گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: تولید و صادرات نفت ایران به سطح قبل از تحریم‌ها رسیده است. آژانس بین‌المللی انرژی در آخرین گزارش خود ضمن اشاره به غافلگیرکننده بودن سرعت ایران در پس گرفتن بازارهای از دست رفته‌اش، اعلام کرد که تولید نفت کشورمان در ماه آوریل به ۵۶/ ۳ میلیون بشکه رسیده است که بیشترین مقدار از نوامبر (ماه یازدهم میلادی) سال ۲۰۱۱ یعنی پیش از اعمال تحریم‌های تجاری غرب بوده است.

از سوی دیگر اوپک نیز روز گذشته گزارش ماهانه خود از بازار نفت را منتشر کرد. در این گزارش بر اساس منابع ثانویه، تولید نفت ایران ۴۵/ ۳ میلیون بشکه برآورد شده که بیش از ۱۰۰ هزار بشکه کمتر از برآورد آژانس بین‌المللی انرژی است. با این حال این رقم نیز بیشترین مقدار از دسامبر (آخرین ماه سال میلادی) ۲۰۱۱ محسوب می‌شود. در گزارش اوپک میزان تولید نفت ایران بر اساس منابع اولیه (مقدار اعلام شده توسط منابع رسمی ایران) خالی است.

با به توافق رسیدن ایران و غرب بر سر مساله هسته‌ای، وزارت نفت کشورمان اعلام کرد که در عرض چند ماه به تولید پیش از تحریم‌ها بازمی‌گردد. حال با وجود اینکه تنها سه ماه از اجرایی شدن برجام می‌گذرد و همچنان برخی مشکلات نقل و انتقال پولی، بیمه‌ نفتکش‌ها و... پا برجا است، اما ایران توانسته برای نفت خود به خوبی بازاریابی کند و علاوه بر اینکه به مشتریان سنتی خود نفت بیشتری بفروشد، بلکه بازارهای جدیدی را به دست بیاورد که کمتر از مشکلات به جا مانده از تحریم‌ها متاثر است. افزایش جذابیت قیمتی نیز یکی دیگر از راهکارهای ایران در باز پس گرفتن بازارهای نفتی است. برخی از منابع اعلام کرده‌اند که ایران طی سه ماه گذشته سه بار فرمول قیمتی فروش نفت خود را تغییر داده است.

با این حال برخی بر این باورند که افزایش صادرات نفت ایران نسبت به افزایش تولید بیشتر بوده است و این اختلاف را از محل انبارهای نفتی ایران از جمله ذخایر روی آب می‌دانند. موضوع انبار کردن نفت روی آب تا کنون بارها توسط ایران رد شده است. وزارت نفت کشورمان اعلام می‎‌کند آنچه روی آب انبار شده است میعانات گازی است و نه نفت خام. با این حال باید گفت تا کنون پیش‌بینی‌های دولت ایران از افزایش صادرات و تولید بیش از برآوردهای موسسات و کارشناسان خارجی تحقق یافته است.

بازگشت تولید به پیش از تحریم‌ها

آژانس بین‌المللی انرژی در آخرین گزارش خود (بررسی بازار نفت در ماه آوریل) اعلام کرده است که میزان تولید نفت ایران به سطح قبل از تحریم‌ها، بیشترین مقدار طی چهار سال اخیر رسیده است و موجب شده که تولید نفت اوپک رکورد ۸ ساله خود را بشکند. بازگشت تولید نفت ایران به سطح پیش از تحریم‌ها در حالی رخ داده است که پیش از این موسسات و کارشناسان بازار نفت پیش‌بینی می‌کردند که افزایش تولید نفت ایران به کندی رخ دهد.

بر‌اساس گزارش IEA، تولید نفت ایران در ماه آوریل به ۵۶/ ۳ میلیون بشکه در روز رسیده که بیشترین میزان از نوامبر سال ۲۰۱۱ یعنی پیش از اعمال محدودیت‌های تجاری غرب بر نفت کشورمان بوده است. همچنین میزان صادرات بیش از ۴۰ درصد رشد داشته و به ۲ میلیون بشکه در روز رسیده که نزدیک به سطح صادرات نفت ایران در پیش از تحریم‌ها است. بر این اساس می‎‌توان گفت ایران تقریبا بازار از دست رفته خود را پس گرفته است.

به گزارش بلومبرگ، آژانس‌ بین‌المللی انرژی اعلام کرده تولید نفت ایران در ماه آوریل (مصادف با فروردین و اردیبهشت سال شمسی) ۳۰۰ هزار بشکه افزایش یافته و با احتساب افزایش تولید نفت عراق و امارات متحده عربی، تولید نفت اوپک به ۷۶/ ۳۲ میلیون بشکه در روز رسیده که بیشترین مقدار از آگوست سال ۲۰۰۸ تاکنون است.

