برخی محموله‌های طلای سیاه نروژ، آنگولا، نیجریه و کنگو بدون مشتری باقی مانده‌اند
اثر روابط نفتی تهران – پکن بر بازار جهانی
پیش‌تر هم بحث‌هایی از سوی هند سومین مصرف‌کننده بزرگ نفت جهان و یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان این کامودیتی درباره روی آوردن کشورهای مصرف‌کننده به نفت ایران و ونزوئلا مطرح شده بود و مقامات نفتی هند این سیاست را به مثابه مقابله با رفتار انحصارگرانه اوپک و فشار بر اوپک پلاس تحلیل کردند. البته داستان واردات نفت چین از ایران با ماجرای هند و سایر کشورها بسیار متفاوت است. در حقیقت چین هرگز خرید نفت خام از ایران را کاملا متوقف نکرد و اعتنای چندانی در این مساله به تحریم‌های ایالات متحده آمریکا نداشت، هر چند در برخی مقاطع زمانی خرید نفت ایرانی توسط چینی‌ها تا مقدار زیادی کاهش یافته بود. به گزارش بلومبرگ، پالایشگاه‌های مستقل چینی در حال حاضر تقریبا روزانه یک میلیون بشکه نفت خام، میعانات گازی و نفت کوره از ایران خریداری می‌کنند، امری که می‌تواند سیاست‌های اوپک‌پلاس را تحت‌الشعاع خود قرار دهد و تاکنون تولیدکنندگانی چون آنگولا، نیجریه، کنگو، نروژ و برزیل را تحت تاثیر خود قرار داده است.
خرید نفت ایران توسط پالایشگران چینی
در شرایط کنونی به نظر می‌رسد چینی‌ها برای اعمال فشار بر بازار جهانی نفت و برخی از کشورهای تولیدکننده که از تامین‌کنندگان مهم نفت این کشور هستند، خرید نفت خام و میعانات گازی از ایران را به سرعت افزایش داده‌اند. در واقع ایران به دلیل تحریم‌ها و مشکلاتی که در نتیجه این محدودیت‌ها در بخش فروش وجود دارد، در دوران تحریم همواره مجبور بوده نفت خام خود را با شرایط خاصی نسبت به گریدهای مشابه به فروش برساند. اجرای این سیاست در کشورهایی که مورد تحریم قرار می‌گیرند، امری رایج است؛ چرا که مشتریان نفت خام آنها در ازای ریسک خرید نفت از کشوری تحریم‌شده، می‌خواهند هزینه کمتری بپردازند.
حالا خبرگزاری بلومبرگ بر اساس برآوردهای معامله‌گران و تحلیلگران گفته است چین، به‌عنوان بزرگ‌ترین وارد‌کننده نفت خام در سراسر جهان، در حال حاضر نزدیک به یک میلیون بشکه در روز نفت خام، میعانات گازی و نفت کوره از ایران خریداری می‌کند. معامله‌گران می‌گویند این محموله‌های خریداری شده جایگزین گریدهای مورد علاقه چینی‌ها از کشورهایی چون نروژ، آنگولا و برزیل هستند که این امر منجر به ایجاد یک بازار غیر معمول شده است.
در واقع بیشتر پالایشگاه‌ها و بازرگانان نفتی در سراسر جهان به دلیل تحریم‌های شدید ایالات متحده علیه صنعت نفت ایران و تبعات سنگینی چون قطع دسترسی آنها به سیستم بانکی آمریکا که می‌تواند برای آنان بسیار سنگین و سخت باشد، تمایلی به خرید نفت خام از ایران ندارند. اما با این حال به نظر می‌رسد روند صعودی غیرقابل توقف قیمت نفت در بازارهای جهانی باعث شده است نفت با تسهیلات ایرانی، برای خریداران چینی و به خصوص پالایشگاه‌های مستقل آن بار دیگر جذابیت پیدا کند. اهمیت این انتخاب در آنجاست که این پالایشگاه‌های مستقل چینی حدود یک‌چهارم کل ظرفیت بخش پالایش نفت در چین را تحت کنترل خود دارند.
