پشت صحنه افزایش تولید تدریجی اوپک پلاس بررسی شد
پیش‌بینی نفتی عربستان یا مداخله آمریکا؟
قاعدتا چنین تصمیماتی که در جلسه چهار ساعته اوپک پلاس گرفته شد، باید به افت قیمت نفت می‌انجامید. اما در این روز نفت بیش از ۳ درصد رشد کرد. برای هر کدام از این اتفاق‌ها می‌توان دست کم دو دلیل ذکر کرد. نخست اینکه عربستان به این دلیل که همیشه از دو ماه قبل حجم درخواستی برای نفتش را در اختیار دارد، به خوبی می‌تواند حرکت تقاضای جهانی را پیش‌بینی کند. بر همین اساس، این کشور در این جلسه پیشنهاد داد به جای بی‌تغییر گذاشتن محدودیت تولید اوپک پلاس، به عرضه بیفزایند. دلیل دیگر پشت این تصمیم را می‌توان ناشی از تماس وزیر انرژی آمریکا با همتای سعودی‌اش و درخواست برای تضمین منابع انرژی مطمئن و مقرون به صرفه دانست. هرچند چنین سناریویی به علت انکار وزیر انرژی عربستان در این باره که در این مکالمه در مورد بازار نفت سخنی به میان آورده شده در حد یک فرضیه باقی می‌ماند. در مورد افزایش قیمت نفت پس از انتشار نتیجه نشست اوپک پلاس نیز کارشناسان دو دلیل خوش‌بینی نسبت به ریکاوری اقتصاد جهانی و تقاضای نفت در ماه‌های آینده و همین طور تصمیم‌گیری برای سه ماه به جای یک ماه را که نوید ثبات سمت عرضه در این مدت می‌دهد، ذکر می‌کنند.
نشست اوپک پلاس چه نتیجه‌ای داشت؟
کمیته تخصصی اوپک پلاس برآورد تقاضای نفت برای سال جاری میلادی را ۳۰۰ هزار بشکه در روز کاهش داد که نشان از بدبین شدن این ائتلاف نسبت به آینده بازار داشت، اما تصمیمی در جلسه پنج‌شنبه گرفته شد که خلاف انتظارات بازار بود. در واقع اوپک بار دیگر بر پیش‌بینی‌ناپذیر بودن تصمیماتش صحه گذاشت چراکه در جلسه ماه گذشته وقتی همگان انتظار داشتند به‌دلیل افزایش قیمت نفت، تصمیم به افزایش عرضه بگیرد، عکس آن را پیش گرفت و فقط به روسیه و قزاقستان اجازه داد حجمی ناچیز به تولیدشان بیفزایند. این بار هم با وجود روند نه چندان امیدوارکننده بازار در چند هفته گذشته، اوپک پلاس تصمیم گرفت در مجموع حدود ۲ میلیون بشکه در روز به صورت گام به گام در سه ماه آینده به تولید خود بیفزاید. روند این کار به این شکل خواهد بود که در ماه‌های مه و ژوئن هر کدام ۳۵۰ هزار بشکه و طی ماه جولای ۴۵۰ هزار بشکه در روز افزایش تولید داشته باشند. علاوه بر این عربستان یک میلیون بشکه کاهش تولید یک‌جانبه خود که برای کمک به بازسازی و موازنه بازار برای چند ماه انجام می‌شد را طی سه ماه بعد به این شکل به بازار باز خواهد گرداند: در ماه‌های مه، ژوئن و جولای به ترتیب ۲۵۰ هزار بشکه، ۳۵۰ هزار بشکه و ۴۰۰ هزار بشکه روزانه به عرضه این کشور افزوده خواهد شد.
وزیر نفت ایران، بیژن زنگنه پس از این نشست به خبرنگاران گفت: «اعضای اوپک پلاس در مجموع بسیار خوب به تعهدهای خود عمل کردند، گرچه مراعات بعضی از کشورها مطلوب نبوده و این موضوع سبب اعتراض بعضی دیگر از اعضا شده است.»
