روند افزایشی بهای طلای سیاه معکوس شد
موج دوم ابهام در بازار نفت
حال با پایداری تردیدها در مورد سرنوشت کرونا، انتخابات آمریکا نیز به‌عنوان موج دوم ابهامات در حال اثرگذاری بر بازار نفت است. جو بایدن از حزب دموکرات در آستانه پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری و غلبه بر حریف خود دونالد ترامپ است. با این وجود از یکسو شکایت احتمالی ترامپ می‌تواند روند تعیین برنده نهایی این کارزار را طولانی کند و مراجع قانونی این کشور که بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده نفت جهان است، تصمیم آخر را بگیرند. از سوی دیگر، به فرض برنده شدن بایدن، کماکان سرنوشت تصویب بسته اقتصادی بزرگی که دموکرات‌ها به دنبال آن بودند در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد چراکه بایدن احتمالا مجبور به همکاری با کنگره‌ای دو پاره بین جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها خواهد بود. علاوه‌بر این برنامه توسعه انرژی‌های نو بایدن به حجم ۲ تریلیون دلار که به گفته کارشناسان تضعیف‌کننده نفت و بقیه سوخت‌های فسیلی خواهد بود، نیز متاثر از روابط آتی دولت و مجلس این کشور خواهد بود. بنابراین نتیجه انتخابات و سرنوشت نفت پس از پیروزی احتمالی بایدن ابهام بیشتری یافته؛ امری که فعالان بازار را دچار سردرگمی کرده است.
هوای مه‌آلود بازار نفت
قیمت نفت پس از سه روز افزایش که معادل تقریبا یک دلار روزانه بود، پنج‌شنبه اندکی کاهش یافت و جمعه با ادامه روند نزولی، ریزش سنگین‌تری را تجربه کرد. با وجود کاهش ۸ میلیون بشکه‌ای موجودی نفت آمریکا، نفت شاخص این کشور دیروز تا ساعت ۱۷ با ۲۵/ ۱ دلار در هر بشکه کاهش معادل ۲۲/ ۳ درصد، ۳۷ دلار و ۵۴ سنت معامله شد. نفت برنت نیز ۷۴/ ۲ درصد تضعیف شد تا بیش از یک دلار پایین‌تر یعنی ۸۱/ ۳۹ دلار در هر بشکه فروخته شود. کاهش قیمت‌ها از نظر کارشناسان به دو دلیل مهم برمی‌گردد: انتخابات آمریکا و کرونا. فعالان بازار نفت در مورد خط مشی احتمالی دولت آینده ایالات متحده در امور اقتصادی و انرژی مردد هستند. جو بایدن توانسته با پیشی گرفتن از ترامپ در ایالت‌های کلیدی تعداد رای‌های الکترال خود را به عدد ۲۷۰ نزدیک کند و در آستانه پیروزی قرار دارد. اما این پایان کار نخواهد بود. چراکه ترامپ اگر نتواند از شانس کمش برای برنده شدن در این کارزار استفاده کند، ادعای خود مبنی‌بر وقوع تقلب در انتخابات را از راه شکایت بردن به مراجع قانونی این کشور دنبال خواهد کرد که می‌تواند انتخابات را به فرآیندی طولانی تبدیل کند و حتی تعیین نتیجه آن به ماه آینده (دسامبر) موکول شود. گویی اینکه احتمال شورش طرفداران هر یک از نامزدها به‌خصوص ترامپ نیز وجود دارد. تا پیش از این تحلیلگران معمولا به این صورت به اثر انتخابات بر نفت نگاه می‌کردند که ابقای ترامپ یا شکست او از بایدن چه عواقبی برای بازار خواهد داشت. اما اکنون بازار در حالت انتظار قرار گرفته و در حال تماشای تحولات سیاسی است. ابهامات زیادی در این مورد وجود دارد. نه زمان به پایان رسیدن پروسه انتخابات مشخص است، نه نتیجه و آثار آن بر بازار. موضوع دیگری که در بطن انتخابات آمریکا ابهام بیشتری برای طلای سیاه به وجود آورده، دو پاره شدن کنگره این کشور است که احتمال به تصویب رسیدن یک بسته بزرگ اقتصادی به‌عنوان محرک قیمت نفت را پایین آورده است. جفری هالی از کارگزاری OANDA به خبرگزاری رویترز در این رابطه گفت: «هر امیدی برای تصویب یک بسته عظیم محرک مالی در آمریکا تقریبا از بین رفته است.» بلومبرگ نیز در گزارش خود این امر را دشوار توصیف کرده که بر قیمت‌های دیروز فشار آورده است. موضوع دیگر پرابهام در صورت پیروزی بایدن سرنوشت برنامه حافظ محیط زیست اوست. طبق این طرح که بایدن بسیار بر آن تاکید داشته و نگرانی فعالان بازارهای سوخت‌های فسیلی و همینطور ایالت‌های نفت‌خیز آمریکا را برانگیخته، ۲ هزار میلیارد دلار برای توسعه انرژی‌های نو سرمایه‌گذاری خواهد شد. پیشروی تجدیدپذیرها به کم‌هزینه‌تر شدن تولیدشان به نسبت نفت و گاز می‌انجامد. با این حال نامزد دموکرات آمریکا برای تزریق این بسته نیز به رای کنگره‌ای نیاز دارد که با وجود مشخص نشدن تمام کرسی‌ها تا زمان نگارش این گزارش، احتمالا بین دو حزب اصلی این کشور تقسیم خواهد شد. بنابراین هم بسته اقتصادی محرک بازارها از جمله نفت و هم برنامه ضدفسیلی بایدن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. علاوه‌بر انتخابات، میزان شیوع و چگونگی کنترل کرونا نیز عدم قطعیت زیادی از گذشته تا کنون در بازار ایجاد کرده است.
