جلسه اوپک‌پلاس دو روز به تعویق افتاد
مچ‌اندازی عربی روی میز اوپک
عربستان سعودی به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده اوپک در دو جلسه مهم مارس و آوریل به ترتیب با روسیه و مکزیک با اختلاف نظر شدید مواجه شد که یکی به جنگ قیمتی بازار نفت منجر شد و دیگری فقط با پادرمیانی دونالد ترامپ و پس از چند روز تنش حل شد. اما این بار اوضاع متفاوت است. در جلسه صد و هشتادم اوپک که دوشنبه برگزار شد و بنا بود در مورد ادامه سطح فعلی تولید برای چند ماه و یا افزایش ۲ میلیون بشکه در روز این سازمان به همراه ۱۰ کشور دیگر که روز بعد (سه‌شنبه) وارد مذاکرات می‌شدند، تصمیم‌گیری شود؛ امری که با مقاومت متحد دیرین عربستان یعنی امارات متحده عربی رو به رو شد. در حالی که خبرها از به اجماع رسیدن حلقه اوپکی‌ها برای به تعویق افتادن افزایش تولید به گوش می‌رسید، ورق برگشت و ابتدا عنوان شد ادامه مذاکرات سه شنبه صبح برگزار می‌شود تا پس از به اجماع رسیدن، غیراوپکی‌ها به مذاکرات بپیوندند. اما پس از این اعلام شد مذاکرات درون اوپک به‌صورت غیررسمی و تلفنی انجام خواهد شد و نشست دوازدهم اوپک پلاس از سه‌شنبه به پنج‌شنبه موکول شده است. برخی منابع اوپک به بلومبرگ گفته‌اند امارات شروطی را مطرح کرده که تقریبا تحقق‌شان غیرممکن است. این کشور که پیش از این چالشی از این نظر با ریاض نداشته، اخیرا از نقش یک دنباله رو خارج شده و به دنبال اهداف و هویت ملی خودش است. رسیدن اختلافات از محور «عربستان-غیراوپکی ها» به درون اوپک هشداری جدی از ترک برداشتن اتحاد این سازمان و ضربه‌ای به اعتبار آن است. با این همه، هنوز کارشناسان بر این باور هستند که این ائتلاف در نهایت به یک توافق برای ادامه کاهش تولید خواهد رسید. لیام دنینگ، تحلیلگر نفتی، وضعیت اوپک را به مردمی تشبیه کرده که گرچه افق تولید واکسن را پیش روی خود می‌بینند اما به ناچار باید چند ماهی ماسک‌ها را بر صورت خود داشته باشند. به گفته این کارشناس، بخشی از رشد قیمت نفت به این فرض ضمنی ارتباط داشته که اوپک پلاس توافق خواهد کرد تا میزان کاهش تولیدش همین ۷/ ۷ میلیون بشکه در روز باقی بماند و اگر چنین نکند، قیمت‌ها روندی نزولی خواهند گرفت. بیژن زنگنه، وزیر نفت نیز در این مورد گفته «ما با آنچه تصمیم بیشتر اعضا باشد، موافقیم» و ادامه محدودیت‌های فعلی را با توجه به شکنندگی بازار معقول دانسته است.
بن بست موقت در مذاکرات
پس از ساعت‌ها مذاکره بین اعضای اوپک در مورد افزایش تولید اوپک پلاس و به نتیجه نرسیدن آن، جلسه بعدی این گروه که قرار بود سه‌شنبه با همراهی دیگر تولیدکننده‌های خارج از اوپک- در راس آنها روسیه- برگزار شود با دو روز تاخیر به پنج شنبه موکول شد. قیمت نفت که در ماه نوامبر با امیدواری‌های به وجود آمده در مورد ساخت واکسن ۲۷ درصد رشد کرده بود و دومین افزایش قیمت ماهانه تاریخ را یدک کشیده، در واکنش به این اتفاق دوشنبه کاهش یافت. سه‌شنبه نیز پس از نوسان صعودی چند ساعته، هر دو شاخص اندکی کاهش قیمت را تجربه کردند. بر این اساس، نفت خام آمریکا ساعت ۱۶ به وقت تهران ۱۰ سنت پایین رفت تا با قیمت ۴۵ دلار و ۲۴ سنت در هر بشکه معامله شود. شاخص برنت نیز با یک سنت کاهش، ۴۷ دلار و ۸۷ سنت به فروش رسید. در مذاکرات دوشنبه و در نقطه‌ای از گفت‌وگوها به نظر رسید که وزیران اوپک به یک اجماع دست یافته‌اند اما این جلسه به طرز عجیبی بدون نتیجه به اتمام رسید. وزیر انرژی عربستان در اقدامی که به نظر به دلیل سردرگمی و استیصال بوده به دیگر شرکت‌کنندگان گفته ممکن است از سمت خود به‌عنوان رئیس مشترک کمیته فنی اوپک استعفا دهد.
