دو کارت نفتی ایران برای اروپا

گروه نفت و پتروشیمی - عارفه مشایخی: وزارت نفت کشورمان در تازه‌ترین تصمیم خود قصد دارد مطالبات نفتی خود از کشورهای دیگر را بر مبنای یورو و حتی ین دریافت کند که به عقیده کارشناسان اقتصادی و پولی این تصمیم می‌تواند به چند دلیل عمده گرفته شده باشد؛ نخست کاهش ریسک نوسانات دلار از سبد ارزی بانک مرکزی، دوم تصمیم دولت برای افزایش مراودات با کشورهای اروپایی که مبادلات بر مبنای یورو قادر است هزینه مبادله را برای این کشورها و ایران کاهش دهد و سوم یک اقدام سیاسی همچون تصمیمی که در دولت گذشته نیز اتخاذ شده بود. خبرگزاری‌های داخلی و خارجی هفته گذشته اعلام کردند ایران از این پس مطالبات خود از هند و دیگر مشتریانش را با ارز یورو دریافت خواهد کرد و قصد دارد معاملات جدیدش را با این واحد پولی و در برخی معاملات بر اساس ین انجام دهد و به عقیده برخی تحلیلگران ایران می‌خواهد از این طریق وابستگی خود را به دلار آمریکا کاهش دهد. یکی دیگر از فرضیه‌های بیان شده در مورد این تغییر این است که این اقدام می‌تواند ارزش واقعی نفت ایران را تا حد زیادی حفظ کند و با تقویت ارز اروپاییان می‌تواند تا حدی بازارهای آنها را در دست بگیرد.

براساس اخبار رسیده ایران در‌صدد است پول قراردادهای نفتی که اخیرا با شرکت‌های مختلف از جمله توتال فرانسه، شرکت کپسای اسپانیا و لوک اویل روسیه بسته را با ارز یورو دریافت کند. یکی از مقامات رسمی در این خصوص اعلام کرده است: ما در صورتحساب‌هایمان به بندی اشاره می‌کنیم که بر اساس آن خریداران نفت ما باید وجه قرارداد را با توجه به نرخ برابری یورو در برابر دلار در زمان تحویل، به یورو پرداخت کنند. این منبع ایرانی همچنین گفته است که بانک مرکزی ایران در دوران تحریم‌ها سیاستی را اتخاذ کرده بود که بر اساس آن تجارت خارجی به یورو انجام شود. با بررسی‌های انجام شده لوک اویل و توتال از اظهار نظر در این باره خودداری کرده‌اند. کپسا هم به درخواست برای اظهارنظر در این زمینه پاسخی نداده است.

از آنجا که فروش نفت در جهان بر مبنای دلار آمریکا سنجیده می‌شود، تغییر ارزش دلار در برابر دیگر ارزهای رایج جهان بر تصمیمات اوپک درخصوص میزان تولید نفت تاثیر می‌گذارد. برای مثال، وقتی دلار در مقایسه با دیگر ارزهای رایج افت نسبی دارد، عایدات حاصل از نفت کشورهای عضو اوپک در برابر ارزهای دیگر کاهش می‌یابد و در نتیجه توان خرید آنها تا حد زیادی کاهش می‌یابد؛ چراکه آنها کماکان نفت خود را به دلار می‌فروشند.

