استراتژی دهلی نو برای مقابله با افزایش قیمت طلای سیاه چیست؟
سیاست نفتی هند با اهرم ایران
هند در گذشته از کشورهای اوپک و متحدانش از جمله روسیه خواسته تا به سرعت تولید خود را برای کنترل قیمت نفت خام افزایش دهند. به نظر می‌رسد این کشور ممکن است به‌زودی تلاش‌های دیپلماتیک برای سازماندهی کشورهای مصرف‌کننده نفت علیه توافق اوپک پلاس انجام دهد، چرا که هندی‌ها معتقدند تولیدکنندگان با محدود کردن عرضه، قیمت نفت را به‌طور مصنوعی بالا نگه می‌دارند. هندوستان تایمز در گزارش خود از دو مقام آگاه نفتی هند نقل کرده است که هندی‌ها قصد دارند برای مقابله با سیاست‌های نفتی اوپک و واردات ارزان‌تر انرژی، خرید نفت خام از کشورهایی مانند ایران و ونزوئلا را از سر بگیرند. سیاستی که به نظر می‌رسد این روزها به نام ایران و به کام مصرف‌کنندگان به اهرم فشار اصلی هند علیه قیمت‌های بالای نفتی تبدیل شده است.
هند: بحران سوخت نتیجه دستکاری عامدانه اوپک پلاس است
قیمت سوخت در هند به دلیل رشد تقاضای انرژی پس از بهبود سریع اقتصادهای بزرگ افزایش یافته است. دو مقام هندی مشروط بر اینکه نامشان فاش نشود به هندوستان تایمز گفته‌اند: «کارتل نفتی اوپک و متحدانش همچنان عرضه خود را محدود نگه داشته‌اند و این مساله مهم‌ترین نگرانی دهلی نو است.»
قیمت خرده فروشی گازوئیل و بنزین در هند از ۸ فوریه تاکنون به سرعت در حال افزایش است. یکی از این دو مقام می‌گوید: «بحران کنونی به‌طور مصنوعی توسط تولیدکنندگان نفت ایجاد شده و ما تلاش‌های دیپلماتیک برای بهبود وضعیت تامین انرژی را انجام می‌دهیم.»
همچنین این مقام از درخواست‌های شدیداللحن هند برای بازیابی سریع تولید نفت خطاب به اوپک و متحدانش خبر داد. هندی‌ها می‌گویند اوپک پلاس برای بالا بردن قیمت نفت حتی به بازیابی مورد توافق خود برای کاهش عرضه نفت هم پایبند نبوده است. در چنین شرایطی هند به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان و واردکنندگان خالص نفت جهان فشار سنگینی روی اقتصاد، معیشت و صنایع کشور خود احساس می‌کند.
هند می‌تواند این موضوع را در مجامع مختلف مانند کواد، پلت‌فرم چند‌جانبه‌ای شامل ایالات متحده، ژاپن، هند و استرالیا مطرح کند. حتی با کاهش تنش‌های مرزی با چین، دهلی نو ممکن است پکن را هم در کنار خود درگیر این مقابله علیه اوپک و متحدانش کند تا صدای مشترکی از چند مصرف‌کننده اصلی نفت جهان به وجود بیاید. این مقام هندی معتقد است کره جنوبی هم می‌تواند در این موضوع دارای علایق مشترکی با هند باشد. اهمیت ایجاد چنین اتحادی برای هند از این رو است که این کشور پس از ایالات متحده آمریکا و چین سومین مصرف‌کننده بزرگ نفت در جهان است و به دنبال تقویت قدرت چانه‌زنی خریداران و مشتریان در پروسه تعیین قیمت نفت خام است. شاید بتوان کلید خوردن فرآیند گذار انرژی و کاهش تقاضای احتمالی نفت جهانی در کنار ظرفیت تولید بسیار بالایی که وجود دارد را به‌عنوان فرصتی برای مشتریان بزرگ نفتی دانست که با هدایت تقاضای خود به سمت تولیدکنندگانی که طلای سیاه را به بهایی پایین‌تر به آنان می‌فروشند، بر کل بازار تاثیر جدی‌تر بگذارند. در سمت عرضه با وجود سازمان کشورهای صادرکننده نفت قدرت لایزالی برای تولیدکنندگان همواره وجود داشته تا به میل و رغبت خود قیمت‌ها را کنترل کنند، کاهش دهند یا به اوج برسانند. اما شاید طی سال‌های آینده کشورهایی چون چین و هند اقدامات جدی‌تری برای ایجاد بالانس و قیمت‌های پایین‌تر در بازار انجام دهند.
سال گذشته میلادی و در هنگامی که اوپک پلاس پس از جنگ نفتی بزرگ عربستان سعودی و روسیه در اوج بحران بود، تقاضا نیز به دلیل شیوع گسترده بیماری کووید-۱۹ در سراسر جهان به شدت کاهش یافت و قیمت نفت سقوطی تاریخی را تجربه کرد و بهای هر بشکه نفت خام وست تگزاس اینترمدییت منفی شد و نفت برنت نیز به زیر هر بشکه ۲۰ دلار سقوط کرد.
