سه ضلعی فشار بر قیمت نفت

گروه نفت و پتروشیمی: قیمت نفت طی سه‌ماه اخیر بیش از ۷۰ درصد رشد کرده است، با این حال برخی کارشناسان بر این باورند که این رشد قیمتی نمی‌تواند با همین سرعت ادامه یابد. جان کیلداف، یکی از کارشناسان مطرح بازار نفت بر این باور است که نفت آماده است که به قیمت‌های پایین‌تر برود. به گفته وی سه عامل افزایش حجم ذخایر نفتی، افزایش نرخ برابری دلار و کاهش سطح تقاضای جهانی نفت عواملی هستند که بر قیمت نفت فشار می‌آورند و مانع از سقف‌شکنی قیمت‌ها خواهند شد.

کیلداف بر این باور است که بازار نفت حداقل تا سه ماه اول سال ۲۰۱۷ به تعادل نخواهد رسید. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که آژانس بین‌المللی انرژی نیز به تازگی اعلام کرد که بازار نفت به سوی متعادل شدن در بازه بلند مدت می‌رود. از سویی اوپک نیز در گزارش خود که روز جمعه منتشر شد، نسبت به سطح بالای عرضه جهانی نفت هشدار داد. قیمت نفت از ۱۱ فوریه سال جاری میلادی مصادف با ۲۰ بهمن، به کف قیمتی خود رسیده بود در مسیر افزایشی قرار گرفته و از آن زمان حدود ۷۰ درصد رشد قیمتی را به ثبت رسانده است. با این حال قیمت نفت همچنان بیش از ۵۰درصد نسبت به ژوئن سال ۲۰۱۴ یعنی از زمان آغاز روند کاهشی قیمت‌ها پایین‌تر است. علاوه بر اینکه مولفه انتظار رشد قیمت نفت از سوی بازیگران اصلی این بازار موجب افزایش بهای نفت شد، عواملی چون کاهش ارزش دلار، کاهش عرضه به دلیل مسائل فنی و ژئوپلیتیک و افزایش تقاضا به دلیل رشد تقاضای بنزین از بازار نفت حمایت کرده و موجب رشد قیمت‌ها شدند. اما کیلداف بر این باور است که در ماه‌های آینده این عوامل مانع از رشد قیمت‌ها خواهند شد، چراکه ارزش دلار رشد خواهد کرد، رشد تقاضا به اندازه‌ای نیست که بتواند از بازار حمایت کند و افزایش چشمگیر سطح موجودی انبارهای نفتی و از سویی رفع شدن عوامل فنی در برخی از کشورهای تولید‌کننده نفت افزایش عرضه و مازاد عرضه را به دنبال دارد.

شاخص دلار در کف؟

کیلداف بر این باور است که اولین عاملی که مانع از رشد قیمت نفت خواهد شد، افزایش شاخص دلار است. او معتقد است که ارزش دلار از این پس بر‌خلاف چند ماه گذشته در مسیر صعودی قرار خواهد گرفت و برای اینکه دلار در سطح پایین کنونی در برابر دیگر ارزهای مرجع باقی بماند، هیچ راهی وجود ندارد. چراکه فدرال رزرو به زودی سیاست‌های انقباضی خود را ادامه خواهد داد که موجب رشد شاخص دلار خواهد شد.

نفت در بازارهای بین‌المللی با ارز دلار معامله می‌شود، از همین رو افزایش ارزش دلار در برابر دیگر ارزهای جهانی موجب فشار به خریداران غیر‌آمریکایی این کالا می‌شود و این موضوع کاهش قیمت نفت را به دنبال دارد. بنابراین تغییرات شاخص دلار همواره یکی از عوامل اثرگذار بر قیمت نفت در بازارهای جهانی است.

شاخص دلار طی ۶ ماه اخیر مسیر کاهشی را طی کرده و حدود ۸ درصد افت کرده است. در واقع شاخص دلار در آخرین روزهای نوامبر(یازدهمین ماه سال میلادی) سال ۲۰۱۵ به اوج خود یعنی حدود ۱۰۰ واحد رسیده بود، اما بعد از طی مسیری نزولی چندی پیش به حدود ۹۱ واحد رسید که کمترین سطح طی یک سال اخیر است. بر همین اساس کارشناسان بر این باورند که کاهش ارزش دلار در چند ماه اخیر به کمک قیمت نفت آمده بود و به بهبود قیمت این کالا کمک کرده است. حال پیش‌بینی می‌شود که شاخص دلار مجددا در مسیر صعودی قرار گیرد که عاملی برای فشار بر قیمت نفت است، کارشناسان گلدمن ساکس نیز معتقدند که شاخص دلار به کمترین سطح خود رسیده است و از این پس مجددا در مسیر افزایشی قرار خواهد گرفت. کارشناسان این موسسه پیش‌بینی کرده‌اند که شاخص دلار در دو سال آینده حدود ۱۵ درصد رشد کند.

