سیر تکامل مجتمع های تجاری

قسمت اول

مجتبی محمد ظاهری-Mall یا shopping mall گونه‌ای از معماری است که شامل مجموعه‌ای از مغازه‌ها است به اضافه پیاده‌روها یا راه‌های دسترسی، برای تامین ارتباطات عمودی و افقی این مسیرها، مغازه‌ها را به هم متصل می‌کند. این کلمه به طور کلی درآمریکای شمالی و استرالیا به محوطه‌های بزرگ خرید گفته می‌شود در حالی که واژه arcade اغلب در بریتانیا استفاده و به پیاده‌روهای باریک و اغلب سرپوشیده یا به فضای تجاری ایجاد شده بین دو توده ساختمانی گفته می‌شود چیزی که بیشتر در ایران رایج بوده و هست. در بریتانیا و اروپا مفهوم دیگری به‌نامpedestrian به معنی محدوده خرید یا محدوده پیاده رو مطرح است که نمونه‌ای بزرگ‌تر از arcade است و اغلب قسمتی از آنها سرپوشیده است این محدوده‌ها منحصرا محدوده‌هایی برای دادوستد هستند.

مراکز خرید در بریتانیا معمولا در مرکز شهر هستند و تعدادی از این مراکز نیز در دهه ۸۰ و ۹۰ در حومه بعضی شهرهای بریتانیا ساخته شدند.امروزه مراکز بیرون شهر در جهان گسترش یافته‌اند و در حال حاضر بیشتر به گونه‌ای از پارک‌های خرید نشان داده می‌شود که شامل رسته‌ای از مغازه‌ها با مشاغل مشابه‌اند و هر کدام هم ورودی جداگانه‌ای دارند.

مفهوم مراکز خرید هرچند در اروپا مفهومی زاییده صنعتی شدن و گونه‌ای معماری قرن بیستمی به حساب می‌آید اما در این سوی جهان داستانی به بلندای یک تاریخ دارد تا آنجا که شهر اسلامی را نمی‌توان بدون بازار تصور کرد، بدون مغازه‌ها، تیمچه‌ها، چارسوها و.... بازارسرپوشیده بزرگ اصفهان از آثار قرن دهم میلادی، بازار سر پوشیده بزرگ تهران با ده کیلومتر طول و نمونه دیگری از مراکز خرید این‌چنینی است. مثال دیگر بازار بزرگ استانبول است که در قرن ۱۵میلادی ساخته شده است این بازار با ۵۸گذر و ۴هزارمغازه نمونه دیگری از این گونه معماری است.اولین نمونه‌های اروپایی تحت تاثیر این مفهوم در قرن‌های بعد به وجود آمد. از این میان مارکت سرپوشیده آکسفورد، در آکسفورد انگلستان نمونه‌ای متاخر از این گونه معماری در اروپا است که به طور رسمی در اول نوامبر ۱۷۷۴ افتتاح شده و هنوز زنده و پابرجاست. با گذشت زمان این مفهوم نیز گسترش پیدا کرد و تکامل یافته‌تر و شایع‌تر شد.