آن زمان و با وجود چنین شرایطی هند از استراتژی کاهش تولید اوپک پلاس در جهت تقویت و تثبیت قیمت‌های بین‌المللی نفت حمایت کرد.
یکی از این دو مقام آگاه هندی به هندوستان تایمز گفت: «اکنون که قیمت شاخص‌های مختلف نفت خام جهشی بیش از ۲۰۰ درصدی داشته‌اند، تولیدکنندگان باید محدودیت‌ها را لغو و بلافاصله عرضه را برقرار کنند. هند این مساله را در روز چهارشنبه هفته گذشته در یک مجمع بین‌المللی مطرح کرده است.»
اشاره این مقام هندی به سخنرانی دارمندرا پرادان، وزیر نفت هند در یازدهمین نشست مشترک چشم انداز انرژی است. این نشست مشترک به ابتکار آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، مجمع بین‌المللی انرژی (IEF) و اوپک (OPEC) در روز ۱۷ فوریه برگزار شد و پرادان در سخنرانی خود از تولیدکنندگان خواست تا محدودیت‌های عرضه نفت خام را کاهش داده و به این ترتیب کشورهای مصرف‌کننده نفت را از جهش بی سابقه قیمت سوخت نجات دهند. او در سخنرانی خود گفته بود: «کشورهای اصلی تولیدکننده نه تنها در توافق کاهش تولید اعلام شده خود تجدیدنظر کردند، بلکه کاهش داوطلبانه اضافه‌ای را هم بر بازار تحمیل کردند. من در آوریل گذشته از تصمیم مشترک تولیدکنندگان بزرگ نفت درباره کاهش تولید حمایت کردم. حالا زمان آن فرا رسیده است که منافع جمعی کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده ارتقا یابد.»
تهران؛ سناریوی آلترناتیو تامین انرژی دهلی نو
همچنین این دو مقام آگاه به هندوستان تایمز گفته‌اند که هند می‌تواند واردات نفت ایران را که از سال ۲۰۱۹ تقریبا به صفر رسیده دوباره از سر بگیرد و همچنین واردات خود از ونزوئلا را افزایش دهد. یکی از مقام‌ها در این باره گفت: «محدودیت‌های وارداتی تحت فشار دولت ترامپ بر هند اعمال شد. اکنون اگر ایالات متحده به کاهش بحران انرژی ما کمک نکند ما هم به نفع ملت خود عمل خواهیم کرد.»
به گفته این نشریه انتظار می‌رود ایران بزرگ‌ترین ذی‌نفع تغییر ریاست جمهوری آمریکا باشد چرا که با ادامه وضعیت کنونی و کاهش احتمالی تحریم‌ها علیه ایران با احیای توافق هسته‌ای میان طرفین، تهران می‌تواند به دهلی‌نو کمک کند تا واردات نفت خود از ایران را آغاز کند. از سوی دیگر هم هند صادرات خود به تهران را تقویت می‌کند.
هند که بیش از ۸۰ درصد نفت خام خود را وارد می‌کند، در حد فاصل سال ۲۰۱۸ - ۲۰۱۹ حدود ۵/ ۲۳ میلیون تن نفت خام از ایران وارد کرد که سود هنگفتی برای هندی‌ها داشت.
به نظر می‌رسد شرایط دشوار و پیچیده ایران در مواجهه با تحریم‌های نفت به هند این فرصت را داده است تا با یک تیر دو نشان بزند و از یکسو با اهرم فشار ایران، اوپک پلاس و آمریکا را برای افزایش عرضه نفت خام و کمک به تامین امنیت انرژی هند و کاهش قیمت سوخت تحت فشار قرار دهد. از سوی دیگر هندی‌ها طی چند ماه گذشته و خصوصا در هفته‌های اخیر به بهانه‌های مختلف خبر از تمایل بی صبرانه این کشور برای بازگشت ایران به بازار و تامین نفت خام موردنیاز کشورشان از طریق تهران خبر داده‌اند. به نظر می‌رسد هند با روی آوردن به فشار بیشتر بر روی تولیدکنندگان از بازگشت سریع نفت ایران به بازار حمایت کند تا از یکسو نظر مثبت تهران را برای همکاری احتمالی در آینده جلب کند و از سوی دیگر هم سایر تولیدکنندگان عمده را تحت فشار قرار دهد تا برای از دست ندادن سهم بازار خود در آینده هند هم که شده، شاید قیمت نفت را کاهش و سطح تولید خود را افزایش دادند.
به رغم آنکه به نظر می‌رسد اظهارات وزیر نفت هند و سایر مقامات نفتی این کشور بیش از آنکه خطاب به ایران باشد، اوپک پلاس را هدف گرفته است، اما باید دید که با زمزمه‌های گشایش‌هایی احتمالی در امر تحریم‌ها هند به سرعت واردات نفت خام خود از ایران را افزایش می‌دهد یا شرکای نفتی این کشور سناریوی دیگری را رقم می‌زنند.
