«دنیای اقتصاد» گزارش سالانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت را بررسی کرد
نفت ایران زیر اسکن اوپک
در این گزارش میزان تولید نفت ایران در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال پیش از آن ۳۳ درصد کاهش پیدا کرده است. این کاهش در بخش صادرات بسیار عمیق‌تر نیز بوده و تحت تحریم‌های نفتی در سال گذشته با سقوطی ۶۴ درصدی مواجه شده و به ۶۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است. گاز ایران اما با افزایش تولید رو‌به‌رو شده و به ۲۵۳ میلیارد متر مکعب گاز رسیده است. طبق آمار منتشرشده در این گزارش، میزان گاز تولید‌شده توسط ایران در سال گذشته از مقدار گاز تولید‌شده در کل قاره آفریقا یا آمریکای لاتین بیشتر است.
وضعیت جهانی تولید نفت
مطابق آمار منتشرشده در گزارش سالانه اوپک، میزان کل تولید نفت خام جهان در سال ۲۰۱۹ میلادی به میزان ۵۶۰ هزار بشکه در روز نسبت به سال ۲۰۱۸ کاهش یافت که این عدد نشانگر کاهش ۷/ ۰ درصدی میزان تولید سالانه است. در سال ۲۰۱۹ تولید جهانی نفت به ۲۶/ ۷۵ میلیون بشکه در روز رسید که از میزان تولید سال‌های ۲۰۱۶، ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ کمتر بود. سهم اوپک از میزان تولید نفت جهان نیز ۰۳/ ۳۹ درصد بوده است. سهم هر منطقه جغرافیایی جهان نیز در نفت تولید شده بدین شرح است که در جدول زیر آمده:
توضیح ضروری: در حالی‌که اوپک تولید جهانی نفت را برای سال 2019،معادل26/ 75 میلیون بشکه در روز برآورد کرده، اداره اطلاعات انرژی آمریکا این رقم را 65/ 100 میلیون بشکه در روز اعلام کرده است. اوپک توضیحی در مورد این اختلاف آماری نداده است.
کاهش تولید ۳۳ درصدی ایران
در سال ۲۰۱۹ ایران که تحت تحریم‌های نفتی قرار دارد، بار دیگر میزان تولیدش با کاهشی چشمگیر رو‌به‌رو شد. طبق آمار منتشرشده توسط اوپک میزان تولید نفت روزانه ایران از ۳ میلیون و ۵۵۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۸ با حدود یک میلیون و ۱۹۰ هزار بشکه کاهش تولید، در سال ۲۰۱۹ به ۲ میلیون و ۳۶۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته است. به بیانی دیگر تولید نفت ایران در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال قبل از خود۵/ ۳۳ درصد کاهش داشته و این افت یک‌سومی میزان تولید ایران را می‌توان نتیجه تحریم‌های نفتی دانست. در میان کشورهای عضو اوپک، تولید نفت خام عربستان سعودی نیز در سال گذشته با کاهشی ۹/ ۴ درصدی به ۹ میلیون و 81 هزار بشکه در روز رسیده است. سهم عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده از کل میزان تولید نفت اوپک 3/ 33 درصد بوده که این رقم برای ایران ۸ درصد، برای عراق ۵/ ۱۵ درصد، برای امارات ۴/ ۱۰ درصد و برای کویت ۷/ ۹ درصد بوده است.
کاهش ۶۴ درصدی صادرات نفت ایران
حجم صادرات نفت جهانی در آخرین گزارش سازمان کشورهای صادرکنندگان نفت بیش از ۴۵ میلیون و ۱۸۰ هزار بشکه در روز را نشان می‌دهد که حاکی از کاهش حدودا ۷۲۰ هزار بشکه‌ای صادرات نفت جهان در روز است. این میزان در سال ۲۰۱۵ برابر ۴۱ میلیون و ۵۱۰ هزار بشکه در روز بوده که طی ۴ سال گذشته ۸/ ۸ درصد افزایش را تجربه کرده است. سهم کشورهای عضو اوپک نیز از بازار صادرات نفت جهان در حد فاصل سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ از ۴۱/ ۵۵ درصد صادرات نفت جهانی به ۷۵/ ۴۹ درصد رسیده که برابر با ۲۲ میلیون و ۴۸۰ هزار بشکه در روز است. این مساله معنای مهمی درباره قدرت صادراتی نفت اوپک دارد و این سهم اوپک از بازار جهانی که به کمتر از ۵۰ درصد رسیده است، رخدادی بی‌سابقه از سال ۲۰۰۳ تاکنون به‌شمار می‌رود.
همان‌گونه که انتظار می‌رود میزان صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۹ کاهش چشمگیری داشته است. صادرات نفت ایران که مطابق اطلاعات اوپک در سال ۲۰۱۷ به ۲میلیون و ۱۲۰ هزار بشکه در روز رسیده بود، در سال ۲۰۱۹ میلادی به میزان ۶۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است. این میزان صادرات نفت در ۳۹ سال گذشته بی‌سابقه بوده است. تنها در سال‌های ۱۹۸۰ میلادی با ۸۰۰ هزار بشکه و در سال ۱۹۸۱ با ۷۲۰ هزار بشکه صادرات روزانه نفت، میزان فروش نفت ایران کمتر از یک میلیون بشکه در روز بوده است. اثرات تحریم‌های سخت نفتی، پس از سال ۲۰۱۷ خود را در آمار و ارقام مربوط به صادرات ایران نشان می‌دهند. در سال ۲۰۱۷ میلادی صادرات نفت ایران با ۴/ ۱۰ درصد افزایش به ۲ میلیون و ۱۲۰ هزار بشکه در روز رسیده بود.