ضربه به اعتبار اوپک
موضوع مهمی که در این مورد مطرح است اعتبار سازمانی است که در ماه‌های اخیر و پس از سقوط قیمت‌ها به خوبی از بازار حمایت کرده بود. حتی پیش از این جلسه تَرَک‌های جدید در رابطه امارات به‌عنوان یک عضو مهم این گروه با دیگر اعضا نمایان شده بود چراکه این کشور در برنامه بلندمدت خود قصد افزایش تولید دارد و این امر با محدودیت‌های فعلی اوپک در تضاد است.
آمریتا سِن، یکی از موسسان شرکت مشاوره انرژی اسپکتس به بلومبرگ می‌گوید: « بازار میزان جدیت این مساله را دست کم می‌گیرد.(امارات) یکی از بزرگ ترین متحدان عربستان است.» با این حال، او انتظار یک نتیجه عجیب را در جلسات این هفته ندارد اگرچه از منظر سن، تنش‌ها تا سال آینده ادامه خواهند داشت. وی افزود: «به رغم اختلاف نظرها، آنها از این هم عبور خواهند کرد.»
پیش از جلسه پنج شنبه قرار است مذاکرات غیررسمی تلفنی برگزار شود تا بالاخره اختلافات درون اوپک حل شود. وزیران این سازمان در یک سناریو ممکن است فاز بعدی توافق اوپک پلاس را که از ژانویه حدود ۲ میلیون بشکه در روز به تولیدشان می‌افزاید، برای سه ماه به تعویق بیندازند. برخی اعضا معتقدند بازار به اندازه کافی شکننده است که تحمل بشکه‌های اضافی را نداشته باشد اما بعضی دیگر می‌خواهند از رشد قیمت نفت استفاده کنند و با افزایش تولید به درآمد بیشتری دست یابند.
یکی از منابع اوپک به بلومبرگ گفته امارات آشکارا با تمدید سطح تولید فعلی مخالفت نکرده اما می‌خواهد شروطی را به توافق ضمیمه کند که تقریبا تحقق‌شان غیرممکن است. امارات همچنین درخواست کرده پیش از رسیدن به توافق، اعضایی که پیش از این از سهمیه شان تخطی کرده‌اند مانند عراق و نیجریه به پایبندی کامل متعهد شوند. این در حالی است که خود امارات نیز به چنین تخطی از سوی عربستان در ماه‌های گذشته متهم شده بود.
بر اساس گفته فردی که به این موضوع آشناست، یک نشانه دیگر از بالا گرفتن تنش‌ها این است که به امارات پیشنهاد شده در صورت استعفای عربستان از ریاست مشترک یک پنل مهم اوپک، خود این سمت را به عهده بگیرد اما این کشور این پیشنهاد را رد کرده است. باب مک نالی، رئیس شرکت مشاوران راپیدان انرژی نیز گفته امتیازاتی به امارات و دیگر کشورهایی که نگران بار پایبندی به سهمیه تولید بر دوش‌شان هستند، داده خواهد شد. این می‌تواند به معنای تمدید کوتاه مدت و سپس افزایش تدریجی تولید و تغییر محدودیت‌ها یا یک مکانیزم پایبندی قوی تر باشد.
اوایل سال جاری میلادی بود که امارات اولین بار با عربستان به‌عنوان متحد سنتی اش به مشکل خورد. ابوظبی برای استفاده از ظرفیت تولید جدیدش بی‌تابی می‌کند. همزمان این کشور در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد یک شاخص منطقه‌ای نفت است که نیازمند بازار سوخت‌های مایع بزرگ‌تری است. سِن در این مورد گفته اماراتی‌ها قطعا نیاز به نقدینگی پیش از ایجاد این شاخص دارند. در واقع نقدینگی در بازار می‌تواند محرک بزرگی برای این شاخص باشد.
امارات در تابستان تبعیت از سهمیه اوپک را کنار گذاشت و شروع به پمپاژ نفت بیشتری کرد. عربستان که از موضوع کلافه شده بود، سهیل المزروعی وزیر انرژی امارات را به‌طور عمومی به این خاطر توبیخ کرد. امارات به سرعت در خط تبعیت از سهمیه قرار گرفت اما تنش‌ها باقی ماند و اکنون شاهد بالا گرفتنش هستیم. این کشور معتقد است سهمیه تولیدش عادلانه نیست و مشتاق است از سرمایه‌گذاری عظیمی که در حوزه افزایش ظرفیت تولید داشته بهره ببرد. فعلا قوانین اوپک از بلندپروازی امارات جلوگیری کرده است.
نارضایتی امارات دو هفته پیش عیان شد، یعنی وقتی که شایعه شد که مسوولان این کشور از سهمیه تولیدشان رضایت ندارند و حتی سناریوی خروج از اوپک را بررسی کرده‌اند.