وابستگی نفت به کنترل کرونا
جان کمپ، تحلیلگر و ستون‌نویس رویترز در گزارشی به اثر تقاضای سوخت جت بر ریکاوری نفت پرداخته و می‌گوید راه حل بازگشت نفت به شرایط عادی نهایتا از مسیر رشد تقاضای سوخت جت می‌گذرد. کمپ می‌گوید در کل جهان احتمالا ۲ تا ۳ میلیون بشکه در روز از مصرف سوخت جت نسبت به سال گذشته کاسته شده و نبود تقاضای هوایی به تنهایی به بزرگ‌ترین دلیل پایین ماندن سطح مصرف در بازار نفت تبدیل شده است. کمپ بر این باور است که کاهش شدیدتر و طولانی‌تر مصرف سوخت جت در بخش مسافربری مهم‌ترین علت کند شدن روند بازگشت تقاضا نسبت به آنچه اوپک‌پلاس پیش‌بینی کرده بود، است. اگر مسافربری هوایی به سطوح نرمال‌تر برگردد، می‌تواند مصرف جهانی نفت را بیش از ۲ میلیون بشکه در روز افزایش دهد و از این طریق موازنه شدن بازار را تسریع کند. با این حال زمان و مقدار هر گونه بازیابی در این بخش وابسته به موثر و موفق بودن واکسن کرونا یا دیگر اقدامات برای کنترل شیوع آن است. بنابراین مصرف جهانی نفت و در کنار آن سیاست تولید اوپک‌پلاس به چشم‌انداز نامطمئن و زمان پیدا شدن یک راه حل برای بحران کووید-۱۹ بستگی دارد.
پاشنه آشیل ریکاوری نفت
براساس اداره اطلاعات انرژی آمریکا، مصرف جهانی سوخت جت تا پیش از پاندمی حدود ۷ میلیون بشکه در روز بود که از این میزان تقریبا ۵ میلیون بشکه آن به بخش مسافربری اختصاص داشت. در این بخش نیز مسافرت‌های داخلی سهمی ۲ میلیونی و سفرهای بین‌المللی سهم ۳ میلیون بشکه‌ای داشتند. بخش باربری هوایی نیز یک میلیون بشکه دیگر از مصرف این سوخت را به عهده داشت و باقی آن به پروازهای نظامی و همچنین مسافربری و باربری شخصی تعلق می‌گرفت. مانند دیگر بخش‌های تجارت جهانی، باربری هوایی نیز نسبتا سریع از زمان پاندمی و اعمال قرنطینه بازیابی شده است. به گفته اداره تحلیل سیاست اقتصادی هلند، حجم تجارت جهانی شامل انواع گوناگون آن مانند هوایی، ریلی، دریایی و جاده‌ای در آگوست امسال نسبت به همین ماه در سال گذشته ۴ درصد کاهش را نشان می‌دهد. سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی (ICAO) نیز باربری هوایی در سرتاسر جهان را در آگوست نسبت به یک سال گذشته ۱۳ درصد پایین‌تر می‌بیند. با این حال فرودگاه بین‌المللی هنگ‌کنگ گزارش داده در سپتامبر حجم بار جابه‌جا شده در مقایسه با سپتامبر ۲۰۱۹ فقط ۳ درصد کمتر بوده است. حتی فرودگاه بین‌المللی لندن (London Heathrow) که به شدت از رکود بریتانیا ضربه خورده، میزان کاهش باربری هوایی‌اش در سپتامبر را رقم متعادل ۲۹ درصد اعلام کرده است.
اما مسافربری هوایی به گفته ICAO در سرتاسر جهان طی ماه آگوست ۷۵ درصد کمتر از سال قبل بوده است، بازیابی این بخش یکنواخت نبوده است چراکه محدودیت‌های قرنطینه بیشتر مسافرت‌های بین‌المللی را هدف قرار می‌دهند و نه سفرهای داخلی را. بنابراین می‌بینیم که پروازهای هوایی در کشورهای پهناور مانند چین و آمریکا ریکاوری قوی‌تر نسبت به کشورهای کوچک داشته است. در چین میزان پروازها بر حسب کیلومتر ۲۹ درصد در سپتامبر کاهش داشته، در حالی که این رقم در فوریه به ۸۳ درصد نسبت به سال گذشته رسیده بود. اوضاع آمریکا نیز مشابه چین است. با این حال بازیابی مصرف سوخت جت در کشورهای کوچک‌تر ضعیف بوده؛ مشکلی که هنوز بر ریکاوری این بخش و در کل نفت سنگینی می‌کند.