البته در گزارش روز گذشته بلومبرگ شاید نکته چندان جدیدی درباره میزان نفت صادراتی ایران به چین به چشم نیاید، چرا که پیش‌تر و در روز چهارشنبه گذشته، خبرگزاری بلومبرگ به نقل از تحلیلگر شرکت ردیابی نفتکش کپلر گفت صادرات ایران در ماه جاری میلادی به چین به‌شدت افزایش یافته است. روزنامه «دنیای اقتصاد» در گزارش روز شنبه ۲۳ اسفند خود باعنوان «صادرات نفت اوج گرفت» به نقل از کپلر نوشت پیش‌بینی می‌شود در پایان ماه مارس متوسط فروش روزانه نفت ایران به چین برابر با ۸۵۶ هزار بشکه در روز باشد. این عدد به معنای رشد ۱۲۹ درصدی صادرات نفت ایران به این کشور شرق آسیا نسبت به ماه فوریه بود. با بررسی داده‌ها و اظهارنظرهای مختلفی که در روزهای اخیر صورت گرفته است، به نظر می‌رسد گزارش جدید بلومبرگ که خبر از فروش تقریبا یک میلیون بشکه‌ای نفت ایران به مقصد چین می‌دهد، تفاوت چندانی با گزارش قبلی که این خبرگزاری با مشارکت داده‌های شرکت کپلر منتشر کرد نداشته باشد و هر دو این گزارش‌ها به میزان مشخصی از صادرات نفت ایرانی اشاره دارند.
تاثیر بر بازار
در حالی که بهای شاخص بین‌المللی نفت برنت به دلیل بهبود در بخش تقاضا و محدودیت بیشتر عرضه از سوی اوپک پلاس تا نزدیکی ۷۰ دلار در هر بشکه هم رسیده است، ادامه روانه شدن محموله‌های نفت خام ایران به سوی بازار چین و شاید حتی در آینده‌ای نزدیک به مقصد هند می‌تواند تمام نقشه‌های ائتلاف اوپک پلاس برای افزایش قیمت نفت خام و حفظ سطوح بالای آن را نقش بر آب کند.
قیمت شاخص‌های آتی نفت خام در بازارهای بین‌المللی در روز سه‌شنبه با عقب‌نشینی واضحی روبه‌رو شد. تا لحظه تنظیم این گزارش (تا ساعت ۱۴:۴۵ روز سه‌شنبه به وقت تهران) بهای شاخص نفتی وست تگزاس اینترمدییت با ۸۵ سنت کاهش به ۶۴ دلار و ۵۴ سنت در هر بشکه رسید که نشانگر کاهش قیمت ۳۰/ ۱ درصدی این شاخص نفت آتی ایالات متحده است. قرارداد‌های آتی نفت برنت برای تحویل در ماه مه هم با عقب‌نشینی ۹۰ سنتی با ارزشی معادل ۶۷ دلار و ۹۸ سنت در بازار معامله شد که نزول ۳۱/ ۱ درصد بهای این شاخص طلای سیاه نسبت به قیمت بسته‌شده در روز دوشنبه را نشان می‌دهد. قیمت نفت خام با شدت گرفتن روند کاهش عرضه از سوی اوپک و متحدانش، تحت فشار قرار گرفته و انتظارات برای بازگشت سفرها در تابستان نیمکره شمالی را افزایش داده است. البته با روانه شدن نفت ایران به سوی بازار چین و سرعت و میزان نابرابر واکسیناسیون علیه ویروس کرونا در نقاط مختلف جهان، علائم متفاوتی در بازار بروز پیدا کرده است و قیمت نفت خام برای سومین روز پیاپی کاهش یافت.