این روند افزایشی پس از رخدادهای ماه مه سال ۲۰۱۸ و خروج ایالات متحده آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های اقتصادی و نفتی، فروش نفت ایران را کاهش داد؛ به‌طوری‌که در پایان سال ۲۰۱۸ میزان صادرات نفتی ۷/ ۱۲ درصد کاهش پیدا کرد و به یک میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه در روز رسید. در سال ۲۰۱۹ نیز صادرات نفت ایران نسبت به سال پیش از خود سقوطی ۸/ ۶۴ درصدی را تجربه کرد. به عبارت دیگر، سهم صادراتی نفت ایران در میان اعضای اوپک در سال ۲۰۱۷ برابر با ۷/ ۸ درصد بوده که در سال ۲۰۱۸ به ۶/ ۷ درصد کاهش یافته است. این میزان سهم از صادرات اوپک برای ایران در سال ۲۰۱۹ به تنها ۸/ ۲ درصد رسیده است.
در میان سایر کشورهای عضو اوپک، مطابق انتظار بیشترین سهم برای عربستان سعودی است که در سال ۲۰۱۹ به‌رغم کاهش صادرات ۳۳۰ هزار بشکه در روز نسبت به سال پیش از خود، باز هم بزرگ‌ترین سهم را در صادرات از آن خود کرده است. طبق اعلام اوپک این کشور ۷ میلیون و ۴۰ هزار بشکه صادرات نفت خام داشته است که معادل ۳/ ۳۱ درصد مجموع صادرات ۱۳ عضو این سازمان است. عراق با ۳ میلیون و ۹۷۰ هزار بشکه در روز و امارات متحده عربی نیز با ۲ میلیون و ۴۱۰ هزار بشکه در روز صادرات نفت خام، در رده‌های دوم و سوم بزرگ‌ترین صادرکنندگان اوپکی قرار دارند. یکی از عجیب‌ترین نکات این گزارش رسمی اوپک در بخش صادرات نفتی کشورها آمار صادرات نفتی ونزوئلا و لیبی است. ونزوئلا با وجود درگیری‌های سیاسی عمیق در داخل کشور خود، تحریم‌های بی‌سابقه آمریکا علیه این کشور و پدیده ابر تورم و رکود مطلق اقتصادی و تعطیلی صنایع در سال ۲۰۱۹، روزانه ۲۰۰ هزار بشکه صادرات نفتی بیشتری از ایران داشته است که البته به نظر می‌رسد ایران و ونزوئلا برای فروش نفت خود با مشکلات مشابهی دست به گریبان هستند و تقریبا با روش‌های مشابهی هم دست به فروش نفت خود می‌زنند. البته که شرکت‌های نفتی مکزیکی هم کمک‌های بسیاری به صنعت نفت ونزوئلا در دوران تحریم کرده و نفت این کشور را خریداری می‌کنند. لیبی نیز با وجود حضور نیروهای نظامی کشورهای مختلف در خاک خود و جنگ داخلی و کنترل برخی مناطق نفتی توسط مخالفان و قبایل در سال ۲۰۱۹ از ایران و ونزوئلا که منابع و صنعت نفت گسترده‌تری دارند، بیشتر نفت صادر کرده است.
آن‌گونه که اوپک در گزارش آماری خود عنوان کرده، میزان ذخایر گاز طبیعی ایران در سال ۲۰۱۹ تقریبا ۳۴ هزار میلیارد متر مکعب بوده است که ۴/ ۴۶ درصد کل ذخایر گازی اعضای اوپک را شامل می‌شود. عربستان با ۹ هزار میلیارد مترمکعب و امارات نیز با ۶ هزار میلیارد مترمکعب ذخایر گازی رده‌های دوم و سوم را در میان اعضای اوپک در اختیار دارند. میزان تولید جهانی گاز طبیعی نیز در سال گذشته 4هزار و 92 میلیارد متر مکعب بوده است که سهم کل تولید اوپکی‌ها از این رقم ۶۷/ ۱۵ درصد بوده است.
در بین ۱۳ کشور عضو اوپک مطابق انتظار ایران با ۱۱/ ۲ درصد افزایش، بیش از ۲۵۳ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی تولیده کرده و در میان اوپکی‌ها بیشترین سهم از تولید را در اختیار داشته است که معادل ۵/ ۳۹ درصد کل تولید کشورهای عضو اوپک است. جالب است بدانید قاره آفریقا در سال گذشته ۲۵۲ میلیارد مترمکعب، آمریکای لاتین ۱۹۶ میلیارد مترمکعب و اروپای غربی ۲۱۱ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی تولید کرده‌اند که هر کدام به‌صورت جداگانه از تولید گاز ایران در سال ۲۰۱۹ میلادی کمتر بوده است. عربستان، الجزایر و امارات پس از ایران بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان گازی اوپک بوده‌اند.