بازارهای اصلی فروش نفت ایران

سطح صادرات نفت ایران در ماه آوریل نسبت به ماه قبل از آن با افزایش ۶۰۰ هزار بشکه‌ای مواجه شده که افزایش صادرات به چین و اروپا مهم‌ترین‌ محل رشد صادرات نفت ایران هستند. بر اساس آمار منتشر شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی، چین با واردات روزانه ۸۰۰ هزار بشکه نفت خام بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران در ماه آوریل بود، واردات نفت چین از ایران به بیشترین مقدار طی ۴ سال اخیر رسیده است. چین در ماه مارس (مصادف با اسفند و فروردین سال شمسی) روزانه ۸/ ۵۹۰ هزار بشکه نفت از ایران خریداری کرده بود که در ماه آوریل بیش از ۳۵ درصد رشد کرده است. در این ماه روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت نیز به اروپا صادر شده است. بر اساس گزارش آژانس، با خرید نفت ایران توسط توتال و پالایشگاه توپراس ترکیه، سطح صادرات به اروپا به ۵۰۰ هزار بشکه در روز ‌رسید که نسبت به مقدار ماه پیش، بیش از ۱۰۰ درصد رشد داشته است. پالایشگاه‌های اروپایی پیش از تحریم‌ها بیش از ۷۰۰ هزار بشکه از ایران نفت خریداری می‎‌کردند، اما با اعمال تحریم‌های غرب از سال ۲۰۱۱، به غیر از خریداران ترکیه‌ای خرید نفت از ایران را متوقف کردند. این کشورها از ماه فوریه یعنی چندی بعد از اجرایی شدن برجام، مجددا واردات نفت از ایران را از سر گرفتند.

اما درگزارش اوپک که روز گذشته منتشر شد میزان افزایش تولید نفت ایران کمتر برآورد شده است. اوپک بر اساس آمار منابع ثانویه، تولید نفت کشورمان در این ماه را ۴۵۱/ ۳ میلیون بشکه در روز برآورد کرده که نسبت به ماه مارس رشد ۱۹۸ هزار بشکه‌ای داشته است. بر اساس این گزارش، بعد از ایران، عراق بیشترین رشد را در تولید نفت خود داده است، تولید نفت این کشور رشد ۱۵۴ هزار بشکه‌ای داشته و به ۳۵/ ۴ میلیون بشکه در روز رسیده است. با این حال کاهش تولید ۱۳۲ هزار بشکه‌ای کویت و ۵۷ هزار بشکه‌ای نیجریه مقداری رشد تولید عراق و ایران را جبران کرد. تولید نفت عربستان در این بازه زمانی تغییر چندانی نداشته و در سطح ۱/ ۱۰ میلیون بشکه باقی مانده است. بر این اساس، تولید نفت اوپک در ماه آوریل ۱۸۸ هزار بشکه رشد کرده و به ۴۴/ ۳۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. همچنین بر اساس گزارش اوپک، متوسط قیمت نفت سنگین ایران در ماه آوریل نسبت به ماه مارس ۴۲/ ۳ دلار بر بشکه افزایش داشته و به ۵۶/ ۳۲ دلار رسیده است. قیمت سبد نفتی اوپک ۲۱/ ۳ دلار بر بشکه رشد داشته و به ۸۷/ ۳۷ دلار رسیده است.

بازاریابی موفق ایران

در حالی تولید و صادرات نفت ایران در عرض ۳ ماه بعد از لغو تحریم‌ها به سطح پیش از تحریم‌ها رسیده است که پیش از این موسسات و کارشناسان نفتی در تحقق وعده وزارت نفت در بازگشت سریع به بازار نفت تردید داشتند. مورگان استنلی طی گزارشی سرعت بازگشت ایران به بازار نفت را غافلگیر‌کننده دانست و اعلام کرد که تولید نفت و میعانات گازی ایران به ۲/ ۴ میلیون بشکه در روز رسیده که نسبت به سطح نوامبر ۲۰۱۵ رشد ۸۰۰ هزار بشکه‌ای داشته است.

رویترز یکی از روش‌های تصاحب بازار نفت توسط ایران را ایجاد جذابیت قیمتی اعلام کرده است. بر اساس گزارش این خبرگزاری، ایران روز سه‌شنبه قیمت رسمی نفت سنگین خود را برای تحویل در ماه ژوئن به یک دلار و ۶۰ سنت کمتر از شاخص عمان و دبی رساند، در حالی که این رقم در ماه پیش یک دلار کمتر از شاخص نفتی خاورمیانه بود. از ماه ژانویه امسال و بعد از لغو تحریم‌ها این سومین بار است که ایران فرمول قیمتی فروش نفت خود را تغییر داده است.

بر اساس این گزارش، قیمت نفت سنگین ایران برای تحویل در ماه ژوئن ۳۰ سنت کمتر از نفت عرب مدیوم عربستان است که بیشترین اختلاف قیمتی بین این دو نوع نفت از سال ۲۰۰۷ محسوب می‌شود، همچنین ۲۰ سنت کمتر از نفت سبک بصره عراق است که بیشترین تفاوت قیمتی بین این دو نوع نفت از سال ۲۰۱۲ به شمار می‌رود.با این حال برخی بر این باورند که افزایش صادرات نفت ایران ممکن است مقطعی باشد. به‌طور مثال آژانس بین‌المللی انرژی با اشاره به رسیدن سطح صادرات نفت ایران به دو میلیون بشکه در روز اعلام کرد که ممکن است بخشی از این افزایش از محل ذخایر نفتی موجود در پایانه نفتی خارگ باشد.

همچنین یکی از کارشناسان بازارهای نفتی به نام حلیمه باغچه هفته پیش در کنفرانسی در لندن اعلام کرد که ایران طی ۶ ماه گذشته حدود ۶ میلیون بشکه از ذخایر نفتی روی آب خود برداشت کرده است و افزایش تولید نفت ایران در این بازه را ۴۵۰ هزار بشکه اعلام کرد. این کارشناس نفتی افزود که به دلیل آسیب دیدن چاه‌های نفت ایران در دوران تحریم، ایران تا جذب سرمایه‌های جدید توان رشد بیشتری در تولید خود ندارد و با پایان ذخایر نفتی این کشور میزان صادرات نفت آن مجدد کاهش می‌یابد.

میان‌برهای ایران در بازار نفت