ضعف در تقاضای آسیایی‌ها

کیلداف بر این باور است که تقاضا در بازارهای آسیایی دومین عامل اثرگذار بر بازار نفت است که مانع از تداوم رشد قیمت‌ها خواهد شد. او از تقاضای نفت در بازار آسیا به‌عنوان پاشنه ‌آشیل بازار نفت یاد می‌کند و می‌گوید: «چشم‌انداز تقاضا از سوی مرکز رشد تقاضا در آسیا یعنی از سوی چین، کره‌جنوبی و ژاپن مناسب نیست.»

رشد تقاضا در کشورهای نام برده توسط کیلداف همچنان مثبت است و همچنان این کشورها بیشترین رشد تقاضا را در جهان دارند؛ اما منظور این کارشناس نفتی این است که این کشورها از دوران طلایی خود که موجب رسیدن قیمت‌ نفت به بالای ۱۰۰ دلار شدند فاصله گرفته‌اند. در این راستا باید به گزارش بانک جهانی اشاره کرد که اخیرا رشد تقاضای نفت از سوی دو کشور چین و هند در فاصله سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۲ یعنی اوج رونق بازارهای کالایی را به ترتیب، ۹۸ و ۵۳ درصد برآورد کرده است. این رشد تقاضا در حالی بوده که متوسط رشد تقاضای جهانی در سایر کشورها حدود ۷ درصد بوده، بنابراین رشد تقاضا از سوی این دو کشور تاثیر بسزایی در رشد قیمت نفت در این سال‌ها داشته است. در واقع رشد تقاضا در این دو کشور به‌عنوان موتور محرکه رشد قیمت در بازارهای کالایی و به خصوص نفت عمل می‌کرده که در حال حاضر شاهد ضعف نسبی این موتور محرکه هستیم و نمی‌توان امید داشت که مانند سال‌های طلایی ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۲ مجددا از قیمت نفت حمایت کنند. از سویی گزارش آژانس بین‌المللی انرژی از سمت تقاضای بازار چندان امیدوار‌کننده نبود. آژانس در آخرین گزارش خود رشد تقاضا در سه ماه اول سال ۲۰۱۶ را ۴/ ۱ میلیون بشکه برآورد کرد که حدود ۲۰۰هزار بشکه بیشتر از برآورد قبلی این سازمان بود، این رشد تقاضا بیشتر از سوی بخش رانندگی هند و سپس آمریکا به دلیل افزایش تقاضای بنزین بوده است که می‌توان از آن به‌عنوان یکی از عوامل حمایت‌کننده از قیمت نفت در ماه‌های اخیر یاد کرد. با این حال آژانس برآورد تقاضای نفت در کل سال جاری میلادی را حدود ۲/ ۱ میلیون پیش‌بینی کرد که نسبت به برآوردهای قبلی این سازمان تفاوتی نداشت.

سطح بالای حجم ذخایر نفتی

به گفته کیلداف، مهم‌ترین عاملی که از رشد قیمت نفت جلوگیری خواهد کرد، عرضه است. مازاد عرضه در بازار نفت در حال حاضر روزانه ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد می‌شود. این مازاد عرضه در ذخایر نفتی در سراسر جهان انبار می‌شود؛ اما مادامی که قیمت نفت مقداری رشد کند یا با افزایش شاخص دلار که موجب افزایش هزینه نگهداری این ذخایر می‌شود، جذابیت نفت انبار شده در این ذخایر بالا می‌رود و ممکن است از سوی این ذخایر به بازارهای بین‌المللی نفت، عرضه صورت گیرد.

ذخیره انبارهای نفتی از زمان افت قیمت نفت و به وجود آمدن مازاد عرضه در بازار به شکل قابل توجهی افزایش یافته است؛ به‌طوری‌که حجم ذخایر نفتی آمریکا که بزرگ‌ترین انبارهای نفتی را در اختیار دارد، به سطح بی‌سابقه‌ای در طول تاریخ رسیده است. هر چند گفته می‌شود سرعت رشد افزایش حجم این ذخایر از سال پیش‌ کمتر است و در نیمه دوم سال جاری به دلیل رشد تقاضا حجم این ذخایر رو به کاهش قرار خواهد گرفت، با این حال حجم این ذخایر مدت‌ها است بالاتر از بازه ۵ سال اخیر قرار دارد. بر اساس آخرین آمار، حجم این ذخایر در حال حاضر به ۵۴۰ میلیون بشکه رسیده است.

یکی از عواملی در سه ماه گذشته بر بازار نفت اثر گذار بود، کاهش عرضه از سوی برخی از کشورها از جمله عراق، نیجریه، لیبی و کانادا بود. در سه کشور اول تحرکات تروریستی موجب از بین رفتن بخشی از سیستم انتقال نفت شده بود و در کانادا نیز به دلیل آتش سوزی در ایالت آلبرتا در نزدیکی ذخایر نفتی ماسه‌ای مدتی تولید نفت از این ذخایر متوقف شد. این عوامل به‌عنوان محرک بازار نفت عمل کرد، با این حال کیلداف بر این باور است که این عوامل مقطعی بودند و با رفع مشکلات فنی به راحتی عرضه نفت از سوی این کشورها به سطح قبل بازگشت. بنابراین احتمال افزایش عرضه به دلیل رفع موانع فنی، یکی از عوامل اثرگذار بر بازار نفت خواهد بود.