دکتر علیرضا سلطانی
کارشناس اقتصاد انرژی
نمایشگاه بین‌المللی صنعت نفت تهران، پس از چند سال رکود، امسال بار دیگر پویایی و نشاط همیشگی خود را پیدا کرده است. اعمال تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های سیاسی در سال‌های گذشته زمینه کم‌رونقی نمایشگاه صنعت نفت شده بود. ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور دارنده ذخایر هیدروکربوری دنیا، به‌طور طبیعی از جذابیت‌های بالایی برای شرکت‌ها و بنگاه‌های صنعتی، فنی، خدماتی، مالی و تجاری برخوردار بوده و است. هرچند در سال‌های گذشته این جذابیت‌ها زیر سایه تحریم‌های اقتصادی قرار گرفته بود اما با رفع تحریم‌ها و بازگشت شرایط عادی بر مناسبات و تعاملات سیاسی، اقتصادی به نظر می‌رسد این جذابیت‌ها بیش از پیش خود را نشان دهد و گرایش فعالان مطرح در عرصه بین‌المللی صنعت نفت به ایران و جاذبه‌های نفت و گاز آن بیشتر شود. به همین دلیل است که در حال حاضر صنعت نفت، پیشران شکست دیوارهای تحریم است. به عبارت دیگر صنعت نفت در مقایسه با دیگر بخش‌ها، در رفع هرچه سریع‌تر تحریم‌ها و بازگشت به شرایط عادی پیشگام بوده و در نخستین و مهم‌ترین گام، تولید و صادرات نفت را در کمتر از ۴ ماه بیش از یک میلیون بشکه به‌رغم همه فشارهای سیاسی داخلی و خارجی افزایش داده است.

آثار و نشانه‌های بازگشت رونق به صنعت نفت، را می‌توان در نمایشگاه بیست و یکم نیز مشاهده کرد به این معنا که بزرگ‌ترین نمایشگاه به لحاظ وسعت و همچنین مشارکت شرکت‌های خارجی در نوع خود است. علاوه بر شاخص‌های کمی، ویژگی‌های کیفی نمایشگاه نسبت به سال‌های گذشته کاملا مشهود است. شرکت‌های خارجی حاضر در نمایشگاه، با تمام توان در نمایشگاه حاضر شده و سعی در نمایش آخرین دستاوردهای خود در بخش‌های فنی و عملیاتی ، تسهیل بازگشت به صنعت نفت ایران و جلب همکاری با شرکت‌های ایرانی دارند. نکته قابل‌توجه اینکه در نمایشگاه امسال به خوبی می‌توان سایه قراردادهای جدید نفتی موسوم به IPC را مشاهده کرد. در این بین علاوه بر حضور شرکت‌های خارجی در نمایشگاه ۲۱، به‌طور برجسته می‌توان حضور هیات‌های خارجی را برای مذاکره با شرکت‌های ایرانی و فراهم کردن زمینه امضای قرارداد همکاری مشاهده کرد. این موضوع در حال حاضر عمدتا حول همکاری و مشارکت در ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت است. علاوه بر این، شرکت‌های خارجی تمایل بالای خود را برای ثبت و تاسیس شرکت در ایران به‌صورت مستقل یا با مشارکت شرکت‌های ایرانی برای ساخت تجهیزات و تامین خدمات جانبی صنعت نفت اعلام کرده و بعضا در این زمینه به توافقات خوبی هم رسیده‌اند.این تمایل و توافقات به‌طور طبیعی راه را برای شکستن هرچه سریع‌تر دیوار تحریم‌ها، ایجاد شرایط اعتماد و اطمینان و همچنین رونق صنعت نفت هموار می‌کند. در این میان آنچه واجد اهمیت است، استقبال شرکت‌های داخلی از تمایل شرکت‌های خارجی به مشارکت در تولید و ساخت تجهیزات صنعت است. در واقع با فراهم شدن زمینه مشارکت شرکت‌های خارجی و داخلی، بسیاری از چالش‌های پیش ‌روی شرکت‌های ایران در ساخت تجهیزات از جمله ضعف فناوری و دانش ساخت تجهیزات پیشرفته و پیچیده صنعت نفت و همچنین هزینه و زمان بالای در این روند، رفع شده و زمینه برای ایجاد توانمندی و افزایش قدرت رقابت‌پذیری شرکت‌های سازنده داخلی فراهم می‌شود. در این صورت نیاز صنعت نفت به واردات تجهیزات اصلی و خدمات فنی جانبی کاهش یافته و زمینه آسیب پذیری شرکت‌های خارجی و به‌طور کل صنعت نفت و همچنین خروج ارز از کشور می‌شود. این مهم می‌تواند فرصتی مناسب برای رفع یکی از خلأهای بزرگ صنعت نفت یعنی تقویت داخلی ساخت و تولید تجهیزات صنعت نفت و افزایش توان رقابت‌پذیری شرکت‌های داخلی فعال در این حوزه باشد.