پاشنه آشیل گروه تولیدکننده‌های نفت چیست؟
درس بزرگ کووید برای اوپک
با این حال، در ماه جاری میلادی نفت با اخبار مثبت پی‌در‌پی از واکسن‌های کرونا هر هفته رشد قیمت را تجربه کرده و حتی در چند روز گذشته به اوج ۸ ماهه هم رسید. علاوه‌بر این، خبرها از بهبود آمار اقتصادی آسیا و به تبع آن تقاضای سوخت حکایت دارد. پرسش اینجاست که در دنیایی که به سرعت در حال تغییر است، اوپک انعطاف و چابکی لازم را برای مدیریت بازار نفت دارد؟ جولین لی، تحلیلگر ارشد بلومبرگ بر این باور است که این یکی از مشکلات بزرگ گروه تولیدکننده‌ها بوده و با شیوع کرونا و نااطمینانی‌های به‌وجود آمده، برجستگی بیشتری پیدا کرده است. اوپک تا حدودی با نشست ماهانه کمیته مشترک فنی‌اش سعی در پوشش این مساله دارد.
با وجود این، چالش‌های اوپک فقط از بیرون آن نشات نمی‌گیرد؛ علی علاوی، معاون نخست‌وزیر عراق با انتقاد از رویه اوپک معتقد است یک نسخه برای همه جوابگو نیست و باید مشکلات اقتصادی و سیاسی بسیار کشورش در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ شود. شایعاتی در مورد بررسی خروج از اوپک توسط مسوولان اماراتی به گوش رسیده و نیجریه سعی کرده برخی ترکیبات نفتی‌اش را از سهمیه تولید این گروه خارج کند. نزدیک شدن قیمت نفت به ۵۰ دلار بر بشکه اهرم فشار این دسته از اعضای اوپک را قوی‌تر می‌کند. از سوی دیگر ایران و ونزوئلا به دلیل تحریم و لیبی به علت جنگ داخلی از کاهش سهمیه تولید معاف هستند اما لیبی تولید روزانه‌اش را اکنون به سطح پیش از جنگ یعنی نزدیک به ۳/ ۱ میلیون بشکه در روز رسانده و دو کشور دیگر نیز با چشم‌انداز رشد تولید با تغییر سیاست در آمریکا رو‌به‌رو هستند، هرچند این تغییرات احتمالا زمانبر باشد.
در آخرین خبر عربستان و روسیه از همتایانشان در کمیته مشترک فنی اوپک خواسته‌اند شنبه نشست مجازی غیررسمی برگزار کنند. به‌نظر می‌رسد بحث فنی تعویق افزایش تولید به انجام رسیده و در نهایت این موضوع باید در بعد سیاسی به نتیجه برسد.
کندی گروه تولیدکننده‌های نفت
اخبار این روزها پر است از شروع یا سنگین‌تر شدن قرنطینه برای کنترل شیوع کووید-۱۹ در کشورهای مختلف جهان و در عین حال پیشرفت‌های پیاپی در ساخت واکسن این ویروس. در این بین، چشم‌انداز تقاضای نفت همچنان دچار عدم قطعیت بالایی است. جولین لی، کارشناسی که تمرکز زیادی بر اوپک دارد معتقد است این گروه نیاز به توانی برای عکس‌العمل سریع به هر تغییری دارد. او می‌گوید تولیدکننده‌های نفت نیاز به یک مکانیزم دارند که به آنها اجازه دهد پاسخی پرقدرت و سریع در صورت لزوم به تحولات بازار بدهند. اوپکی‌ها با چشم‌انداز نامطمئنی از تقاضای نفت در نیمه اول سال آینده میلادی رو‌به‌رو هستند. اگر توزیع واکسن گسترده و آسان باشد، نیاز به نفت اوپک می‌تواند به‌سرعت بالا رود. اما تقاضا ممکن است مجددا تخریب شود اگر رشد اقتصادی به دلیل قرنطینه بیشتر یا تاخیر در واکسیناسیون تضعیف شود. در هر صورت، این گروه باید بتواند در هر سناریویی اقدام متناسب را سریع اتخاذ کند.
وزرای سازمان کشورهای صادرکننده نفت به همراه ۱۰ کشور متحدشان از جمله روسیه دوشنبه و سه‌شنبه این هفته در یک جلسه مجازی گرد هم می‌آیند تا در مورد ادامه سطح تولید فعلی برای چند ماه دیگر یا افزایش ۹/ ۱ میلیون بشکه‌ای آن از ابتدای ژانویه تصمیم بگیرند. محتمل‌ترین گزینه همچنان تمدید این سطح تولید احتمالا تا پایان فصل اول سال ۲۰۲۱ است. اما رشد قیمت نفت که در هفته گذشته به ۳۰ درصد هم از ابتدای ماه نوامبر رسید، چنین تصمیمی را تا حدودی زیر سوال برده است و برخی از تولیدکننده‌ها شاید نیاز چندانی به تعویق افزایش تولید نبینند. با این حال، کارشناسان می‌گویند حتی با وجود هیجان فعلی در مورد واکسن کرونا، تولیدکننده‌ها باید خود را برای امواج نااطمینانی آماده کنند.
