هر هفته به ۱۱ عدد رسید. آن طور که آمارها نشان می‌دهند این روند نزولی در ۲ تا ۳ هفته گذشته تا حدودی کند شده است و هفته گذشته تنها دو دکل از چرخه تولید خارج شده است. با این حال، در ماه‌های گذشته برای ۱۰ هفته متوالی دکل‌های نفتی آمریکا رشد نداشته است. این موضوع خوش‌بینی نسبت به ادامه نزول تولیدات غیر‌متعارف نفت در آمریکا را افزایش داده است.

تقاضای 2016 نفت بیش از انتظارات

عامل دیگری که از نگاه کارشناسان بر افزایش قیمت نفت تاثیر داشته، بحث تقاضای جهانی بوده است. برآوردها نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۶ تقاضای جهانی نفت چیزی بین یک میلیون و ۲۰۰ تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز افزایش پیدا می‌کند. آنطور که اخیرا آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در جدیدترین گزارش‌ خود اعلام کرده است، رشد تقاضا در سال ۲۰۱۶ بیش از پیش‌بینی‌های موجود برای این سال است. نگاهی به آمار تقاضا در سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد میزان تقاضا در این سال، روزانه چیزی حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داشته است. این میزان اگرچه از افزایش تقاضای روزانه در سال جاری بیشتر است، اما نکته‌ای که در این میان وجود دارد این است که میزان تولید و عرضه نفت در سال جاری کاهش بیشتری نسبت به سال گذشته میلادی تجربه کرده است. به عقیده کارشناسان با تضعیف سمت عرضه نفت می‌توان انتظار ایجاد تعادل در بازار نفت را داشت، بر این اساس، حذف مازاد عرضه موجود تا پایان سال جاری حالت محتمل بازار نفت است.

اختلالات در سمت عرضه

با توجه به تمام این مسائل اگرچه کارشناسان و برخی مراجع رسمی قیمت‌های زیر ۴۰ دلار را برای نفت پیش‌بینی می‌کردند، اما حالا و با نگاه خوش‌بینانه‌ای که به بازار وجود دارد، پیش‌بینی‌ها برای سال ۲۰۱۷ در سطح تقریبی ۶۵ دلار در هر بشکه قرار دارد. اما یک عامل دیگر که در ماه مه در بازار رخ داد، اختلال عرضه‌ای بود که در نتیجه آتش‌سوزی در کانادا رخ داد که تقریبا چیزی حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه از تولید نفت این منطقه کاسته شد (کاهش ۲۰ درصدی تولیدات این کشور). اگرچه کانادا در حال ترمیم تولیدات خود در این منطقه است اما پیش‌بینی‌ها از دوره چند هفته‌ای برای بازگشت به سطح تولیدات پیشین در این کشور خبر می‌دهد. کاهش تولید نفت در نیجریه نیز در ماه جاری کاهش اساسی داشته است و با کاهشی ۴۰۰ هزار بشکه‌ای در روز همراه بوده است. در لیبی نیز به دلیل اختلافات سیاسی موجود، صادرات نفت با اختلال همراه شده است و به چیزی حدود کمتر از ۲۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است. ونزوئلا نیز با توجه به بحران سیاسی و اقتصادی که درگیر آن است، با روند نزولی تولید همراه شده است. ونزوئلا از جمله کشورهایی است که بحران‌های سیاسی و اقتصادی آن به سرعت بر تولید نفت آن اثر می‌گذارد. برای مثال در سال ۲۰۰۲ و در مقطعی دو‌ماهه، تولید حدودا ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه‌ای این کشور به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز رسید.

با وجود چنین سابقه‌ای این احتمال از سوی کارشناسان وجود دارد که با کاهش عرضه گسترده از سوی ونزوئلا مواجه باشیم. به‌طور کلی مسائل مربوط به اختلال عرضه، باعث خروج روزانه ۲ میلیون و ۵۰۰ هراز بشکه از تولیدات نفت از بازارهای جهانی در ماه مه ‌شد که تقریبا معادل مازاد عرضه‌ای است که در بازار وجود دارد.

از سوی دیگر ورشکستگی حدود ۷۷ شرکت نفتی در آمریکا از سال ۲۰۱۵ به صرفه نبودن تولید نفت در قیمت‌های پایانی اشاره دارد. رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اخیرا و در نشست گروه هفت اعلام کرد در صورتی که بحران دیگری گریبان‌گیر اقتصاد دنیا نشود و روند کنونی ادامه داشته باشد، می‌توان امیدوار بود که قیمت نفت در سطوح فعلی باقی بماند. به این ترتیب با تخلیه تدریجی مازاد عرضه از بازار نفت، آژانس بین‌المللی انرژی نیز نسبت به تقویت قیمت نفت ابراز خوش‌بینی کرده است.

عوامل بازدارنده از رشد طلای سیاه

در این میان اگرچه عوامل بسیاری برای تقویت قیمت نفت وجود دارد، اما همچنان بازار نفت با عواملی تشدیدکننده مقاومت قیمتی مواجه است. بر این اساس مازاد عرضه به‌عنوان یکی از عوامل بازدارنده رشد قیمت نفت، همچنان بر جای خود باقی است؛ هرچند کارشناسان برای فصل دوم سال ۲۰۱۶ میزان مازاد عرضه را حدود یک‌و‌نیم میلیون بشکه، یعنی ۵۰۰ هزار بشکه کمتر از فصل اول این سال ارزیابی ‌کنند، اما از سوی دیگر افزایش تولید اوپک یکی از عوامل نگران‌کننده بر سر راه صعود قیمت نفت است.

افزایش ارزش دلار نیز از دیگر موانع موجود بر سر راه تقویت قیمت نفت است. در ماه دسامبر ۲۰۱۵ فدرال رزرو نرخ بهره را در آمریکا افزایش داد که تاثیر آن به شکل تقویت شاخص دلار پدیدار شد. در جلسه ماه گذشته فدرال رزرو اگرچه نرخ بهره افزایش پیدا نکرد و حتی دلار تا حدودی تضعیف هم شد اما در هفته گذشته با توجه به پیش‌بینی احتمال افزایش نرخ بهره در جلسه‌های آتی فدرال رزرو، دلار در بازار جهانی بار دیگر تقویت شد.

افزایش تولید ایران نیز که همچنان صعودی است، از دیگر عوامل تضعیف قیمت نفت است. از سوی دیگر این نگرانی نیز در بازار شکل گرفته است که با تقویت قیمت‌ها، تولیدکنندگان شیل بار دیگر تصمیم به بازگشت به چرخه تولید داشته باشند و روند نزولی تولید متوقف شود. روند صعودی صادرات نفت از سوی عراق نیز یکی دیگر از عواملی است که از سوی کارشناسان به‌عنوان عاملی برای تضعیف قیمت نفت به شمار می‌رود. طبق آخرین آمار منتشر شده از سوی دولت عراق، صادرات نفت این کشور به ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است که سطحی بی‌سابقه ارزیابی می‌شود.عربستان نیز در این میان در ادامه سیاست‌های گذشته خود مبنی بر افزایش تولید با هدف از دور خارج کردن رقبا، یکی دیگر از عوامل تهدید‌کننده برای تقویت قیمت جهانی نفت به شمار می‌رود.