اثر حضور ایران در بازار بر تولیدکنندگان دیگر
ایران یکی از اعضای بنیان‌گذار سازمان کشورهای صادرکننده نفت یا همان اوپک است، اما از ابتدای توافق کاهش تولید اوپک پلاس به همراه دو عضو دیگر اوپک، لیبی و ونزوئلا که درگیر بحران‌هایی چون جنگ داخلی و تحریم و فروپاشی اقتصادی بودند، به دلیل تحریم‌ها از اجرا و پایبندی به این توافق معاف شد. با این حال به نظر می‌رسد پالایشگران چینی جریان نفت خام ارزان عرضه شده از سوی ایران را به نفت تولیدکنندگان اوپکی مانند آنگولا و تامین‌کنندگان غیر اوپکی که از مهم‌ترین شرکای تجاری چین محسوب می‌شوند، یعنی برزیل و نروژ ترجیح می‌دهد، هر چند کیفیت این گریدهای نفتی در برخی مواقع با هم تفاوت‌های اساسی دارند.
بلومبرگ به نقل از معامله‌گران نفتی نوشته است حدود ۱۰ میلیون بشکه از نفت خام تولید آنگولا که برای صادرات در ماه آوریل است، تا اوایل این هفته کماکان بدون خریدار باقی مانده است. این در حالی است که در یک ماه معمولی، چنین محموله‌هایی از نفت این تولیدکننده اوپکی، خیلی راحت به فروش می‌رسید. معامله‌گران همچنین عنوان کرده‌اند گریدهای نفتی دو تولیدکننده اوپکی دیگر که از تامین‌کنندگان چین محسوب می‌شوند، یعنی نیجریه و جمهوری دموکراتیک کنگو هم طی هفته‌های اخیر با مشکل عدم علاقه خریداران روبه‌رو شده‌اند.
البته این مشکل تنها مختص تولیدکنندگان نفت اوپک نیست و حالا گریبان تولیدکنندگان غیر اوپکی را هم گرفته است. نروژ یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری چین در شمال اروپا محسوب می‌شود و تجارت نفتی نسبتا بزرگی هم با این کشور دارد؛ اما در روزهای اخیر داده‌های کشتیرانی نشان داده سه ابرنفتکش حامل نفت خام از میدان نفتی یوهان سوردراپ (Johan Sverdrup) نروژ دست کم به مدت دو هفته است که در خارج از چین شناور و بلاتکلیف باقی مانده‌اند. معامله‌گران درگیر در بازار طلای سیاه به بلومبرگ گفته‌اند در ماه فوریه تنها ۱۶ میلیون بشکه از نفت خام دریای شمال، اروپا را به مقصد آسیا ترک کرده است که کمترین میزان در چهار ماه گذشته بوده است و به نظر می‌رسد روند نزولی این محموله‌ها با بالا ماندن قیمت نفت در کوتاه‌مدت ادامه یابد.
در شرایط کنونی و با توجه به تغییر سیاست تامین از سوی هند و چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مشتریان بازار نفت در جهان و آسیا در تقابل با افزایش قیمت نفت، عربستان و همتایانش با مشکلات زیادی روبه‌رو خواهند شد. مشکلاتی که شاید ناگزیر هم باشند. ایران به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران اوپک برای سرپا نگه داشتن صنعت نفت خود در دوران تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی نیاز به فروش دارد. این چالشی است که باید تولیدکنندگان بزرگ به فکر راه‌حل و حصول توافقی برای آن باشند، چرا که با بازگشت سریع نفت ارزان ایران به بازار تمام تلاش اوپکی‌ها و متحدانشان برای افزایش قیمت نفت را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. شاید همین نگرانی‌ها دلیلی بوده است که در اجلاس اخیر وزارتی اوپک پلاس به‌رغم معافیت ایران، از وزارت نفت و بیژن نامدار زنگنه دعوت به عمل آمد. حالا باید ماند و دید که واکنش تولیدکنندگان در برابر واقعیت انکارناپذیر تسهیل فروش نفت ایران و احتمال حضور جدی‌تر گریدهای ایرانی در بازار چه خواهد بود.