ایران سال‌ها است در تلاش است تا یورو را در تجارت بین‌المللی نفت جایگزین دلار کند. در سال ۲۰۰۷، تهران نتوانست اعضای اوپک را متقاعد سازد تا فروش نفت خود را به ارزهای غیردلاری انجام دهند.دکتر فریدون برکشلی، رئیس اسبق امور مجامع اوپک در مصاحبه‌ای کوتاه با «دنیای اقتصاد» در این رابطه اظهار کرد: ایران تنها کشور تولید‌کننده و صادر‌کننده نفت در اوپک نیست که خواهان تغییر نظام قیمت‌گذارى نفت خام از دلار به یورو و سایر ارزها است. به گفته وی در اوپک این درخواست را ابتدا لیبى در سال ١٩٩٦ مطرح کرد و بعد هم ونزوئلا در زمان چاوز، خواستار این تغییر شد. در واقع ایران کشور اول نبوده و این در خواست مربوط به سال‌هاى پس از پیروزى انقلاب اسلامى هم نیست و در سال ١٩٧٥ وقتى ارزش دلار سقوط کرد، اوپک جلسات متعددى تشکیل داد و سبد ارزى را متشکل از ١٠ ارز مهم دنیا با عنوان ژنو ١ و سپس ژنو ٢ تعریف کرد که ژنو ١ با احتساب دلار و ژنو٢ بدون احتساب دلار بود و البته تغییری در روند موجود در آن زمان ایجاد نشد و انجام مبادلات با ارز دلار ادامه پیدا کرد.

در این بین موسسه گلوبال ریسرچ ضمن اشاره به اضطراب آمریکا از این اقدام ایران در آخرین تحلیل خود نوشت: ایران به دنبال عبور از دلار آمریکا است، زیرا واشنگتن هر زمانی که تمایل داشته باشد ایران را تحریم می‌کند و این موضوع باعث شده ایران تصمیمات جایگزین را پیش از این اقدام آمریکا اتخاذ کند. بر اساس این تحلیل اگر به رفتار کمیته روابط عمومی آمریکا-اسرائیل (آی‌پک) نگاهی داشته باشیم، خواهیم فهمید که سیاستمداران واشنگتن فقط به دنبال مقصر دانستن و تحریم ایران هستند. از لحاظ سیاسی و اقتصادی، ایران رابطه نزدیکی با روسیه و چین دارد و این کشورها استراتژی یکسانی را در مقابل تهدید دلار آمریکا و همچنین اسرائیل دنبال می‌کنند.

خبرگزاری رویترز نیز در گزارشی نوشت: تغییر دلار به یورو در فروش نفت ایران منطقی به نظر می‌رسد، زیرا اکنون اروپا بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران است. در این بین اقدام دیگر ایران اما اتخاذ سیاست‌های تخفیفی برای نفت است که این سیاست‌ها کشورهای آسیایی و اروپا را در بر گرفته است. به گزارش بلومبرگ ایران نفت سنگین خود را به خریداران آسیایی با تخفیفی بیشتر از عربستان سعودی می‌فروشد. این تخفیف در یک دهه گذشته بی‌سابقه بوده زیرا ایران به دنبال افزایش سهم خود در بازارهای جهانی بعد از لغو تحریم‌ها است. شرکت ملی نفت ایران نفت خود را با ۶/ ۲ دلار در هر بشکه کمتر از شاخص دبی عمان در ماه مارس عرضه می‌کند و در عین حال در هفته گذشته هر بشکه نفت خود را ۵/ ۱ دلار ارزان‌تر از نفت عربستان به مشتریان اروپایی خود فروخته است.براساس آمارهای جمع‌آوری شده از بلومبرگ، ایران که قیمت نفت خود را حداقل از سال ۲۰۰۶ با قیمت نفت عربستان تنظیم می‌کند برای خریداران نفتی خود برای خرید در ماه آینده ۱۰ درصد تخفیف داده است.

