در ایران
سکونتگاه ۱۰ درصد شهرنشینان غیررسمی است
گروه مسکن- ساقی محمدی: معاون فنی- اجرایی شرکت عمران و بهسازی شهری اظهار کرد: در‌حال‌حاضر ۶ تا ۷میلیون نفر جمعیت شهری در سکونتگاههای غیررسمی سکونت دارند و براساس نتایج مطالعات ما در سال گذشته بیش از ۹۰درصد این سکونتگاه‌ها در داخل محدوده قانونی شهرها وجود داشته است. به گزارش دنیای‌اقتصاد، مهندس محمدحسین اژدری، در هفدهمین نشست از سلسله نشست‌های نقد فضای شهری با عنوان «سکونتگاههای غیررسمی- چالش‌ها، رهیافت‌ها و روش‌های مداخله» با اعلام این مطلب افزود: حاشیه‌نشینی یک پدیده مستمر و موجود است و باید مدیریت شود. رویکردی که در این زمینه در تجارب جهانی، اجتماعی و بحث توانمندسازی این سکونتگاه‌ها و به نوعی رسمیت دادن به آنها است، اما نه به این مفهوم که اسناد مالکیت قانونی به این سکنه داده شود.
وی ادامه داد: خوشبختانه طی سال‌های اخیر با همکاری بانک جهانی، بحث بهسازی شهری و اصلاحات بخش مسکن در کشور ما نیز آغاز شده و تجربیاتی که به نوعی خودجوش برای ساماندهی این سکونتگاه‌ها وجود دارد، موجب شده است بستر قانونی در نظام برنامهریزی کشور و در بحث توسعه شهری برای رسیدگی و کنترل بر موضوع این سکونتگاه‌ها فراهم شود.
وی یادآور شد: دولت در سال ۸۲ آیین‌نامه‌ای را تصویب کرد که پشتوانه آن سند توانمندسازی ملی بود و به دنبال تصویب آن، ستاد توانمندسازی ملی متشکل از ۱۴ وزارتخانه و سازمان‌هایی که رییسان آن معاون رییس‌جمهور هستند، به عنوان مرجع تعریف حاشیه‌نشینی در کشور ایجاد شد. براین اساس، این ستاد به لحاظ ساختاری با تکیه بر طرح‌های ساماندهی باید در جهت حل مشکل حاشیه‌نشینی اقدام کند.
وی در تشریح اهداف سند ملی توانمندسازی اظهار داشت: هدف از تدوین این سند ارتقای کالبدی محدوده‌های سکونتگاههای غیررسمی، ارتقای اجتماعی و اقتصادی ساکنان این سکونتگاه‌ها و پیش‌نگری بوده است.
وی گفت: در رابطه با پیش‌نگری، مصوبه مشترکی میان شورای‌عالی شهرسازی و ستاد توانمندسازی ملی به تائید دو طرف رسید که براساس آن در اولویت قرار گرفتن توسعه هدایت شده شهرها در نظام برنامهریزی شهری از مهم‌ترین مباحثی است که در حوزه ستاد‌های استانی پیش‌بینی شده است.
وی با بیان اینکه نمی‌توان به لحاظ دینی با پدیده مهاجرت برخورد کرد، گفت: براساس اصول دینی بحث مهاجرت، پدیده‌ای پذیرفته شده است به همین لحاظ نوع مداخله دولت برای کاهش مهاجرت به شهرهای بزرگ و بحث سکونتگاههای غیررسمی مشارکت‌جویانه است تا نگرانی‌های موجود از گسترش این نوع سکونتگاه‌ها برطرف شود.
اژدری در ادامه به چگونگی اجرای توافق نامه ایران با بانک جهانی برای توانمندسازی و بهسازی شهری در کشور اشاره کرد و گفت: این یک برنامه ۱۲ ساله است که ۵ سال اول آن با منابع مالی ۱۰۰میلیون دلاری از سال ۸۲ شروع شده و در قالب آن طرح بهسازی و توانمندسازی برای ۵ شهر زاهدان، بندرعباس، کرمانشاه، سنندج و تبریز تهیه می‌شود.
وی افزود: با اجرای این پروژه مباحث کالبدی، توانمندسازی و بهسازی در مدیریت شهری و توجه به مدیریت محلی فعال خواهد شد. بعد از اتمام ۵سال اول از برنامه مذکور، این پروژه برای ۱۳ شهر کشور نیز در طول ۴ سال اجرایی می‌شود.
وی تصریح کرد: در این برنامه رویکرد ما اجتماعی است بدین مفهوم که اقدامات کالبدی نوعی اعتمادسازی برای ساکنان سکونتگاههای غیررسمی بوجود آورده و به تبع آن استفاده از مشارکت آنها در مدیریت این محلات و توانمندسازی و بهسازی آن محقق می‌شود.وی با اشاره به فراهم شدن حضور بانک‌های خصوصی در این حوزه ابراز امیدواری کرد که تا پایان این برنامه به پایداری نسبی در ارتباط با سکونتگاههای غیر رسمی در کشور دست یابیم.