به گزارش شانا، وی با بیان اینکه برآوردها از وضع توسعه اقتصادی دنیا حاکی از رشد ۵ درصدی است، تصریح کرد: «بر مبنای این برآورد، تقاضا برای نفت خام با توجه به احیای کسب و کارها حدود ۶/ ۵ میلیون بشکه افزایش می‌یابد، گرچه با توجه به اینکه ۶/ ۹ میلیون بشکه از تقاضای نفت جهان در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ کم شده بود و هنوز هم سطح تقاضای نفت به سال ۲۰۱۹ نرسیده است، احتمال دارد تقاضای نفت دنیا در سال ۲۰۲۲ به سطح سال ۲۰۱۹ برسد.»
وزیر نفت ادامه داد: «اعضای اوپک پلاس در نشست پنج‌شنبه با توجه به موفق بودن واکسیناسیون از یک سو و اختصاص ۱۹۰۰ میلیارد دلار از طرف دولت آمریکا به‌عنوان محرک اقتصاد ازسوی دیگر ضمن نگرانی در زمینه شکنندگی وضع بازار نفت این تصمیم را گرفتند.»
زنگنه با بیان اینکه بر اساس تصمیم نشست امروز نشست‌های اوپک پلاس همچنان به‌صورت ماهانه برای بررسی بازار نفت برگزار می‌شود، افزود: «این تصمیم‌ها پس از چهار ساعت نشست گرفته شده است.»
ابزار سعودی برای پیش‌بینی تقاضا
همان‌طور گفته شد به نظر نمی‌رسید اوپک پلاس تصمیم به افزایش تولید بگیرد اما به گفته بلومبرگ عربستان در حالی که اکثر اعضای دیگر می‌خواستند تولید را تمدید کنند، پیشنهاد چنین افزایشی را داد و پیشنهادش پذیرفته شد. چرا دیگر اعضا با این موضوع کنار آمدند؟ از یک سو برخی اعضا مانند امارات، روسیه و قزاقستان پیش از این هم با افزایش تولید همدلی بیشتری نسبت به خفه کردن عرضه داشتند و به این ترتیب بخشی از خواست آنان عملی می‌شود. اما موضوع مهم‌تر اینکه عربستان که بیشترین صادرات نفت جهان را بر عهده دارد، به خوبی می‌تواند بر اساس آفرهای غیررسمی خرید نفت از دو ماه قبل تا حدود زیادی به تقاضای آینده اشراف داشته باشد. بنابراین، وقتی عربستان می‌گوید «نشانه‌های معناداری از بهبود تقاضا» در دست است، دیگر تولیدکنندگان می‌توانند به این ادعا اعتماد کنند. ضمن اینکه این کشور در نشست ماه گذشته مدیریت قابل قبولی از خود نشان داد. عدم افزایش تولید در گذشته از کاهش شدیدتر قیمت نفت در ماه قبل جلوگیری کرد. در صورتی که اگر آن‌طور که دیگران می‌خواستند عرضه با افزایش قیمت بالا می‌رفت، احتمالا اکنون شاهد قیمت بالای ۶۰ دلار بر بشکه نبودیم. شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان همچنین گفته اوپک پلاس در حال آزمودن بازار نیست و در نشست آینده که ۲۸ ماه جاری (آوریل) برگزار خواهد شد، فرصت بازگرداندن این تصمیمات را دارد.
علاوه بر این، از یک سو واکسیناسیون در بزرگ‌ترین مصرف کننده نفت جهان یعنی آمریکا به سرعت در حال جلو رفتن است و در این کشور پالایشگران برای آمادگی جهت جهش میزان سفرهای جاده‌ای و هوایی در تابستان، طی هفته گذشته بیشترین حجم نفت از زمان پاندمی کرونا را تصفیه کردند. در اروپا به دلیل آغاز یا تشدید قرنطینه در برخی کشورها مانند آلمان، فرانسه و ایتالیا مصرف نفت ضعیف است اما کارشناسان این موضوع را موقتی می‌دانند و از طرف دیگر، شاخص‌های نشان‌دهنده تقاضا در چین همچنان قوی است.
در ابتدای جلسه اوپک پلاس، الکساندر نواک معاون نخست‌وزیر روسیه و وزیر انرژی سابق این کشور گفت: «ما باید چشم انتظار پالس بازار باشیم تا از بیش از حد داغ کردن یا کسری قابل توجه بازار جلوگیری کنیم.»
