رضا پاکدامن

در حال حاضر بزرگ‌ترین شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات نفتی جهان (Service Oil Companies) که از شرکت‌های نفتی oil companies متمایز هستند، به ترتیب عبارتند از:

۱- شلومبرگر (Schlumberger) ۲- هالیبرتون (Halliburton) ۳- بیکر هیوز (Baker Hughes)

شرکت هالیبرتون به‌منظور تقویت جایگاه خود در عرصه رقابت فشرده در صنعت نفت و گاز جهان، از سال ۲۰۱۴ مذاکره برای خرید کل شرکت بیکرهیوز را آغاز کرده و سال ۲۰۱۵ به توافق رسیدند. ارزش این معامله ۳۵ میلیارد دلار اعلام شده است. لیکن برای نهایی کردن این ادغام دو شرکت از سال گذشته میلادی تاکنون در انتظار تایید نهادهای قانونی کشور ایالات متحده آمریکا بودند. طولانی شدن فرآیند بررسی این درخواست توسط بخش ضد تراست وزارت دادگستری آمریکا به این دلیل بوده که این مرجع قانونی نگران است که با این خرید، شرکت هالیبرتون برخلاف قواعد رقابت، انحصار در بازار ایجاد کند. برای رفع این نگرانی، شرکت هالیبرتون در قبال وزارت دادگستری آمریکا متعهد شده بود که پس از خرید شرکت بیکر هیوز، بیش از ۱۰ میلیارد دلار از تجارت مشابه دو شرکت را واگذار کند.

از نظر نهاد نظارتی مزبور در حال حاضر هالیبرتون و بیکرهیوز ۲۳ نوع کالا و خدمت عرضه می‌کنند که این ادغام، فضای رقابت آزاد را تهدید می‌کند. دو شرکت مزبور معتقدند که این ادغام به‌نفع مشتریان است و موجب افزایش کیفیت کالا و خدمات و کاهش قیمت‌ها خواهد شد. با این حال اخیرا، رئیس بخش ضد تراست وزارت دادگستری آمریکا اعلام کرد، که طرح ادغام مزبور ناقض مقررات ضد تراست بوده و مخالفت خود با این ادغام را رسما اعلام و پرونده شکایت از توافقات دو شرکت مزبور ( اگرچه تاکنون اجرایی نشده) را در دادگاه ذی صلاح ثبت کرد. قبل از آن نیز، نهاد مزبور شرکت مشاوری که مقدمات این ادغام را فراهم ساخته به‌دلیل عدم گزارش به موقع به بخش ضد تراست از اقدامات در حال شکل‌گیری، جریمه کرده بود. البته این پایان کار توافقات برای ادغام دو شرکت مزبور نبود، این دو شرکت احتمالا در فرآیند رسیدگی قضایی در مورد حدود فعالیت‌های آتی مصالحه‌ای خواهند کرد. موضوع نظارت بر بازار و جلوگیری از پدید آمدن انحصار، یکی از نکات ظریف در حقوق اقتصاد است که کشورهای غربی تحت عنوان competition / anti trust از چند دهه قبل، نظام حقوقی دقیقی را برای ایجاد فضای سالم و رقابتی کسب و کار پیاده کرده‌اند. در کشور ما اگرچه در این زمینه قوانینی به تصویب رسیده، ولی وضعیت بازار حاکی از فاصله بسیار زیاد با شرایط مطلوب است. فقدان رقابت آزاد از طریق ممانعت از ورود شرکت‌های متوسط و کوچک در برخی از بازارهای خاص، از جمله ایجاد قوانین و رویه‌های اداری پیچیده یکی از موانع شکوفایی اقتصاد و تلف شدن سرمایه‌های فکری و مادی کارآفرین‌ها محسوب می‌شود.