بنابراین گزارش، در این نشست محمدرشید مشیری، مشاور طرح توانمندسازی و بهسازی سکونتگاههای غیر رسمی شهر سنندج در توضیح این طرح و نتایج حاصل از آن گفت: با توجه به تعریف اولیه از سکونتگاههای غیررسمی، مناطق مسکونی دارای زمین تصرفی، فاقد پروانه ساخت از شهرداری و خارج از طرح‌های توسعه شهری، سکونتگاه غیر رسمی تلقی می‌شود البته با در نظر گرفتن دو شاخصه فرسودگی بنا و مشاغلی که برای رفع آن در شهر ایجاد می‌شود به این نتیجه رسیدیم که اسکان رسمی درخانه‌های با مالکیت مشخص و روشن و نیز دارای مسائل حقوقی شفاف در راستای طرح‌های توسعه شهری و دارای پروانه از شهرداری است و سکونتگاههای فاقد این ویژگی‌ها غیر رسمی محسوب می‌شود.وی در ادامه به پدیده مهاجرت معکوس در شهر سنندج اشاره کرد و یادآور شد: از دهه‌های ۷۰ به بعد به علت هزینه بالای سکونت در شهر سنندج، مهاجرت به روستاهای خارج از محدوده شهری و عموما سکونتگاههای غیر رسمی آغاز شد.
این مناطق در عین وابستگی حیاتی به سنندج، دارای ساختار متفاوتی به لحاظ اقتصادی و اجتماعی با شهر بودند به گونه‌ای که از آن زمان تاکنون هیچ یک از این سکونتگاههای غیررسمی با شرایط اقتصادی و اجتماعی ادغام نشده است.
وی در رابطه با اصلی‌ترین نتایج حاصل از مطالعات طرح توانمندسازی- بهسازی سکونتگاههای غیر رسمی سنندج اظهار کرد: تا سال ۸۴ در ۱۵درصد مساحت شهر با داشتن ۵۳درصد جمعیت سنندج، سکونتگاههای غیر رسمی وجود داشت و محدود بودن افق مهاجرت و عقب‌افتادگی استان در تمامی شاخص‌های توسعه از مهم‌ترین عوامل به وجود آمدن این نوع سکونتگاه‌ها بوده است.
به گفته وی، در حال حاضر ۵۰هزار نفر از اهالی این استان به عنوان زائده‌های شهر سنندج در روستاهای آن ساکن بوده و عمدتا از زندگی شهری رانده شده و به سکونتگاههای غیررسمی در مناطق حاشیه‌ای روی آورده‌اند.
وی با بیان اینکه در بحث توانمندسازی ۳هدف هویت‌سازی، نهادسازی و ظرفیت‌سازی دنبال شده است، ابراز داشت: با نگاه به کارنامه این طرح، ما در قلمرو ظرفیت‌سازی پیشرفت خوبی داشته‌ایم. اما در بخش هویت‌سازی و نهادسازی با در نظر گرفتن وضعیت فرهنگی مناطق و نیز برنامه‌های بین بخشی ادارات و بوروکراسی طولانی مدت اداری، نتایج قابل قبولی کسب نشده است.
بر اساس این گزارش فرخ زنوزی، دبیر کمیته ۲۲منطقه مشاور تهران نیز در این نشست با اشاره به آمار سکونتگاههای غیررسمی در جهان افزود: بر اساس آمار سال ۲۰۰۱ بانک جهانی از مجموع ۲/۶میلیارد نفر جمعیت فعلی جهان، حدود ۶/۳۱درصد این جمعیت (۹۲۴میلیون نفر) در سکونتگاههای غیررسمی ساکن هستند در کشورهای در حال توسعه نیز حدود ۸۷۰میلیون نفر معادل ۴۳درصد جمعیت این کشورها، ساکن مناطق اسکان غیررسمی هستند. درکشور ما نیز این آمار ۱۰درصد جمعیت کشور را به خود اختصاص داده است.
همچنین کمال اطهاری، کارشناس مسائل اقتصادی و شهری نیز در این مراسم در رابطه با چالش‌های موجود در رابطه با سکونتگاههای غیررسمی در کشور، تصریح کرد: هم اکنون به دلیل گسترش مقوله حاشیه‌نشینی و عدم موفقیت پروژه‌های احداث شهرهای جدید در کشور، این قضیه به طور عینی نمود پیدا کرده که قوانین جدید نمی‌تواند از توسعه شهرها و به تبع آن سکونتگاههای غیررسمی جلوگیری کند.
مطالعات این طرح توسط مهندسان مشاور بوم‌نگار پارس انجام شد و همزمان با انجام این طرح موضوع اولویت‌بندی شهرها برای استفاده از اعتبارات تخصیصی بانک‌جهانی از جانب وزارت مسکن و شهرسازی مطرح و با انتقال یافته‌های این طرح به سازمان عمران و بهسازی شهری، شهر سنندج به عنوان چهارمین شهر برای استفاده از این اعتبارات انتخاب شد.
به این ترتیب پس از انجام مطالعات این طرح و تصویب آن در ستاد استانی و توانمندسازی و تشکیل جلسات متعدد کمیته‌های تخصصی ستاد مذکور، پروژه‌هایی با اعتبار ۵/۱۴میلیاردتومان در دو بخش توانمندسازی و بهسازی به تصویب رسید.
بنابراین گزارش، مراحل اجرایی پروژه‌های مذکور در چهار محله هدف از سکونتگاههای نابسامان شامل عباس‌آباد، تقتقان، اسلام‌آباد و فرجه طی سال جاری آغاز می‌شود.
ارسال نظر