پنجمین کشور تولید‌کننده عضو اوپک به دنبال راهی است که سهم خود را بعد از لغو تحریم‌ها در بازارهای جهانی باز یابد. ایران قبل از اعمال تحریم‌ها در سال ۲۰۱۲ دومین کشور صادر‌کننده نفت عضو اوپک بود که اکنون به دلیل کاهش تقاضا مجبور است تخفیف بیشتری به مشتریان خود بدهد. ویل یوان یک تحلیلگر بازار نفت در شرکت هیوندای فیوچرز در سئول گفت: این بخشی از شیوه ایران برای باز پس گرفتن سهم از دست رفته خود از بازار است. ایران برای اینکه بتواند مذاکرات با سعودی‌ها و اوپک را آغاز کند، باید ابتدا بخش مهمی از سهم از دست رفته خود را باز یابد. همچنین یک مقام آگاه گفت: بانک توکیو میتسوبیشی یو‌اف‌جی، بزرگ‌ترین بانک ژاپن، تراکنش‌های خود با بانک‌های ایران از جمله پرداخت‌های خرید نفت از این کشور توسط پالایشگاه‌های ژاپن را از سر گرفته است. این مقام ژاپنی افزود: از آنجا ‌که بانک میتسوبیشی هنوز شدیدا از تحریم‌های کنونی آمریکا از جمله ممنوعیت هرگونه مبادلات به دلار با ایران تبعیت می‌کند، تنها می‌تواند پرداخت‌های پول نفت ایران توسط پالایشگاه‌های ژاپنی را به ین و یورو مدیریت کند.

ازسرگیری تراکنش‌های نفتی ایران در این‌ بانک به پالایشگاه‌های ژاپنی این امکان را می‌دهد تا انتخاب کنند که پرداخت‌ها را یا به ین یا یورو انجام دهند که این امر به اولویت‌های پالایشگاه‌های ژاپنی یا شرکت ملی نفت ایران بستگی دارد. وزیر نفت کشورمان نیز در نشست خبری سه‌شنبه هفته گذشته در پاسخ به این سوال که چرا خواستار انجام معاملات با یورو شدیم، گفت: همه معاملات نفتی با دلار محاسبه می‌شود و پرداخت آن یک کار عملیاتی است که می‌تواند به ارزهای مختلف و آنچه مدنظر بانک مرکزی است صورت بگیرد.زنگنه همچنین افزود: مطالبات نفتی ایران از شرکت هلنیک پترولیوم یونان، ساراس ایتالیا و شرکت انگلیسی-هلندی شل به احتمال زیاد به یورو یا ارزهای مدنظر بانک مرکزی دریافت می‌شود.

تاکنون سازمان اوپک از ورود به بحث جایگزینی ارزهای دیگر در معاملات نفتی پرهیز می‌کرد اما به نظر می‌رسد با توجه به شرایط جدیدی که در بالا به آن اشاره شد فضای مناسبی برای مطالعه و بررسی این جایگزینی فراهم آمده است. بدون تردید تجربه ایران و ونزوئلا می‌تواند بسیاری از زوایای پوشیده این جایگزینی را آشکار سازد. تردیدی نیست که منافع ملی کشورمان ایجاب می‌کند که هرچه سریع‌تر و گسترده‌تر این تحول صورت بگیرد. بدیهی است در شرایط فعلی افکار عمومی برای مطرح شدن این موضوع بیش از هر زمان دیگری آماده است.در نهایت می‌توان گفت در شرایطی که ایران سعی دارد وابستگی خود را به خاطر ترس از تجربه تلخ تحریم‌ها و تصمیمات فدرال رزرو به دلار آمریکا کم کند بیشتر به دنبال اروپاییان است شاهد این مدعا تخفیفات قابل توجهی است که به اروپاییان داده و بر خلاف تصور برخی که فکر می‌کردند برای عرضه تولیدات خود بیشتر به دنبال بازارهای آسیایی است در‌صدد دستیابی به بازارهای اروپایی برای مازاد عرضه و مازاد تولید خود برآمده است. ایران با این استراتژی دو هدف را دنبال می‌کند؛ نخست تقویت ارز اروپاییان و دوم فروش نفت ارزان به اروپاییان که تا‌کنون توانسته در معامله‌ای ۲۰۰ هزار بشکه را با شرکت توتال و ۱۰۰ هزار بشکه را با شرکت کلنگر بفروشد و به این ترتیب قدرت‌آزمایی و مبارزه با عربستان بزرگ‌ترین‌ تولید‌کننده نفت اوپک شروع شده است.