فرضیه مداخله آمریکا
اما گذشته از این می‌توان به درخواست مصرف‌کننده‌های اول و سوم نفت دنیا (آمریکا و هند) از این ائتلاف برای افزایش تولید به عنوان دلیل دوم تصمیم اوپک پلاس نام برد. مشخص نیست این موضوع چقدر تاثیرگذار بوده اما برخی حتی آن را به عنوان عامل اصلی در نظر می‌گیرند. بر این اساس، وزیر انرژی جدید آمریکا جنیفر گرانهُلم در توییتر پنج‌شنبه گفت: «تماسی سازنده با وزیر انرژی عربستان، عبدالعزیز بن سلمان آل سعود داشتم. ما مجددا بر اهمیت همکاری بین‌المللی برای اطمینان از منابع انرژی مقرون به صرفه و قابل اتکا برای مصرف‌کنندگان تاکید کردیم.» هر چند وزیر انرژی عربستان پس از آن گفت در این مکالمه هیچ سخنی از بازار نفت نبوده، اما می‌توان از توییت گرانهلم این‌طور نتیجه گرفت که آمریکا نگران افزایش شدید قیمت نفت ناشی از ادامه محدودیت عرضه از سوی اوپک پلاس است. اگر چه این کشور همزمان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت نیز هست و بالا رفتن قیمت‌ها به این صنعت کمک خواهد کرد بدهی‌های خود را بپردازد، اما هراس آمریکا از افزایش تورم به دلیل هزینه بالای انرژی همزمان با دیگر مواد خام است. ضمن اینکه با قیمت فعلی طلای سیاه یعنی نفت بالای ۶۰ دلار بر بشکه نیز اکثر تولید در اکثر میادین شیل به صرفه است.
این کشور سال گذشته نیز زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ در این موضوع دخالت کرده بود اما با درخواستی مخالف فرضیه فعلی. آوریل سال گذشته وقتی بهای نفت به شدت در حال کاهش بود و عربستان و روسیه در پی ناکامی در نشست ماه مارس به افزایش تولید نفت روی آورده بودند، ترامپ حتی عربستان را تهدید به خروج نیروهای نظامی‌اش از این کشور کرد تا به مصالحه‌ای با روسیه برسد و به این ترتیب بزرگ‌ترین کاهش تولید تاریخ رقم خورد و اوپک پلاس نزدیک به ۱۰ میلیون بشکه در روز از تولید خود کاست.
در واقع همچنان می‌توان این‌طور استدلال کرد که آمریکا نه قیمت نفت پایین و نه بهای خیلی بالا می‌خواهد؛ آنقدری که نه صنعت نفتش ورشکسته شود و نه هزینه انرژی برای مصرف‌کننده بیش از حد بالا رود.
رشد غیرمنتظره قیمت نفت
با وجود اینکه قرار است در سه ماه آینده حدود ۲ میلیون بشکه در روز نفت بیشتری به بازار عرضه شود و این یعنی کاهش کسری؛ بهای هر دو شاخص جهانی نفت یعنی برنت و وست تگزاس اینترمدییت در روز پنج‌شنبه و پس از این نشست بیش از ۳ درصد رشد کرد و منجر به جلوگیری از عملکرد منفی هفتگی این کامودیتی شد. چرا بازار چنین واکنش مثبتی نشان داد؟ به گفته کارشناسان، سرمایه‌گذاران مالی این بازار تصمیم اوپک پلاس را نشانه ریکاوری اقتصاد جهانی در ماه‌های آینده و به تبع آن تقاضا برای نفت دانستند.
علاوه بر این، عدم قطعیت بازار در بیش از یک سال گذشته در سطحی بسیار بالا بود و در ماه قبل (مارس) پس از رشد سریع قیمت، مجددا انتظارات از تقاضا به دلیل بازگشت قرنطینه ناشی از موج جدید ابتلا به کرونا تضعیف شد. در چنین شرایطی، تعیین تولید برای سه ماه به جای یک ماه نشان‌دهنده اعتماد به نفس اوپک‌پلاس است و دست کم تا حدودی به ثبات بازار در سمت عرضه کمک می‌کند.