در دو هفته گذشته وزیر انرژی عربستان، عبدالعزیز بن‌سلمان و معاون نخست‌وزیر روسیه، الکساندر نواک سیگنال حمایت از تمدید کاهش تولید فعلی را به دلیل شکنندگی بازار نفت ارسال کرده‌اند. اوپک اما با جلسات سخت غریبه نیست. نشست آوریل که به این توافق منجر شد روزها به دلیل امتناع مکزیک از کمک به توافق به درازا کشید. اما این هم در مقابل جلسات اوپک در دهه ۱۹۸۰ چیزی نیست. این سازمان در سال ۱۹۸۶ در یک راند مذاکرات ۱۷ روز به گفت‌وگو پرداخت و پس از آن نیز یک ماراتن ۱۰ روزه را پشت‌سر گذاشت.
نظر زنگنه در مورد مذاکرات
وزیر نفت ایران پیش از شروع جلسه دوشنبه به خبرگزاری «شانا» گفت: موضوع تمدید کاهش تولید ۷/ ۷ میلیون بشکه در روز مطرح است، اما توافق در این زمینه سخت خواهد بود. بیژن زنگنه چند ساعت بعد و زمانی که تقریبا مذاکرات به اتمام رسیده بود به همین رسانه گفته تصمیم‌گیری اعضای اوپک درباره نحوه تمدید توافق کاهش تولید نفت به نشست سه‌شنبه با اعضای غیراوپک موکول شد؛ فردا روز مهمی است و اجماع در تصمیم‌گیری نیازمند حوصله و مذاکره است.
با این حال، پس از این خبرها حاکی از تمدید دو روزه مذاکرات به پنج‌شنبه بود. زنگنه در جمع خبرنگاران عنوان کرد: در نشست امروز، بحث تمدید توافق کاهش تولید روزانه هفت میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه‌ای مطرح بود که اگرچه بعضی از اعضای اوپک گلایه‌هایی مبنی بر مراعات نشدن تصمیم‌های پیشین ازسوی بعضی از اعضا داشتند، اما در اوپک اجماع نسبی وجود دارد و این گلایه‌ها آن‌طور نبود که بتواند مانع تصمیم برای تمدید توافق کنونی شود. نگرانی اصلی اعضای اوپک از نحوه همکاری اعضای غیراوپک است.
وی با بیان اینکه برای بیشتر اعضای اوپک مشکل خواهد بود بدون همراهی غیراوپک، چنین تصمیمی بگیرند، افزود: نشست اوپک برای تنفس تعطیل و ادامه آن به نشست فردای اوپک‌پلاس موکول شد. آنچه مهم است اینکه مذاکره کنیم و حوصله داشته باشیم تا به نتیجه برسیم.
از حرف‌های زنگنه چنین برمی‌آید که خارج از اوپک نیز چالش‌هایی برای توافق وجود دارد و اگر امارات هم با عربستان بر سر مسائل مطرح شده توافق کند، تازه کشورهای غیرعضو اوپک به مذاکرات اضافه شده و دغدغه‌ها آنان به بحث گذاشته می‌شود. اوپک (و اوپک‌پلاس) برای توافق در هر موضوعی به رای همه اعضای شرکت‌کننده نیازمند است و حتی اگر یک کشور از این موضوع امتناع کند، توافقی حاصل نخواهد شد؛ مگر اینکه در اقدامی کم‌سابقه عضو ناراضی از توافق خارج شود.
زنگنه همچنین خاطرنشان کرد: مساله روسیه و قزاقستان مطرح است. نظر قزاقستان این است که کاهش تولید ۷میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه‌ای ادامه نیابد و بر اساس همان توافق پیشین، سطح کاهش تولید به ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز برسد. وزیر نفت درباره موضع ایران در این رابطه نیز گفت: ما با آنچه تصمیم بیشتر اعضا باشد، موافقیم. زنگنه یادآور شد: اگرچه واکسن‌های کرونا امیدهایی ایجاد کرده و اگرچه پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که رشد اقتصادی بلوک‌های اقتصادی در سال آینده مثبت خواهد شد و از منهای ۴ به مثبت ۴درصد می‌رسد، اما وضع بازار همچنان شکننده و عرضه نسبت به تقاضا زیاد است، بنابراین احتیاط اوپک در چنین شرایطی معقول است.
با وجود اینکه میزان سهمیه هر یک از اعضا با توجه به معافیت ایران از محدودیت تولید، برای کشور فرقی ندارد اما رسیدن به یک توافق برای تمدید سطح تولید فعلی از یکسو از طریق افزایش قیمت نفت برای ایران سودمند است و از سوی دیگر اگر ایران بخواهد در ماه‌های آینده با رفع احتمالی تحریم‌ها به بازار بازگردد، با وجود چنین توافقی کار آسان‌تری برای بازپس‌گیری سهم بازارش خواهد داشت.