جولین لی می‌گوید صرف نظر از اینکه ریکاوری نفت دوباره شتاب بگیرد، هنوز انبوهی از موجودی نفت خام و محصولات پالایشگاهی که نیاز به تخلیه دارد، پابرجاست. ارقام خود اوپک نشان می‌دهد که میزان نفت ذخیره شده در مخازن مختلف تا پایان ۲۰۲۰ تقریبا ۳/ ۱ میلیارد بشکه بالاتر از سطح ابتدای این سال خواهد بود. بنابراین، مدیریت محتاطانه بازار در چند ماه آینده الزامی است. اگر تحویل واکسن‌ها به هر دلیلی با مشکل مواجه شود، تولیدکننده‌ها نیازمند محدودیت عرضه خواهند بود. اما اگر دزهای واکسن کرونا کافی، ارزان و قابل نگهداری و حمل آسان در ابتدای سال آینده باشند، ممکن است شاهد یک جهش ناگهانی در تقاضای خفه شده نفت باشیم.
انتقاد عراق از نسخه واحد اوپک
اصطلاح «one-size-fits-all» به معنای مناسب بودن یک نسخه واحد برای همه افراد است؛ مدلی که علی علاوی، وزیر دارایی و معاون نخست‌وزیر عراق از آن انتقاد کرده و گفته نباید برای همه اعضای اوپک یک نسخه واحد پیچید. عربستان در طراحی چگونگی کاهش تولید اعضای این گروه پس از معافیت ایران، ونزوئلا و لیبی، سهمیه هر کشور را بر پایه کاهش درصدی یکسان از حجم عرضه هر یک از اعضا تعیین کرد. هر چند مکزیک پس از مدتی از رعایت سهمیه‌بندی امتناع کرد و عملا در جلسه این هفته هم بخشی از تصمیم‌گیری نخواهد بود. علاوی معتقد است توانایی و اشتیاق کشورش برای پذیرش این خط مشی اوپک به اتمام رسیده و بنای تصمیمات اوپک باید ظریف‌تر و مرتبط با درآمد سرانه مردم و وجود صندوق‌های مستقل ثروت در هر کشور باشد؛ مواردی که از نظر او در کشورش وجود ندارد و مناسب نیست. او می‌گوید با وجود اینکه این دیدگاه لزوما موضع وزارت نفت این کشور که در جلسه اوپک‌پلاس حضور می‌یابد نیست، اما کشورش می‌خواهد چنین گفتمانی را بیان کند.
عراق که پس از عربستان دومین تولیدکننده بزرگ اوپک به شمار می‌رود، در سال جاری از سقوط درآمدهای نفتی به شدت در رنج بوده و دولتش برای پرداخت حقوق معلمان و کارکنان شهرداری چالش‌های زیادی داشته که به اعتراضات عمومی مردم در خیابان‌های این کشور منجر شد. شاید به همین دلیل بود که این کشور بیشترین تخطی را از سهمیه تولید نفت در بین اعضای اوپک داشته است.
اهرم فشار مخالفان تعویق افزایش تولید
تا پیش از ماه جاری میلادی که قیمت نفت در حال خروج کاهشی از محدوده امن ۴۰ تا ۴۵ دلار بر بشکه بود و اخبار منفی در مورد موجودی‌های نفت و همچنین آمار مبتلایان به کرونا به گوش می‌رسید، منطقی بود که اوپک به فکر اقدامی برای بازگشت قیمت‌ها باشد. با این حال، نفت در یک ماه گذشته نزدیک به ۳۰ درصد بالا رفته چراکه تاکنون واکسن‌های فایزر، مُدرنا و آسترازنکا به پیشرفت‌های مهمی دست یافته‌اند و در صف تایید اضطراری برای تولید گسترده قرار گرفته‌اند. قیمت نفت برنت چهارشنبه و پنج‌شنبه مرز ۴۹ دلار در هر بشکه را رد کرد که به معنای رسیدن به اوج خود از ۵ مارس بود. وست تگزاس اینترمدییت نیز در همین روزها بیش از ۴۶ دلار بر بشکه معامله شد. علاوه‌بر این، تغییر مهمی در ساختار منحنی نفت برای قراردادهای آتی اتفاق افتاده که از نظر تکنیکال به معنای چشم‌انداز مثبت معامله‌گران از توازن عرضه و تقاضا هم در حال حاضر و هم در آینده است. رشد قیمت‌ها به اهرم فشاری برای مخالفان تعویق فاز بعدی افزایش تولید بدل شده است. به گفته کارشناسان، تقاضای نفت به ندرت چنین نوسان‌هایی به خود دیده است. مازاد عرضه همچنان وجود دارد اما در حال کاهش است. اضافه کردن عرضه در ژانویه، روند بازگشت بازار را که در چند هفته اخیر قوت گرفته به خطر می‌اندازد. استاندارد چارتر که پیش‌بینی کرده این گروه نهایتا سه ماه فاز بعدی را به تعویق بیندازد، گفته هر چقدر وزیران اوپک‌پلاس به دلیل افزایش قیمت نفت آسوده‌خاطر‌تر باشند، رسیدن به یک اجماع برای موازنه بیشتر بازار دشوارتر خواهد بود.
