هشت بهشت، هزار تویی خیال‌انگیز در اصفهان
از باغ وسیع «هشت بهشت» مقدار زیادی باقی نمانده، ولی قصر تاریخی آن هنوز اثر ارزنده و جالبی است به طوری که سیاحان و جهانگردانی که از اصفهان دیدن کرده و موفق شده‌اند به درون کاخ هشت بهشت راه یابند، آن را بهترین بناهای دنیا نامیده‌اند.
از کلیه کاخ‌های با صفا و کلاه فرنگی‌هایی که در کنار چهارباغ ساخته شده بود فقط کاخ هشت بهشت باقی مانده است. این عمارت باشکوه در دو طبقه با طاق‌های زیبا و تزئینات فراوان و هماهنگ دست به دست هم داده تا یکی از نمونه‌های درخشان معماری عصر صفویه را به نمایش بگذارند.
باغ وسیعی که عمارت در آن واقع شده جزئی از باغ بزرگ نقش‌جهان بوده است که شاه اسماعیل اول ساخت و در زمان جانشینان او به خصوص شاه عباس اول به قطعات متعددی تقسیم شد.این قصـر با شکوه از همان ابتدای ساخت «عمارت هشت بهشت» «هشت به هشت» و «هشت در بهشت» نامیده می‌شده است. این عمارت هشت ضلعی است که چهارنما دارد و با همه شباهت‌ها هیچ یک مانند دیگری نیست. به نظر می‌رسد نمای شمالی نمای اصلی است حال اینکه وجود استخر در ضلع شرقی تعیین‌کننده نمای اصلی است.عمارت دو متر بالاتر از سطح زمین ساخته شده است و دارای دو طبقه است، پله‌ها طوری طراحی شده‌اند که از هر طرف به عمارت فوقانی و تحتانی عبور و مرور می‌شود.اتاق‌های طبقه اول در چهار گوشه عمارت تزئیناتی از گچبری و نقاشی دارند. طبقه دوم مجموعه‌ای از رواق‌ها و اتاق‌ها با در و پنجره‌های خاتم‌کاری است.
در وسط تالار حوضی هشت ضلعی از جنس مرمر معروف به حوض مروارید قرار دارد. این حوض طوری حجاری شده که آب از سوراخ‌هایش مانند مروارید تراوش می‌کند.
ساختمان کاخ
بخش مرکزی کاخ به صورت ۴ صفه ساخته شده و ایوان آن رو به شمال است. سقفی که بر فراز این بنای ۴ صفه استوار است پوشیده از مقرنس‌های گچی خوش رنگ و خوش طرح است.
اتاق‌های طبقه اول در 4 گوشه عمارت تزئیناتی از گچبری و نقاشی دارند. در طبقه دوم عمارت نیز مجموعه‌ای از رواق‌ها و اتاق‌ها و طاق‌ها و پنجره‌ها بر نفاست و زیبایی آن می‌افزاید. این طبقه به راهروها و اتاق‌های متعددی تقسیم شده که هر یک تزئینات خاصی دارند. در برخی حوض آب و در بعضی بخاری‌های دیواری تعبیه شده‌اند، دیوارها را نیز آینه‌های فراوان می‌پوشانند. تمام سقف‌های کاخ با موزائیک‌های بسیار عالی پوشانده شده و دالانها و غلام گردش‌های بسیار زیبا و هماهنگ آنها را احاطه کرده‌اند. تزئینات عمارت در دوران صفویه به حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که هیچ سیاحی از اعجاب و تحسین آنها خودداری نکرده است. آنچه در این عمارت حائز اهمیت است ارتباطی است که میان فضاها و قسمت‌های مختلف آن پدید آمده است. این ارتباط باعث شده تا عمارت هشت بهشت اصفهان در عین تنوع و گوناگونی و تعدد فضا از وحدت و یکپارچگی و تزئینات قابل توجه برخوردار شود.
متاسفانه امروز از نرده‌های چوب زرنگار و قاب‌ها و جام‌های بلور و آلت‌های شیشه‌ای رنگارنگ ظریف اثری بر جای نمانده است چرا که در دوره‌های بعد از صفویه و به خصوص در عصر قاجاریان تغییرات بسیاری در آن داده شد. این تغییرات به حدی است که برخی از سیاحان آن را از دوران قاجار به حساب آورده‌اند.
در اواخر دوران قاجار عمارت هشت بهشت به مالکیت خصوصی اشخاص در آمد و از زیورهای نفیس و گرانبهای دوره صفویه عاری شد، به طوری که امروز از آن همه شکوه و فریبندگی داخل کاخ و درختان چنار تناور و گل‌های یاس سفید و سرخ که در حاشیه خیابان‌های آن روئیده بودند و همچنین از آب نماها و جوی‌های آب روان اثری بر جای نمانده است. با همه دخل و تصرفات به گفته «آندره گدار» که سالها باستانشناسی ایران را اداره کرده است: «... کاخ هشت بهشت با تالاری که از هر سو باز است و با چهار عمارت کلاه فرنگی در طبقه هشت بهشت در چهار گوشه خود هنوز هم ترکیب اصلی و مختصری از لطف و ملاحت روزگاران گذشته را حفظ کرده است.»
ذکر این نکته مناسبت دارد که تزئینات این کاخ هشت گوشه که نشانه روحیه معماری و تزئینات اواخر دوره صفوی است به همراه ساختمان آن که میان باغ واقع شده است بعدها به فراوانی مورد تقلید قرار گرفته است.
منبع: اینترنت
ارسال نظر